Cách đây hơn mười năm, khi lần đầu tiên bước chân vào chùa chiếu, những người Phật tử đã được giới thiệu một phương pháp tu tập niệm Phật độc đáo—niệm Phật kết hợp với hơi thở. Phương pháp này được trình bày qua một bài kệ Phật học:
“Thở vào Nam Mô A Di Đà Phật
Thở ra Di Đà Phật
Niệm và thở hợp nhất
Cực Lạc giây phút này.”
Bài kệ này được Chư Phong ấn—một vị Phật tử tu hành ở chùa—giới thiệu và khuyến khích mọi người thực tập theo phương pháp này. Ban đầu, khi nghe được bài kệ, có cảm giác vừa lạ lẫm vừa thú vị. Lạ là vì chưa bao giờ nghe đến việc kết hợp niệm Phật với hơi thở theo cách này, và thú vị là vì nội dung bài kệ thực sự gần gũi và dễ thực hành. Sau nhiều năm tu tập, phương pháp này đã trở thành công cụ hữu ích trong cuộc sống hàng ngày, giúp tâm tĩnh lặng và an lạc hơn.
Khám Phá Kinh Điển Phật Học Về Phương Pháp Này
Qua quá trình tu tập, tôi có duyên được tiếp cận cuốn sách “Lối Hoa” của Thích Chân Tính—một vị sư tôn kính trong truyền thống Phật giáo Việt Nam. Trong cuốn sách này, tôi phát hiện ra rằng bài kệ trên chính là dạy của vị sư này. Từ đó, sự tu tập niệm Phật kết hợp với hơi thở trở thành một phần không thể thiếu trong tu hành hàng ngày của tôi. Phương pháp này không những giúp tâm yên tĩnh mà còn có những tác dụng sâu xa đối với sức khỏe và tâm linh.
Vị sư Thích Chân Tính và cuốn sách Lối Hoa hướng dẫn niệm Phật theo phương pháp hơi thở
Tác Dụng Chữa Lành Của Niệm Phật Kết Hợp Hơi Thở
Trong quá trình tu tập ở chùa suốt nhiều năm, tôi có mắc một căn bệnh nhẹ liên quan đến đường thở. Tuy nhiên, nhờ thực tập thường xuyên phương pháp niệm Phật kết hợp hơi thở, khi khám sức khỏe tổng quát tại bệnh viện, bác sĩ thông báo rằng tình trạng đó đã hoàn toàn cải thiện. Đường thở trở nên bình thường và khỏe mạnh. Điều này chứng tỏ rằng sự kết hợp giữa niệm Phật và theo dõi hơi thở không chỉ là công cụ tinh thần mà còn có tác dụng điều hòa cơ thể một cách tự nhiên.
Việc tu tập này giúp cân bằng hệ thần kinh, giảm căng thẳng và lo âu. Khi niệm Phật đi kèm với hơi thở sâu, ổn định, tâm ý dần dần tập trung hơn. Sự tập trung này kéo theo hiệu ứng thư giãn toàn thân, giúp mọi cơ quan hoạt động hiệu quả hơn. Đó chính là lý do tại sao phương pháp này được coi là một cách tu tập rất thực tiễn và hiệu quả.
Giáo Lý Phật Học Về Niệm Phật Theo Truyền Thống Nam Truyền
Phật giáo Nam Truyền, đặc biệt là truyền thống Phật giáo Thái Lan, có một phương pháp niệm Phật gọi là “niệm Phật Buddho” kết hợp với theo dõi hơi thở. Thiền sư Ajahn Chah—một vị thiền sư nổi tiếng người Thái Lan—cũng giảng dạy cách niệm Phật theo danh hiệu “Buddho” và kết hợp với sự thở vào và thở ra: “Thở vào niệm Bud… thở ra niệm …dho.”
Danh hiệu “Buddho” trong tiếng Thái được phát âm là “Búp thô”, còn trong tiếng Anh-độ và Sri Lanka được gọi là “Búp đo”, với âm thanh vô cùng tinh tế. Từ “Buddho” mang ý nghĩa của Đức Phật—Ngài là bậc Đại Giác: tự giác, giác tha, giác hành viên mãn. Niệm Phật theo phương pháp này không chỉ là cơ chế tu tập mà còn là một cách thể hiện Phật tâm trong cuộc sống hàng ngày.
