Trên bước đường tu tập, khi mất mát niềm tin vào người thầy dẫn dắt, chúng ta phải làm cách nào để lấy lại niềm tin vào chính pháp? Đây là câu hỏi quan trọng trong sự học Phật và cũng là điểm chung cho tất cả người Phật tử. Để không bỏ phí thời gian và công tu mà vẫn duy trì lòng tin nơi chính pháp, chúng ta cần tìm hiểu rõ những điểm mấu chốt trong quá trình tu học Phật pháp.
Nhiều người Phật tử thường gặp phải tình huống: tin tưởng một vị thầy, nhưng sau đó bị thất vọng hoặc nghe những lời chỉ trích về người hướng dẫn đó. Lúc này, câu hỏi “Liệu tôi có tiếp tục tu học không?” và “Tôi nên nương tựa vào đâu?” lại hiện lên. Câu trả lời nằm ở sự hiểu biết về nguyên tắc “Y pháp bất y nhân” – nương tựa pháp chứ không nương tựa người.
Tìm Hiểu Kỹ Lưỡng Về Dòng Phái Tu Học
Trước khi quyết định theo học một vị thầy hay tham gia một cộng đồng Phật giáo, chúng ta cần xem xét kỹ càng về dòng phái và cách giảng dạy. Đừng vội vàng đặt lòng tin chỉ vì danh tiếng của một vị thầy hoặc theo phong trào xã hội. Việc tìm hiểu này bao gồm:
- Kiểm tra đường cơ sở tu học: Vị thầy này tu tập theo truyền thống nào của Phật giáo (Tây Tạng, Tiểu thừa, hay Đại thừa)?
- Nhận biết phương pháp giảng dạy: Cách dạy có phù hợp với nhu cầu và căn cơ của bạn không?
- Đánh giá tính chính thống: Giáo lý được truyền dạy có đúng với kinh điển hay không?
Khi lựa chọn được một vị thầy phù hợp, chúng ta nên quan sát xem cách dạy có thực sự giúp người học tiến bộ trong tu hành hay không. Không nên mắc kẻ vào cái bẫy của sự lựa chọn vội vàng, vì điều này có thể dẫn đến lãng phí thời gian tu học và mất đi cơ hội gặp gỡ chính pháp thực sự.
Vị thầy giáo đức dạy dỡ học trò Phật pháp tại chùa
Phân Biệt Rõ Ràng Pháp Thế Gian Và Pháp Xuất Thế Gian
Trong Phật giáo, hai loại pháp này có mục đích khác nhau nhưng đều quan trọng. Pháp thế gian hướng dẫn chúng ta sống hòa hợp với xã hội, còn pháp xuất thế gian giúp chúng ta vượt thoát khỏi vòng luân hồi.
Pháp thế gian là giáo lý của thiện nhân thuyết, giúp con người học cách sống tốt đẹp: làm lành lập lành, bỏ thí, cung dưỡng, phân biệt thiện ác, tu hành thập thiện… Nhờ pháp này, chúng ta biết cách sống hòa hợp với gia đình và xã hội, tạo nên một cuộc sống hài hòa. Tuy nhiên, pháp thế gian chỉ dừng lại ở mức độ cải thiện cuộc sống hiện tại.
Pháp xuất thế gian là giáo pháp cho những ai muốn vượt thoát khỏi khổ đau. Những vị xuất gia tu học để đạt được tâm thanh tịnh, vượt thoát khỏi vòng luân hồi và giải thoát hoàn toàn. Tuy bỏ lại những niềm vui vật chất, những vị xuất gia không nhất thiết hoàn toàn tránh khỏi những sai lầm, vì họ vẫn còn trong quá trình tu hành. Điều này mà người Phật tử cần thấu hiểu và có sự cảm thông.
Trong Phật giáo có nêu rõ nguyên tắc “Tứ Y” (bốn pháp nương tựa):
“Y pháp bất y nhân – Y nghĩa bất y ngữ – Y trí bất y thức – Y liễu nghĩa kinh bất y bất liễu nghĩa kinh”
Câu đầu tiên “y pháp bất y nhân” có nghĩa là nương tựa pháp chứ không nương tựa người. Đây là một nguyên tắc cơ bản trong Phật giáo Việt Nam, được nêu ra từ rất sớm và vẫn giữ ý nghĩa quan trọng trong thời hiện nay.
