Nhiều người thường nhầm lẫn giữa “thọ ký” trong Phật giáo với những dự báo thần bí hay suy đoán về tương lai. Tuy nhiên, theo lời Phật dạy trong các kinh điển, thọ ký thực chất là một tuyên bố có cơ sở về con đường tu hành và thành Phật của một người nào đó. Để hiểu rõ khái niệm này, chúng ta cần tìm hiểu ý nghĩa, bản chất cũng như những tiêu chuẩn để được Phật thọ ký thành Phật.
Thọ Ký Là Gì? Định Nghĩa Và Ý Nghĩa
Thọ ký (Pali: aneyyakamma) là một chuyên dụng của Phật giáo, là một trong 12 bộ kinh. Theo nghĩa chữ, “thọ ký” có hai khía cạnh: thực hiện việc tuyên bố và chứng thực. Nhưng trong bối cảnh giáo lý Phật pháp, thọ ký mang ý nghĩa sâu sắc hơn là Phật dự báo chứng sinh phát tâm bộ-đạo, nhất định sẽ thành Phật.
Từ ngữ “thọ ký” có nguồn gốc từ tiếng Phạn với nghĩa “nhận” và “tuyên bố”. Trong bối cảnh lịch sử xã hội phương Đông xưa, vị Thái tử (Con trai trưởng nam của vua) thường được gọi là thọ ký. Trong các buổi lễ tân phong tại triều đình, vua thường lấy nước biển đại dương rồi sông xuống đầu của Thái tử nhằm tuyên bố cho thiên hạ biết rằng vị Thái tử này sẽ thống trị đất nước và nhân dân trong bốn biển.
Từ phép ẩy dụ này, Phật pháp mượn từ ngữ để diễn tả ý nghĩa sâu xa: Phật thọ ký cho các đệ tử là tuyên bố rằng vị đó sẽ nhất định thành Phật. Đây không phải là dự báo thần bí hay suy đoán không có cơ sở, mà là một tuyên bố dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về tâm hành, căn cơ tu học của người đó.
Phật Thích Ca tuyên bố thọ ký cho các đệ tử trong kinh Pháp Hoa
Thọ Ký Trong Kinh Điển Phật Giáo
Kinh Pháp Hoa là một trong những kinh điển quan trọng nhất trong Phật giáo Đại thừa, đặc biệt nổi tiếng với việc Phật thọ ký cho hàng ngàn đệ tử. Trong pháp tứ của kinh này được gọi là “pháp thọ ký”, Phật Thích Ca đã tuyên bố rằng năm trăm vị A-la-hán sẽ thành Phật.
Tính chất phi thường của thọ ký trong kinh Pháp Hoa là nó không phân biệt thân phận hay cơ đã nhân, thậm chí cả Đề Bà-Đạt-Đạt-Da (một trong những vị được xem là gây tội ác nhất) và những kẻ tạo tội trong cõi trời cũng được thọ ký. Điều này chứng tỏ rằng theo Phật giáo, không có ai không thể thành Phật, miễn là người đó tu hành theo Phật đạo.
Từ tư tưởng thọ ký của Phật pháp, người ta hiểu rằng ai ai cũng được thành Phật. Không kể người nào, nếu tu hành theo Phật đạo, thì đều căn cứ vào căn tính và pháp môn tu hành của người đó. Thái độ siêng năng hay lười nhác mà Phật đoán người đó sẽ thành Phật nhanh hay chậm.
Những Điều Kiện Để Được Phật Thọ Ký
Câu hỏi tự nhiên đặt ra là: ai có đủ tư cách để được Phật thọ ký? Chắc chắn đó phải là những vị Bồ Tát đã đặt trình độ bất thoái.
Trong kinh Pháp Hoa, những vị A-la-hán được Phật thọ ký thực ra đều là những vị Bồ Tát đại thừa. Nhưng những người theo Đại thừa, những người tu theo Tiểu thừa chứng quả Thanh tử Sơ hay quả Trở lên cũng được thọ ký sẽ thành A-la-hán. Đã chứng sơ quả (Tu Đà Hoàn) thì sau bảy lần sinh tử luân hồi sẽ chứng quả A-la-hán.
Điều khiến nhiều người tò mò là: tại sao chỉ những vị này mới được Phật thọ ký? Câu trả lời nằm ở chỗ rằng khi một người đã đạt tới trình độ bất thoái trong tu hành, quá trình tương lai của họ đã trở nên rõ ràng. Phật, với trí tuệ vô biên, có thể nhìn thấu tâm hành và lịch trình tu hành của tất cả chúng sinh như trong lòng bàn tay.
