Bộ thí, còn gọi là cúng dường, là một trong những thiện pháp quan trọng của Phật giáo Việt Nam. Đây là hành nguyện tương đối dễ làm, miễn là có lòng tin, có sự vốn liếng tinh thần và hiểu rõ ý nghĩa sâu xa của việc thí xả. Với niệm lực đúng đắn, bất cứ người nào cũng có thể thực hành bộ thí và thành tựu được vô lượng phước đức. Bộ thí không chỉ là hành động ngoài hình thức, mà là tu học toàn diện để tu dưỡng tâm tính, xây dựng nhân cách đạo đức, qua đó làm sạch tâm hồn và tích lũy công đức vô cùng.
Bộ Thí: Hạnh Tu Ngàn Năm Của Phật Giáo
Bộ thí (hay cúng dường) là thực phẩm cho các Tỳ kheo gần như là việc mỗi ngày của hàng Phật tử, nhất là các nữ sư sở hữu chữ Tăng khất thực. Tuy có bộ thí nhưng không phải ai cũng hiểu rõ sâu ưu (công đức sâu xa) của bộ thí. Do vậy, khi thực hành bộ thí, hàng Phật tử cần quán niệm về sâu ưu để cho hành lình này đạt đến viên mãn, thành tựu công đức lớn lao.
Trong kinh Tăng nhất A-hàm, đức Phật đã giảng dạy những gì về sâu ưu của bộ thí thông qua một pháp thoại sâu sắc. Đức Phật nói rằng: “Sâu ưu ấy là gì? Ở đây, đơn việt thí chủ thành tựu ba pháp. Thế nào là đơn việt thí chủ thành tựu ba pháp? Ở đây, đơn việt thí chủ thành tựu tín căn, thành tựu giới đức, thành tựu pháp nghe.” Điều này cho thấy bộ thí không chỉ là cho vật chất, mà là tu tập toàn diện lòng tin, đạo đức và trí tuệ.
Đức Phật cũng dạy rằng vật thí cũng thành tựu ba pháp: vật kia thành tựu sắc, thành tựu vị, thành tựu hương. Ba pháp này không chỉ dừng lại ở hình thức vật chất, mà thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng, chu đáo và cung kính trong mỗi chi tiết. Từ những điều này, Đức Phật kết luận: “Ở đây, Tỳ kheo, đó gọi là có sâu sự này được công đức lớn, danh đức vang xa, đạt được báo cam lộ. Cho nên, các Tỳ kheo, nếu muốn thành tựu sâu sự này, hãy niệm bộ thí.”
Tăng ni tu hành thực hiện bộ thí cúng dường tại chùa chiền Việt Nam
Lòng Tin – Nền Tảng Của Bộ Thí Đơn Việt
Sự bộ thí gồm có vật thí và người thí. Vật thí cần thành tựu về sắc (hình thức), vị (hương vị) và hương (mùi thơm). Ở đây, hàng thí chủ thường dùng cúng thực phẩm, cơm canh để ăn thức uống nói chung nên mới đề cập đến sắc, vị và hương. Không hẳn là phải sáng sớm cao lương mỹ vị mà chính là những phần thực phẩm ngon nhất hiện có của gia đình.
Những thực phẩm này mới vừa nấu xong, nhà chưa dùng, mang dâng cúng trước. Ý nghĩa sâu xa của vật thí tốt lành là thể hiện lòng thành kính, tôn trọng người nhận của thí chủ. Vật thí dù thường ngày hay đơn sơ đều phải trong sạch, được làm ra bằng sức lao động chân chính, dâng cúng với tất cả lòng thành. Nhờ đó mà thành tựu công đức lớn lao.
Trước hết, người cho phải thành tựu lòng tin. Tin người tu hành là ruộng phước tốt lành để mình gieo trồng công đức. Tin hiểu và quả phước của việc làm mình đang thực hiện. Bộ thí cần đi liên với tuệ, không phải vì thương hại mà cho. Bộ thí là thực hành buông xả, nên về hình thức là cho người nhưng sâu xa là cho mình.
Giới Đức – Bảo Vệ Công Đức Của Bộ Thí
Kế đến là thí chủ thành tựu giới, có nhân cách đạo đức. Biết cho là tốt, có phước nhưng để cho nguồn phước không bị suy hao thì cần giữ giới—không sát sinh, không trộm cướp, không tà hạnh, không nói dối, không say nghiệm. Nhiều người siêng bộ thí mà không giữ giới nên phước đức không tăng trưởng, có trường hợp bị sút giảm nghiêm trọng do khuyết giới.
Giới đức và bộ thí giống như con đẹp có nước để về mà đề bao vũng chắc nên nước ngày càng nhiều thêm. Người có giới đức mới có thể là thí chủ xứng đáng, mới có thể thực hành bộ thí một cách chân chính. Giới đức là chứng thực cho lòng tâm của người thí, là yếu tố bảo vệ công đức của bộ thí khỏi bị tiêu tán hay bị đảo ngược thành quả báu.