Kinh Phật được trưng bày trang nghiêm tại chùa chiền Phật giáo
Hàm Ý Sâu Sắc Của Nguyên Tắc “Y Pháp Bất Y Nhân”
Để hiểu rõ nguyên tắc này, chúng ta cần biết rằng nương tựa pháp không phải nương tựa người. Điều này có nghĩa là chúng ta đặt niềm tin vào chính pháp (kinh điển, giáo lý Phật đà) và không nên tin theo một ai nói hoặc làm trái với chính pháp, dù người đó có danh tiếng bao lớn.
Khi bạn quy y với Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng), trong đó Tăng được đại diện bởi vị thầy, chúng ta nương theo giới pháp mà tu học, chứ không phải nương theo một vị thầy cụ thể. Điều quan trọng là hiểu rằng:
- Các vị xuất gia vẫn đang tu hành, nên cũng có lúc tiến, có lúc lùi
- Vị thầy chỉ là hướng dẫn, họ không thể tu giúp chúng ta được
- Niềm tin không nên dính líu cảm xúc vào một cá nhân
- Chính pháp là tiêu chuẩn kiểm chứng mọi lời dạy
Thế nên, việc trông cậy hay giao phó toàn bộ lòng tin cho một vị thầy là điều không đúng với chính pháp. Thay vào đó, chúng ta phải dùng cảm tự mình nương theo chính pháp mà tu tập, soi sáng lại chính mình thông qua lời Phật dạy và giáo lý.
Tu Học Để Tìm Ra Chân Lý Trong Lòng Mình
Người xưa cũng từng nói: “Nhân hư đạo bất hư” – tức là người sai chữ đạo không sai. Chúng ta đến chùa là để học chính pháp tìm ra con đường giác ngộ, gọi là đi chùa tìm đạo, tìm an lạc trong chính pháp. Ngoài ra, những việc đúng hay sai, tốt hay xấu của người khác không phải là mục tiêu để chúng ta lưu tâm.
Kế đến, thực hành tu tập là để thấy được lẽ thật. Lẽ thật ấy được chứng nghiệm ở nơi mỗi người và ở ngay phút giây này là đang hít thở. Từ hơi thở chúng ta biết rõ sự thật về thân xác này luôn biến đổi theo tưng hơi thở ra vào. Nếu không có thở là không còn sống được nữa.
Nếu chúng ta khéo nương theo chính pháp để tu tập thì chắc chắn được giác ngộ. Vị thầy chỉ là người dẫn đường, còn việc thực hành chính yếu là do chính chúng ta. Thầy không thể thở giúm và cũng không thể tu giúp cho chúng ta, cho nên việc trông cậy hay giao phó lòng tin hết cho vị thầy là điều không đúng với chính pháp. Do đó phải dùng cảm tự mình nương theo chính pháp mà tu tập soi sáng lại chính mình.
Tôn Trọng Các Bậc Tu Hành Chân Thành
Nếu chúng ta từng đọc qua những câu chuyện về Chư Tổ, cao Tăng sẽ thấy thấy hình ảnh của các bậc tiền nhân hiện ấy nhiều khi có vẻ bị ngoài hung bạo, khó khăn hoặc là thở hơi lãnh đạm với học trò, nhưng bên trong tâm lý là cả một biển trời yêu thương.
Ngày xưa, có một người đi đến cầu đạo với một vị Hòa thương. Do bị Hòa thương máng chủi thầm tế, cho nên anh ta đã thưa rằng:
“Vì nghe danh đức của ngài cao sâu, cho nên con đã không quản đường xa lần lộl tới đây để tìm cầu học Phật pháp chứ không muốn nghe những lời mắng chủi.”
Lúc đó, Hòa thương ngồi nghiêm nghị và nhìn thẳng vào người học Phật ấy mà nói rằng:
“Ông cho đó là những lời mắng chủi hay sao?”
Ngay lúc đó, người cầu đạo kia chợt tỉnh ngộ lẽ Bát Nhã, thấu rõ âm thanh ngôn ngữ không hình tưởng thì chẳng có gì để chấp trước. Tu hành mà không có lòng tôn trọng, kính ngưỡng người dạy thì sẽ không đạt được chủ sâu mầu của Phật pháp.