Những vị đệ tử được Phật thọ ký đều có căn cơ chín muồi trong tu hành
Khi hình giáo đạt được quả vị bất thoái, thì tiến trình tương lai đã rất rõ ràng và Phật có thể thọ ký cho hình giáo đó. Vì vậy, để được Phật thọ ký thành Phật hoặc thành A-la-hán, người tu hành cần phải:
- Có căn cơ chín muồi: Tâm hành tu học đã đạt tới mức độ nhất định
- Đã đạt trình độ bất thoái: Không còn sợ rơi xuống cõi ác hay bị thoái chuyển về quỹ đạo tu hành thấp hơn
- Có pháp môn tu hành rõ ràng: Biết rõ đường lối và phương pháp tu hành của mình
Thọ Ký Không Phải Suy Đoán Hay Dự Báo Thông Thường
Một điểm rất quan trọng cần hiểu rõ là: thọ ký không phải là dự báo, không phải là suy đoán, cũng không phải là định mệnh. Người thọ ký cũng như người hướng dẫn, cũng như người giáo sư có thể tuyên bố với học sinh mới vào học, học xong mấy năm thì sẽ tốt nghiệp. Trong chuyên đề này, không có chút gì thần bí cả.
Nếu xét theo quan điểm học tập, một giáo sư biết rõ năng lực, chăm chỉ và trình độ của một học sinh, có thể dự báo được rằng em học sinh này sẽ tốt nghiệp với kết quả tốt. Đó cũng tương tự như thọ ký của Phật.
Phật có thể thọ ký cho ai vì Phật hiểu rõ tâm hành, căn cơ và lịch trình tu hành của mỗi người. Điều này không có gì thần bí cả, chỉ là vận dụng trí tuệ để đưa ra một tuyên bố dựa trên sự hiểu biết đầy đủ về sự tu học của người đó.
Những Nguy Hiểm Của Việc “Thọ Ký” Tùy Tiện
Thiền tông Trung Quốc xưa không có chuyên thọ ký hay nghi thức thọ ký hình thức. Tuy nhiên, gần đây trong các tùng lâm tu viện, khi chọn người làm trụ trì chùa hay tu viện, sau khi chọn lựa xong cũng tiến hành theo nghi thức thọ ký. Tuy nhiên, nguyên tắc này đã bị sai lệch qua thời gian.
Nguyên tắc ban đầu của việc truyền pháp thọ ký là truyền tâm pháp, lấy tâm ấn chứng tâm, không cần có nghi thức, cũng không cần có văn tự chứng minh. Người được truyền tâm pháp cũng không nhất thiết phải là lãnh chức trụ trì tu viện.
Nhưng những năm về sau, trong thiền lâm Trung Quốc, khi thọ ký, có ban giấy tự chứng chỉ, những người được thọ ký cũng không nhất thiết là những người có kinh nghiệm chứng ngộ. Mục đích của thọ ký lúc bấy giờ chỉ để hợp thức hóa vị trụ trì của người được lựa chọn. Có thể nói, phần lớn là được thọ ký trên danh nghĩa, không phải là thọ ký thực sự, đã mất đi ý nghĩa ban đầu là truyền tâm pháp.
Thọ ký thực sự cần dựa trên sự hiểu biết thật sâu sắc về tu học của người đó
Một vài vị tu hành có kinh nghiệm thần bí thường tự chức nghi thức thọ ký cho người khác. Nếu chỉ là việc dự báo những việc xảy ra trong sinh hoạt bình thường thì đó chỉ là việc làm của bốn linh mỗi, ông đông, bà cốt không phải bản ở đây.
Nguy hiểm lớn nhất đó là khi có người tự xưng là Phật hay Đại Bồ Tát, họ cũng biểu hiện thái độ từ bi cứu vớt chúng sinh, nhưng trong thâm tâm của họ lại là một khối ngã mạn lớn. Kỳ thực họ đã phủ định giáo pháp của Phật Thích Ca, do đó không phải là Phật giáo chính tín, thực lòng quy ngưỡng Tam Bảo, cần phải biết phân biệt điều đó.
Tiêu Chuẩn Để Được Phật Thọ Ký Thành Phật
Để được Phật thọ ký thành Phật (không chỉ là A-la-hán), một người cần phải đáp ứng các điều kiện rất cao. Theo kinh điển, chỉ khi một vị tu sĩ đã hoàn thành đủ 10 độ Bồ Tát hay đã chứng tới Bát Nhân-Địa trở lên thì mới có khả năng được thọ ký.
