Trên con đường tu tập, những lúc im ắc, phóng tán là những thách thức lớn nhất mà bất kỳ hành giả nào cũng phải đối mặt. Tâm ta cứ quay cuồng với những suy tính, dự đoán, lo lắng từng giây từng phút. Mỗi lần vấp ngã là một cơ hội để gặp gỡ trí tuệ sâu sắc hơn. Thế nhưng, có bao nhiêu người hiểu rằng những nước mắt chảy dài của chúng ta không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của sự yếu đuối, mà còn có thể là tiếng nói của lòng tâm đang tỉnh thức?
Có một câu chuyện từ một vị Phật tử kể lại: cách đây vài hôm, do một duyên khiến nàng khóc, nước mắt chảy dài liên miên. Nàng cảm thấy mình đang nuốt nước mắt vào vô thức, không biết làm sao để giải thoát. Thầy dạy: “Lấy ngã để buông xả và xả ngã là hai vận đề khác nhau, phải chính niệm tỉnh giác để nhận ra.” Từ lời dạy này, nàng bắt đầu thấy rằng, khi tính biệt thấy rõ, lòng nàng như bừng tỉnh, sáng rang trong khoảnh khắc, thấy rõ tên chủ ngục vô minh mà nó đã lừa nàng suốt thời gian dài.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Lắng Nghe
Trong kinh Phổ Môn quyển nhất, có một đoạn mà nhiều hành giả thường ghi nhớ:
“Gió đông đi biển chìm thuyền,
Niệm danh Bồ-tát sống tan hết liền…”
Những dòng kinh này không phải chỉ là lời khuyên đơn thuần. Chúng chứa đựng một sự thực đáo lý về quá trình tu tập của chúng ta. Niệm danh ở đây không phải là niệm miệng mà là niệm giác – một sự tỉnh thức, một sự lắng nghe sâu sắc từ chính tâm mình.
Quan Âm Bồ Tát, theo hiểu biết thường thấy, là người nữ thần có đôi tai tinh tường, nghe thấy mọi âm thanh trong vũ trụ và sẵn sàng giúp đỡ những ai kêu cứu. Nhưng thực ra, khi ta nhìn sâu hơn vào bản chất của Quan Âm, ta sẽ thấy đó chính là khả năng lắng nghe tiếng lòng – không phải tiếng lòng của người khác, mà là tiếng lòng của chính mình.
Chiếc hộp của Quan Âm Bồ Tát với ý nghĩa tâm linh trong Phật giáo Việt Nam
Tiếng Lòng: Âm Thanh Của Sự Giác Ngộ
Gió đông chỉ là những tác duyên, nước biển chính là nước mắt của chúng sinh – những nỗi khổ mà chúng ta tự tạo ra. Khi ta bị chìm trong biển khổ, lắng nghe tiếng lòng chính là cách duy nhất để thoát ra. Nhưng “lắng nghe” ở đây có nghĩa gì?
Đó là một sự chuyên chú hoàn toàn vào hiện tại, những gì đang xảy ra trong từng giây từng phút. Khi nước mắt chảy, thay vì tìm cách ngừng nó hoặc tìm lý do tại sao nó lại chảy, ta chỉ cần để nó chảy. Đó là lắng nghe. Đó là sự chấp nhận. Đó là sự an trú trong một tâm thức sâu sắc hơn.
Khóc như vậy rất tốn hại cho thần-ý-khí-hình, vì vậy phải tìm cách điều hòa. Điều hòa không phải là kiềm nén hay cưỡng ép, mà là sự cho phép lòng mình được sống đầy đủ. Có một câu chuyện khác: một Phật tử ở xa gọi điện thoại, đang khóc nức nở. Thầy không buồn mà vẫn dỗi dành: “Khóc đi con, khóc nữa đi con, rồi phát sẽ đây cho con tự biết cách điều chỉnh.” Thầy hiểu rằng, chỉ có sự tự biết thôi mới có thể dẫn dắt.
Từ Tâm Tư Đến Tâm Linh
Chỉ có tự mình mới thấy ra chính mình mà thôi. Cùng lúc đó, ta mới có thể hiểu được lời dạy sâu sắc của Thầy. Chỉ có giải thoát trong sự tương giao, và sự tương giao này xảy ra giữa thân-tâm-cảnh ba yếu tố. Đó không phải là một sự tương giao hỗn loạn hay mơ hồ, mà là một sự tương giao được điều khiển bởi chính niệm.
Lời Thầy dạy nghe qua rất bình thường và giản dị, nhưng vô cùng thâm sâu. Mỗi giây phút chiêm nghiệm, ta càng thấy rõ lời Thầy. Từng câu, từng chữ đều chứa đựng một vũ trụ tu tập. Lắng nghe tiếng lòng không phải là việc của một sát-na mà là công phu suốt đời.
Ứng Dụng Trong Tu Tập Hằng Ngày
Trên con đường tu tập, lúc nào cũng im ắc, yên tĩnh là lúc mà ta ngã không biết chúng nào, đường về rắn thêm chân nữa, cứ đáng là, sẽ là, phải là… hoài thì toàn là khổ đau. Nhưng mỗi lần vấp là một lần ta vừng chơi thêm với Thầy. Vậy làm sao để không vấp nữa?
Cho đến giờ này, khi ta tĩnh lặng mà suy ngẫm lời Thầy dạy, ta sẽ thấy lời Thầy không hề dối, vận phát vô thường biến chuyên là chân lý. Trở về trở lại tâm tư tỉnh thức với đang là, tại đây và bây giờ, buông hết những ảo tưởng lăng xăng tạo tác ra thì ngay đó là giải thoát. Không cần phải thêm hay bớt gì cả.
Đó là lắng nghe tiếng lòng thực sự – sự lắng nghe mà không có sự phán xét, sự chấp nhận mà không có sự kháng cự. Đó là Quan Âm Bồ Tát tự tại trong chính tâm ta.
Bài Kệ Hướng Dẫn Tu Tập
Thầy tặng cho học trò một bài kệ ghi nhớ:
Phát tòm đủ ngay đây
Chỉ cần lắng nghe lại
Tính biệt chính là thầy
Là Quan Âm tự tại
Những câu kệ này là chìa khóa mở cửa tuệ giác. Không cần tìm kiếm Quan Âm ở đâu xa, không cần thêm bất kỳ thứ gì vào cuộc sống của mình. Chỉ cần lắng nghe, chỉ cần sáng suốt, chỉ cần thừa nhận rằng giải thoát đã có sẵn trong chính tâm chúng ta.
Với tất cả những điều ấy, hãy hãy Phật tử biết ơn Thầy một lần nữa. Lời dạy này sẽ là ánh sáng dẫn đường cho bất kỳ ai trên con đường tu tập, bất kỳ lúc nào cần đến.
Nguồn tham khảo:
- Kinh Phổ Môn quyển nhất
- Trung tâm Hộ Tông