Sự Thuần Nhất Trong Tu Tập: Niệm và Thở Hợp Nhất
Theo các truyền thống Phật giáo chính thống, sự thuần nhất trong thực tập sẽ dẫn đến định tâm sâu sắc hơn và kết quả rõ ràng hơn. Điều này là do khi tâm ý tập trung hoàn toàn vào một đối tượng—trong trường hợp này là hơi thở và danh hiệu Phật—thì sự phân tán và lơ lảng sẽ giảm đi đáng kể. Nhiều truyền thống tu tập cho rằng sự thuần nhất này sẽ tạo nên sự ổn định mạnh mẽ hơn trong quá trình tu hành.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng phương pháp niệm Phật kết hợp với hơi thở còn khá hiếm gặp so với các phương pháp niệm Phật truyền thống khác. Phương pháp này chủ yếu được lưu hành ở Việt Nam, Thái Lan và chỉ ít gặp ở Đài Loan. Điều này có thể là do các truyền thống tu tập khác nhau có xu hướng phân biệt rõ rệt giữa các phương pháp, tin rằng sự chuyên nhất sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn.
Hơi Thở: Công Cụ Linh Hoạt Trong Phật Pháp
Kinh Điển Phật Học “Niệm Hơi Thở Vào, Hơi Thở Ra” (Anapanasati Sutta) do Đức Phật Thích Ca Mâu Ni dạy từ ngàn xưa đã chỉ ra rằng theo dõi hơi thở là một phương pháp tu tập cơ bản và rất hiệu quả. Trong kinh này, Đức Phật dạy mười sáu cách niệm theo dõi hơi thở khác nhau. Chẳng hạn, một số cách như:
- “Cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở vào, cảm giác toàn thân, tôi sẽ thở ra”
- “Quán vô thường, tôi sẽ thở vào, quán vô thường, tôi sẽ thở ra”
Những cách này cho thấy rằng Đức Phật không chỉ dạy chúng ta niệm Phật mà còn dạy rõ cách kết hợp niệm Phật với theo dõi hơi thở như một phương tiện hiệu quả.
Thiền sư Ajahn Chah dạy niệm Phật theo phương pháp hơi thở trong tịnh xá Thái Lan
Niệm Phật Trong Phật Giáo Bắc Truyền
Phật giáo Bắc Truyền thường niệm danh hiệu Phật bằng tiếng Hán-Việt: “Nam Mô A Di Đà Phật” với ý nghĩa sâu sắc:
- Nam Mô: Quy mạng, kính lạy
- A Di Đà: Amitabha—ánh sáng vô lượng (hàm ý chỉ cho trí tuệ vô lượng); hoặc Amitayus—thọ mạng vô lượng (hàm ý chỉ cho định niệm vô lượng)
- Phật: Bậc Đại Giác—tự giác, giác tha, giác hành viên mãn
Khi niệm danh hiệu này kết hợp với theo dõi hơi thở, chúng ta vừa gọi tên Phật, vừa quán chiếu ý nghĩa sâu xa của danh hiệu. Sự kết hợp này tạo nên một phương pháp tu tập toàn diện, vừa chiếu lạc trí tuệ vô lượng, vừa làm dịu tâm ý thông qua nhịp điệu hơi thở.
Lợi Ích Của Sự Thuần Nhất Trong Tu Tập
Nhìn từ góc độ tu tập thực tế, việc tập trung hoàn toàn vào một phương pháp duy nhất—niệm Phật kết hợp với hơi thở—giúp tâm ý không bị phân tán. Trong thực tế tu hành hàng ngày, khi gặp những lúc bị vướng víu, bồn chồn hay lo âu, phương pháp này giúp chúng ta quay trở lại được với “tập trung” thiên niệm lạc—niệm Phật là nh là Đức Phật cao quý và không lăng xăng trong bất thiện pháp.
Ở đây, tôi dùng từ “tập trung” chứ không dám dùng các từ như “niệm”, “định”, “tuệ” vì mức độ tu tập còn chưa đạt tới những bậc thứ đó. Việc tu tập theo dõi hơi thở cũng là một đối tượng tu hành thường xuyên hàng ngày mà chúng ta nên thực tập. Đây là phương pháp dễ thực hành, không cần điều kiện đặc biệt, và có thể áp dụng bất kỳ lúc nào trong cuộc sống.
Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Cuộc Sống Hàng Ngày
Phương pháp niệm Phật kết hợp hơi thở có thể được áp dụng vào nhiều hoàn cảnh khác nhau trong cuộc sống. Sáng thức dậy, trước khi bắt đầu ngày mới, có thể niệm Phật theo hơi thở để tâm được yên tĩnh và rõ ràng. Khi làm việc hoặc học tập, nếu cảm thấy căng thẳng, chỉ cần dừng lại một vài phút, thở sâu và niệm Phật theo nhịp thở sẽ cảm nhận được sự thư giãn.