Các đấng Đại Tu Hành chân chính phải sống với thân phận như những người phàm phu bình thường. Nếu không thì rất có thể là làm bạn với ma, quỷ, thần. Đức Phật Thích Ca thường nhấn mạnh vai trò của Phật hoạt động với thân người, và trong thế giới loài người. Đó là vị Phật lấy nhân cách làm bốn vì, có nhân cách kiến toàn. Vì lý do đó, Đại sư Thái Hư đề xướng thuyết “Nhân thành tục Phật thành”.
Điều này có nghĩa là: để có cơ hội được Phật thọ ký thành Phật, người tu hành cần phải tu tập một cách chân thật, lấy nhân quả làm cơ sở, không theo đuổi những hiện tượng siêu nhiên hay sức mạnh tâm linh giả tạo. Chỉ khi nào tu hành đạt tới mức độ kiến toàn về nhân quả, rõ ràng về đường lối tu học, mới có thể nhận được thọ ký từ Phật.
Tầm Quan Trọng Của Thọ Ký Trong Con Đường Tu Học
Thọ ký không phải là điểm kết thúc của con đường tu hành mà là một sự xác nhận quan trọng giữa chừng. Khi Phật thọ ký cho một người, điều đó có nghĩa là con đường tương lai của người đó đã trở nên rõ ràng và cố định.
Tuy nhiên, những người tu hành không nên quá coi trọng việc có hay không có thọ ký. Thay vào đó, cần tập trung vào việc chuyên tâm tu học, hoàn thiện tâm hành, và xây dựng căn cơ tu học vững chắc. Khi điều kiện đủ, thọ ký sẽ tự nhiên đến.
Thời nay, nhiều người tự xưng là Phật hay Đại Bồ Tát, tự chức nghi thức thọ ký cho người khác. Tuy nhiên, theo lời dạy của Phật Thích Ca, không có Phật nào khác được tuyên bố trong kinh Phật trước khi Phật Di-Lặc xuất hiện. Nếu Đức Phật Thích Ca không thọ ký cho ai thì làm sao người đó có thể thọ ký cho người khác được?
Vì vậy, khi tiếp nhận các thọ ký từ bất kỳ ai, người tu hành nên cẩn trọng và xem xét kỹ lưỡng. Hãy tập trung vào Pháp của Phật, theo đuổi chánh pháp và chánh định, chứ không nên bị lôi cuốn bởi những lời hứa hẹn hoặc những biểu tượng siêu nhiên.
Kết Luận: Thọ Ký Là Tuyên Bố Dựa Trên Sự Hiểu Biết Sâu Sắc
Tóm lại, thọ ký trong Phật giáo là một tuyên bố do Phật đưa ra dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về tâm hành, căn cơ tu học và lịch trình tương lai của một người. Đây không phải là dự báo thần bí, suy đoán hay định mệnh, mà là một khẳng định hợp lý dựa trên pháp tắc nhân quả.
Để được Phật thọ ký thành Phật, một người cần phải có căn cơ tu học chín muồi, đạt trình độ bất thoái, và có sự hiểu biết đầy đủ về đường lối tu hành của mình. Quan trọng hơn, người tu hành cần phải tu tập chân thật, lấy nhân quả làm cơ sở, và không bị lôi cuốn bởi những hiện tượng siêu nhiên giả tạo.
Trong thời đại ngày nay, khi có rất nhiều người tự xưng là Phật hay Bồ Tát tự chức nghi thức thọ ký, người tu hành Phật giáo cần phải cảnh tỉnh và phân biệt rõ. Hãy trau dồi kiến thức Phật pháp, tu tập theo chánh pháp, và để cho kết quả tự nhiên xuất hiện. Chỉ cần chúng ta tu hành chân tâm, thành tâm quy ngưỡng Tam Bảo, nhất định sẽ có được cơ hội được tiếp xúc với chánh pháp và đi trên con đường tu học vững chắc.
Tài Liệu Tham Khảo
- Kinh Pháp Hoa – Một trong những kinh điển quan trọng nhất trong Phật giáo Đại thừa, chứa nhiều thọ ký của Phật Thích Ca
- Lời dạy của Đức Phật Thích Ca về truyền pháp tâm pháp và vai trò của Phật trong xã hội
- Tư tưởng “Nhân thành tục Phật thành” của Đại sư Thái Hư – nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân quả và hành động trong con đường tu hành
