Trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, câu hỏi về việc lựa chọn Tổ sư để thờ cúng phản ánh sự hiểu biết sâu sắc về nguồn gốc và phát triển của các tông phái Thiền. Khi tham dự các ngôi chùa truyền thống hoặc tìm hiểu về lịch sử Thiền tông, nhiều người Phật tử thắc mắc: tại sao truyền thống Phật giáo Việt lại chỉ thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma (Bodhidharma) mà không thờ các Tổ sư khác như Tỳ Ni Đa Lưu Chi? Câu hỏi này không chỉ là một vấn đề về lịch sử mà còn liên quan trực tiếp đến cơ sở pháp lý của các tông phái Thiền và ý nghĩa của việc tu tập theo truyền thống Phật giáo.
Năm Tông Phái Thiền Chính và Nguồn Gốc Chung
Theo tài liệu Phật giáo, tất cả các tông phái Thiền đều bắt nguồn từ một vị tổ sư duy nhất. Để hiểu rõ vấn đề này, chúng ta cần nắm bắt được cấu trúc của năm tông phái Thiền chính được công nhận trong truyền thống Phật giáo Trung Hoa và Việt Nam. Năm tông phái này bao gồm:
- Tỳ Ni Đa Lưu Chi tông (Có Thú Tông)
- Vô Ngôn Thông tông (Ngôn Tông)
- Thảo Đường tông (Thảo Tông)
- Tảo Đường tông (Tảo Tông)
- Lâm Tế tông (Lâm Tế Tông)
Mặc dù có năm tông phái riêng biệt với những đặc điểm và phương pháp tu tập khác nhau, điểm chung quan trọng là tất cả chúng đều không phải bắt nguồn từ một Tổ sư độc lập. Thay vào đó, chúng là những nhánh phát triển từ một nguồn gốc chung duy nhất trong lịch sử Thiền tông.
Dòng Truyền Thông Từ Tổ Bộ Đề Đạt Ma
Để trả lời câu hỏi tại sao chỉ thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma, chúng ta phải quay lại lịch sử dòng truyền của Thiền tông. Tổ Bộ Đề Đạt Ma là Tổ sư Trung Hoa nổi tiếng, được coi là người khởi xướng Thiền tông và truyền thụ giáo pháp đến các vùng Đông Á. Từ Ngài, dòng truyền được tiếp nối như sau:
- Tổ Bộ Đề Đạt Ma truyền cho Tổ Huệ Khả (Huiko)
- Tổ Huệ Khả truyền cho Tổ Tăng Xán (Sengcan)
- Tổ Tăng Xán truyền cho Tổ Đạo Tín (Daoxin)
- Tổ Đạo Tín truyền cho Tổ Hoàng Nhân (Hongren)
- Tổ Hoàng Nhân truyền cho Tổ Huệ Năng (Huineng) – vị Tổ thứ sáu của Thiền tông
Từ Tổ Huệ Năng trở đi, dòng truyền được chia thành nhiều nhánh khác nhau, hình thành nên các tông phái Thiền khác nhau. Đây chính là nơi bắt nguồn của sự phân nhánh và hình thành ra năm tông phái chính mà chúng ta thấy hôm nay.
Bức tranh phổ các Tổ sư Thiền tông từ Tổ Bộ Đề Đạt Ma đến các Tổ đệ tử
Tỳ Ni Đa Lưu Chi Là Một Tông Phái Chứ Không Phải Tổ Sư Gốc
Điểm quan trọng để hiểu rõ vấn đề này là: Tỳ Ni Đa Lưu Chi không phải là một Tổ sư độc lập, mà là tên gọi của một trong các tông phái Thiền được hình thành sau Tổ Huệ Năng. Tỳ Ni Đa Lưu Chi tông là một nhánh của Thiền tông, phát triển từ dòng truyền của Tổ Bộ Đề Đạt Ma.
