Trong các ngôi chùa, hành lang tu viện hay trong các gia đình Phật tử Việt Nam, hương khói bay lên từ lư hương là hình ảnh quen thuộc và thiêng liêng. Lư hương không chỉ là vật dụng đơn thuần mà còn mang trong nó những ý nghĩa sâu sắc về tín ngưỡng, tu tập và sự kính tôn Tam Bảo. Theo các tông phái Phật giáo, việc sử dụng lư hương để đốt hương là một hành động tích cực, giúp tạo ra một không gian thanh tịnh, hỗ trợ cho việc tập trung tâm ý trong thiền định. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguồn gốc, các loại lư hương phổ biến và cách sử dụng chúng một cách đúng đắn theo giáo lý Phật đạo.
Lư Hương Là Gì Và Tầm Quan Trọng Trong Phật Pháp
Lư hương, còn gọi là huân hương, là khí cụ dùng để đốt hương trong các ngôi chùa, tịnh xá và các gia đình Phật tử. Theo các tài liệu kinh điển Phật giáo, lư hương được đề cập trong nhiều bộ kinh phật, đặc biệt là trong Kinh Pháp Hoa, Kim Quang Minh tới tháng Vương Kinh và các bộ kinh tu Tam Tạng Pháp sư. Lư hương được coi là một trong những vật phẩm quan trọng giúp thực hiện các nghi thức tôn giáo và hỗ trợ công việc tu tập của Phật tử.
Theo truyền thống Phật giáo, lư hương là một phần của “Tam cúc tục” – ba cúc tục gồm lư hương, bình hoa và chân đèn. Ba vật phẩm này thường được đặt trên bàn Phật như một dấu hiệu của sự tôn kính đối với Tam Bảo. Điều này phản ánh rằng mỗi hành động nhỏ trong tu tập Phật giáo đều có ý nghĩa và mục đích sâu xa, không chỉ là những hành động bề ngoài mà còn thể hiện thái độ tâm linh của người tu tập.
Lư hương cũng là một trong 18 vật phẩm mà các Tỳ kheo, Tỳ kheo ni phải mang theo theo quy định của Luật Phật. Điều này chứng tỏ tầm quan trọng của nó trong đời sống tu học của các vị xuất gia, từ đó kéo dài đến các Phật tử tại gia.
Lư hương truyền thống được sử dụng trong các ngôi chùa Phật giáo Việt Nam
Các Loại Chất Liệu Và Hình Dáng Của Lư Hương
Chất liệu để làm lư hương rất đa dạng, phụ thuộc vào mục đích sử dụng, điều kiện kinh tế và truyền thống địa phương. Các chủng loại chất liệu phổ biến bao gồm vàng, bạc, đồng, sắt, đá quý, đá thường, ngà voi, lưu ly và nhiều loại khác. Ngoài ra, người ta còn sử dụng các chất liệu khác như sành sứ, đất nung để tạo thành các lư hương phù hợp với điều kiện và nhu cầu cụ thể. Sự đa dạng về chất liệu này không chỉ phản ánh tính thực tiễn mà còn cho thấy sự linh hoạt của Phật giáo trong việc thích nghi với các điều kiện khác nhau của xã hội.
Về hình dáng, lư hương có rất nhiều kiểu khác nhau: hình bảo đỉnh, hình cái đầu vuông (phương đầu hình), hình sư tử, hình con hạc, hình hoa sen, và những kiểu đặc biệt như “hoa xá lư hương” có hai tầng. Trên các lư hương này, những vị thợ thủ công lành nghề thường khắc chạm hoa văn rông phương, quỷ thần, kỷ ngữ và nhiều họa tiết mang tính tâm linh cao. Kích thước của lư hương cũng rất khác nhau – từ những cái lớn có đường kính miệng khoảng hai ba thước, đến những cái nhỏ như chum uống rượu.
Phân Chia Các Loại Lư Hương Theo Cách Sử Dụng
Lư hương chủ yếu chia thành hai loại chính dựa trên cách sử dụng: loại đặt trên bàn Phật và loại cầm tay. Những lư hương được đặt trên bàn Phật thường có cán cao (gọi là lư hương đứng) hoặc tròa lư. Trong khi đó, những lư hương có cán thì được gọi là thủ lư – một loại lư hương được thiết kế để cầm trên tay khi thực hiện các nghi thức Phật giáo.
Lư hương đứng (tòa lư) thường gồm ba phần chính: phần dùng để cắm hương đường (gọi là sáp lư hương), phần dùng để đặt hương vòng (gọi là “ngựa hương cô”), và phần dùng để đốt đạn hương (gọi là “đạn hương lô”). Mỗi bộ phận đều có chức năng riêng biệt, phục vụ cho những mục đích khác nhau trong các nghi lễ Phật giáo.