Thuở xưa Đức Phật Bồn Sư Thích Ca Mâu Ni đã trải qua đủ mọi gian khó để tu hành. Chư Tổ, những vị cao Tăng cầu đạo khó nhục, nhưng vẫn quyết chí vững tâm trong buổi đầu để gây dựng chính pháp cho hậu thế. Không chỉ có những vị xuất gia, mà còn bao gương sáng của hàng cư sĩ tại gia đã đánh đổi tất cả hạnh phúc và thú vui khác của đời thường để an vui trong Phật pháp.
Nhờ những gương sáng của người xưa mà ngày nay chúng ta có giáo pháp, có được Tam Bảo để quay về nương tựa chỉ mình. Do có ý chỉ kiên định tu học Phật pháp, cho dù thân này có hoại theo thời gian nhưng tâm thức ấy sống mãi trong vô cùng vô tận đối với kiếp vãng lại.
Người có tâm ngạo mạn sẽ không cầu được chính pháp và sẽ mãi xoay vần mãi trong khổ đau vô thường. Do đó, chúng ta phải có lòng tôn trọng kính ngưỡng Phật, Pháp, Tăng. Dù người xuất gia có phạm sai lầm, mắc lỗi thì cũng chỉ riêng người đó có lỗi, còn những bậc hiện thành Tăng lúc nào cũng có ở khắp muôn phương thì vẫn thanh tịnh và luôn chỉ dẫn người hữu duyên vào trong cửa giải thoát.
Đừng nhìn những cái sai dở của người khác mà hãy nhìn thấy và học ở những cái đúng của những bậc hiện thành Tăng đã tu và chứng đắc trong đời kiếp hiện tại. Họ là hóa thân của Bồ tát, của những bậc hiện Tăng tu từ nhiều đời kiếp, là sự thật về hành nguyện trong mấy mươi năm sống trong Đạo mà mỗi người thấy, nghe và rõ biết. Đó là tấm gương sáng cho chúng ta nhìn soi và vào thì túc khắc sẽ tự sửa bản thân mình và sớm nhận thấy lại con đường tu học và có được niềm tin trở lại.
Áp Dụng Pháp Nương Tựa Vào Tu Tập Hàng Ngày
Quán xét kỹ cuộc đời này chúng ta đã từng bị trôi lăn kiếm tìm trong sự nóng bức thiếu đột thân tâm vì những chuyện ăn, uống, công danh, sự nghiệp, kiếm tìm, ganh ghét và chấp chặt là làm cho mê đắm mãi không rời trong biển Ái dục. Bên ngoài thân tâm ta thì sự biến động của vũ trụ, môi trường sinh thái biến đổi, thời tiết thay đổi, thiên tai ngày một thêm nhiều, bệnh dịch ngày một chặt chỏng và xuất hiện nhiều căn bệnh lạ.
Những cái đau khổ ấy đang dần thiêu đốt chúng ta đến chỗ bại hoại. Vì vậy, chúng ta hãy dập hết những tư tưởng bi quan, những thành kiến nhỏ hẹp của sự chấp Ngã mà tu học theo chính pháp. Đức Phật dạy rằng:
“Này các vị hãy tự mình thắp đuốc lên mà đi. Thắp lên với ngôn đuốc chính pháp”.
Hãy tự mình là ngôn đèn cho chính mình, hãy nương tựa chính mình, không nên dựa dẫm, ỷ lại vào một ai khác. Hãy lấy chính pháp làm ngôn đèn, hãy lấy chính pháp làm chủ nương tựa, không nương tựa một cái gì khác. Chính pháp là lẽ thật mà lẽ thật nằm trong tưng hơi thở mươn trả của mình.
Trên con đường tu học Phật pháp, sự nương tựa chính pháp không phải là sự cô lập hay từ bỏ các vị thầy, mà là sự tỉnh thức và tự chủ trong việc lựa chọn. Khi chúng ta hiểu rõ nguyên tắc này, chúng ta sẽ không dễ bị xao luyến bởi danh tiếng, sẽ không dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn, và sẽ luôn có một điểm tựa vững chắc – chính là chính pháp. Với niềm tin này, con đường tu học của chúng ta sẽ trở nên rõ ràng, bền vững và đem lại thực chứng tự thân.