Vì vậy, khi chúng ta thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma, chúng ta đã thờ nguồn gốc chung của tất cả các tông phái Thiền, bao gồm cả Tỳ Ni Đa Lưu Chi tông. Thờ một tông phái riêng lẻ thay vì thờ Tổ sư gốc sẽ không đủ để đại diện cho toàn bộ truyền thống Thiền tông.
Nguyên Lý Đại Diện Trong Truyền Thống Phật Giáo
Trong Phật giáo, việc chọn lựa vị Tổ sư để cúng thờ không chỉ là một quyết định cơ học, mà dựa trên những nguyên lý sâu sắc về sự liên kết pháp lý và tinh thần. Nguyên lý đầu tiên là nguyên lý của sự bao trùm toàn diện. Một vị Tổ sư chỉ có thể được xem là đáng thờ cúng nếu Ngài đại diện cho toàn bộ truyền thống, chứ không chỉ là một phần của nó.
Nếu chúng ta chỉ thờ Tỳ Ni Đa Lưu Chi, chúng ta sẽ chỉ thờ một trong số năm tông phái Thiền. Điều này có tính chất thiên lệch, vì nó không bao trùm toàn bộ truyền thống Thiền tông mà chỉ đại diện cho một nhánh riêng lẻ. Nguyên lý thứ hai là nguyên lý của tính toàn diện và công bằng. Bằng cách thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma, chúng ta công khai thừa nhận rằng tất cả các tông phái Thiền, dù phát triển khác nhau, đều có một gốc rễ chung.
Ý Nghĩa Của Việc Thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma
Thờ cúng Tổ Bộ Đề Đạt Ma không chỉ là một hành động tôn kính lịch sử, mà còn có ý nghĩa pháp lý và tâm linh sâu sắc. Khi một Phật tử Việt Nam bái tụng Tổ Bộ Đề Đạt Ma, họ không chỉ tôn kính một vị Tổ sư từ quá khứ, mà còn kết nối mình với toàn bộ truyền thống Thiền tông liên tục kéo dài từ thời Phật Thích Ca Mâu Ni cho đến ngày nay. Điều này tạo ra một sự liên tục pháp lý không bị gián đoạn, đảm bảo rằng giáo pháp được truyền tải một cách thuần chính.
Hơn nữa, việc thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma còn phản ánh hiểu biết sâu sắc của truyền thống Phật giáo Việt Nam về vai trò của một vị Tổ sư. Một Tổ sư không chỉ là người sáng lập một tông phái hay một phương pháp tu tập cụ thể, mà là người là cầu nối giữa giáo pháp của Phật và các chúng sinh trong thời đại của họ. Tổ Bộ Đề Đạt Ma đã thực hiện vai trò này một cách hoàn hảo, truyền thụ Thiền tông tới các vùng Đông Á và tạo ra một phong trào tâm linh bền vững.
Kết Luận: Thờ Tổ Sư Gốc Để Đảm Bảo Tính Thuần Chính
Câu hỏi tại sao chúng ta chỉ thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma chứ không thờ Tỳ Ni Đa Lưu Chi có một câu trả lời rõ ràng và hợp lý: vì Tỳ Ni Đa Lưu Chi là tên gọi của một tông phái Thiền, không phải một Tổ sư độc lập. Bằng cách thờ Tổ Bộ Đề Đạt Ma, truyền thống Phật giáo Việt Nam đã thiết lập một nền tảng chắc chắn cho sự thống nhất của các tông phái Thiền khác nhau, mặc dù chúng có những đặc điểm riêng.
Đây là một ví dụ xuất sắc về tính khôn ngoan của truyền thống Phật giáo, nơi mà mọi chi tiết, từ lớn đến nhỏ, đều có một mục đích sâu sắc. Trong tu tập Phật pháp, việc hiểu rõ về lịch sử dòng truyền và ý nghĩa của các hành thức cúng thờ giúp chúng ta có một nền tảng vững chắc và đạo tâm thành tâm hơn. Khi nắm bắt được những điều này, Phật tử có thể tu tập một cách có định hướng, gắn kết chặt chẽ hơn với truyền thống Phật giáo và tìm được hướng đi đúng đắn trên con đường giải thoát.