Đặc biệt, vào những lúc khó khăn, buồn bã hay chán nản, phương pháp này giúp tâm tìm lại được điểm tựa. Không cần phải ngồi trong tư thế đặc biệt hay tìm đến một nơi yên tĩnh, chỉ cần biết cách thở sâu và niệm Phật theo nhịp đó, tâm ý sẽ dần dần trở nên bình yên. Đây là sự kỳ diệu của phương pháp tu tập Phật giáo—nó không cách xa cuộc sống, mà là một phần tự nhiên của cuộc sống hàng ngày.
Người Phật tử tu tập niệm Phật kết hợp hơi thở trong lúc ngồi thiền định sáng sớm
Vai Trò Của Kiến Thức Phật Học Trong Tu Tập
Để tu tập phương pháp này có hiệu quả, không thể thiếu sự hiểu biết về giáo lý Phật học. Khi hiểu rõ ý nghĩa của danh hiệu Phật mà mình niệm, khi biết rõ mục đích của sự tu tập, tâm ý sẽ thêm phần tin tưởng và quyết tâm. Kiến thức này giúp ta không những tu tập một cách máy móc mà còn tu tập với lòng tin sâu sắc vào Phật Pháp.
Kinh Điển Phật học nhiều nơi nhấn mạnh rằng sự tu tập cần phải đi kèm với tuệ. Tuệ không phải là trí thức thô sơ mà là sự hiểu biết thắm thía về bản chất của cuộc sống, về những khổ đau và nguyên nhân tạo ra chúng, cũng như con đường dẫn tới giải thoát. Khi tu tập niệm Phật, nếu chúng ta vừa niệm vừa quán chiếu, vừa tu tập vừa suy ngẫm về ý nghĩa của danh hiệu Phật, thì phương pháp này sẽ mang lại hiệu quả sâu xa hơn nhiều.
Mở Rộng Thực Tập: Từ Niệm Phật Đến Tuệ Giác
Từ kinh nghiệm tu tập, có thể nói rằng niệm Phật kết hợp hơi thở chỉ là bước khởi đầu trong con đường tu hành. Càng tu tập lâu dài, chúng ta sẽ dần dần chuyển từ sự niệm tự thức (còn phải cố gắng nhớ niệm) sang niệm tự nhiên (niệm Phật trở thành thói quen tự nhiên). Tiếp theo là sự phát triển của định (tâm tập trung không dao động), từ đó giác ngộ về bản chất của hiện tượng sẽ dần lộ rõ.
Nhưng để đạt tới những bậc thứ này, cần phải có sự kiên trì, đều đặn và chánh tín. Một lợi ích tuyệt vời của phương pháp niệm Phật là tính khả thi cao—chúng ta không cần phải chờ đợi hoàn cảnh tốt đẹp mới tu tập, mà có thể tu tập ngay trong cuộc sống hàng ngày, trong lúc đi đứng, ngồi nằm. Đây chính là sự linh động và thực tiễn của Phật Pháp.
Kết Luận: Hành Trình Tu Học Của Mỗi Người Phật Tử
Phương pháp niệm Phật kết hợp với theo dõi hơi thở không phải là cách tu tập mới phát minh, mà là sự thừa kế từ những vị thiền sư có định lực cao đã thực hành từ lâu đời. Đây là một phương pháp được kinh điển Phật học xác nhận, được các vị sư tôn kính gợi ý, và được hàng nghìn người Phật tử thực tập với kết quả tốt đẹp.
Tuy nhiên, cũng cần nhớ rằng mỗi người có căn cơ, trình độ và sở thích khác nhau, vì vậy mỗi người sẽ có một phương pháp tu học phù hợp với mình. Điều quan trọng là chúng ta cần tìm được phương pháp phù hợp với bản thân, rồi quyết tâm tu tập một cách đều đặn. Dù là phương pháp nào, miễn là chúng ta tu tập với chánh tâm, chánh hành, thì những kết quả tốt đẹp nhất định sẽ tới.
Mong rằng mọi người Phật tử, mọi người quan tâm đến Phật học đều có duyên gặp được phương pháp phù hợp, tu tập một cách vui vẻ, an lạc, và đạt được những kết quả như mong muốn. Chuỗi ngọn nến từ bi của Phật Pháp sẽ tiếp tục được truyền lửa, sáng soi đường đi của mỗi chúng sinh trên con đường giải thoát.