Khi giới đức vững chắc, công đức của bộ thí mới có thể phát triển bền vững. Người thí có giới đức sẽ được Phật pháp xác nhận, được Tam Bảo che phủ, và những người được thí xả cũng tự nhiên sinh tâm kính trọng. Niềm tin của người nhận sẽ sinh lên một cách tự nhiên khi thấy người cho có tâm thành và có nhân cách đạo đức.
Trí Tuệ – Chiều Sâu Của Bộ Thí Đơn Việt
Cuối cùng và quan trọng nhất là người thí thành tựu pháp nghe, tức là trí tuệ. Cúng dường đến chỉ Tăng là một cơ hội để nghe pháp. Hàng Phật tử bộ thí tài vật, chỉ Tăng bộ thí pháp. Thông thường, chỉ Tăng đi khất thực chỉ chúc phước hay nói một ý pháp ngắn gọn cho thí chủ. Nhờ gieo duyên gần bộ hàng ngày nên thí chủ được nghe nhiều giáo pháp.
Nghe rồi tăng trưởng niềm tin Tam Bảo, hiểu rõ nhân quả-nhân duyên, thấy ra sinh diệt, vô thường, vô ngã của vạn pháp. Từ sự hiểu biết này, người thí từng bước thoát khỏi vòng luân hồi của tham, sân, si. Trí tuệ được khai mở sẽ dẫn người thí đến gần hơn với con đường giải thoát.
Pháp nghe chính là nền tảng để người thí có thể thực sự tu hành một cách toàn diện. Không phải chỉ là hiếu hỉ tạm bợ hay tâm lý cho tiền nà được may mắn, mà là sâu sắc nhận thức về nguyên nhân tạo ra phước đức và cách vận dụng phước đức vào tu hành. Pháp nghe giúp người thí có tầm nhìn cao hơn, từ bộ thí vật chất tiến tới bộ thí pháp pháp trong tương lai.
Toàn Diện Sâu Ưu Của Bộ Thí
Nếu người thí và vật thí thành tựu sâu ưu như trên thì sự bộ thí, cúng dường “được công đức lớn, danh đức vang xa, đạt được báo cam lộ”. Đây không phải là lời nói suông của Đức Phật mà là quy luật nhân quả tự nhiên: khi người tu hành thực hành bộ thí một cách chân chính, với tín, giới, tuệ, thì tất cả những điều tốt lành sẽ tự động quy tụ lại.
Công đức lớn ở đây có nghĩa là những quả báu vô cùng to lớn, không chỉ tạm thời mà dài hạn, không chỉ trong kiếp này mà trong các kiếp sau. Danh đức vang xa có nghĩa là tiếng tốt của người tu hành sẽ được biết đến rộng rãi, sẽ trở thành gương sáng cho mọi người nhìn theo. Báo cam lộ (báo ứng chắc chắn) là những kết quả hạnh phúc an lạc sẽ chắc chắn đến với người thí một cách tất yếu.
Điều quan trọng là người tu hành cần hiểu rằng bộ thí không phải là sự vô ích, không phải là bồi thường hay giao dịch trao đổi, mà là sự biểu hiện của tâm bi, lòng tôn kính và sự tu tập nhân cách. Bộ thí là con đường rực rỡ dẫn đến giải thoát, là phương tiện để tu hành trực tiếp tâm tính mình, để thoát khỏi tham, sân, si.
Hành Động Tu Tập Thực Tế
Khi bộ thí được thực hành toàn diện với tín, giới, tuệ, nó sẽ phát triển thành một nguồn năng lượng tích cực vô cùng mạnh mẽ. Mỗi ngày dâng cúng, hàng Phật tử không chỉ đang nuôi dưỡng những người tu hành mà còn đang nuôi dưỡng tâm lành của chính mình. Mỗi lần bộ thí là một lần xóa sạch lòng tham, một lần khai mở lòng từ bi, một lần vun vén ruộng phước trong tâm.
Hàng Phật tử hôm nay nên tiếp tục thực hành bộ thí một cách có ý thức, với sự quán niệm về sâu ưu như Đức Phật đã dạy. Đừng để bộ thí là thói quen vô thức, mà hãy biến nó thành hành động tu tập toàn diện, là con đường xây dựng đức tính, là phương tiện rút ngắn thời gian tu hành, là cầu nối giữa hành động và giải thoát.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Tăng nhất A-hàm, chương Sáu pháp, phẩm 37. Sáu trường pháp, kinh số 4
- Bộ Kinh Tây Tạng và các bộ kinh chuyên đề về bộ thí trong Phật giáo