Thủ lư là một loại lư hương đặc biệt được thiết kế để cầm trên tay, thường được sử dụng khi thực hành các bộ pháp Phật giáo hoặc trong các buổi lễ, sám hối, phương tiện. Theo các tài liệu cổ, thủ lư thời xưa có mười sáu sư tử, bạch tượng, hay những hình ảnh khác xuất hiện trên nền hoa sen dùng để làm lư. Phần thân lư thường có hình các con rồng quấn quanh nền hoa sen, và bên trong hoa có một đôi bằng vàng để đường hương. Theo truyền thuyết, khi Phật Thích Ca Mâu Ni thuyết pháp, thường cầm thủ lư này.
Thủ lư ngày nay được chế tạo theo lối truyền thống, nhưng về chất liệu thì có thể dùng gỗ, ngoài đá quý còn có thể dùng gang đồng để tạo thành. Kích thước của thủ lư hiện đại khoảng một thước máy (tầu), và hình dáng phần lớn sử dụng đầu rồng làm lư, thân cá làm cán, hoặc dùng hoa sen làm lư với ý là làm cán. So với thủ lư trong thời kỳ lịch sử trước, thủ lư ngày nay đã khác nhau rất xa về mặt hình thức và quy mô.
Thủ lư truyền thống được sử dụng trong các nghi thức Phật giáo
Cách Sử Dụng Lư Hương Đúng Đắn Theo Giáo Lý Phật Đạo
Việc sử dụng lư hương một cách đúng đắn là một phần quan trọng của tu học Phật. Thủ lư được sử dụng chủ yếu trong những dịp thực hành (xuất gia), lễ sám hối, phương tiện và các nghi thức tôn giáo khác. Khi cầm lư hương, hai tay cầm cán, đôi khi còn cầm thêm hoa tươi để cùng đường hương lên trước Phật, Pháp, Tăng.
Có nhiều cách cầm lư hương: cầm ngang, cầm thẳng, và nếu không có người làm cân trợ thì có thể cầm thẳng. Khi cầm thẳng, đầu thủ lư hương hướng về phía trước, cán hương hướng ra phía sau. Nếu ở trong chùng hay có nhiều người cần cân trợ, nên cầm ngang. Lúc cầm ngang, tay trái đỡ đầu thủ lư, tay phải cầm cán. Nếu cầm thủ lư để lễ bái thì hai tay cầm ngay ngược lưng tư tư khom xuống. Sau khi quỳ xuống xong, nâng thủ lư ngang trước trán. Lễ xong, khi đứng dậy, nâng lư ngang mắt.
Nếu cầm thủ lư để vân tập tâm, thì tay phải cầm cán lư, tay trái đỡ đầu thủ lư, khom người xuống, sau đó khởi thân đứng thẳng. Các chuyển động này không chỉ là những động tác cơ thể mà còn phản ánh sự kính trọng và tâm ý chân thành của người tu tập đối với Tam Bảo.
Danh Mục Các Loại Lư Hương Thường Gặp
Qua quá trình phát triển lịch sử, có rất nhiều loại lư hương khác nhau được hình thành, mỗi loại có tên gọi riêng dựa trên chất liệu, hình dáng và mục đích sử dụng. Danh mục các loại lư hương bao gồm: lư hương vàng, lư hương bạc, lư hương đồng, lư hương sắt, lư hương đá, lư hương đất nung, lư hương hình rồng phương, lư hương hình sư tử, lư hương bảo đỉnh, lư hương hình cái đầu vuông, lư hương hình hoa sen và nhiều loại khác.
Mỗi loại lư hương có những đặc điểm riêng về kích thước, trọng lượng, độ bền và tính thẩm mỹ. Việc lựa chọn loại lư hương phù hợp không chỉ phụ thuộc vào khả năng kinh tế của gia đình hay chùng tự mà còn phụ thuộc vào truyền thống địa phương và mục đích sử dụng cụ thể. Đối với các Phật tử Việt Nam, việc hiểu biết về các loại lư hương và cách sử dụng chúng là một phần không thể thiếu của tu học Phật.
Ý Nghĩa Tâm Linh Của Việc Sử Dụng Lư Hương
Lư hương không chỉ là một vật dụng vật chất mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc trong Phật giáo. Việc sử dụng lư hương trong các nghi thức Phật giáo được coi là một hành động biểu tượng – hương khói bay lên đại diện cho sự truyền tải lời cầu nguyện từ con người lên các vị Phật, Bodhisattva và trí tuệ Phật. Theo lý thuyết Phật giáo, hương khói không có định hình nhất định nhưng lại có khả năng lan tỏa khắp nơi, giống như từ bi và trí tuệ của Phật pháp có thể tiếp cận tất cả chúng sinh.
Việc sử dụng lư hương cũng giúp tạo ra một không gian thanh tịnh, giúp tâm ý người tu tập tập trung hơn vào thiền định và công việc tu học. Hương thơm dễ chịu cũng có tác dụng tinh thần, giúp loại bỏ những suy nghĩ xấu và tâm trạng tiêu cực. Do đó, việc sử dụng lư hương một cách đúng đắn là một phần không thể tách rời khỏi con đường tu học Phật của các Phật tử.
Qua quá trình tìm hiểu về lư hương, chúng ta không chỉ biết được các loại lư hương khác nhau, cách sử dụng mà còn hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu sắc của nó trong đời sống tu học Phật. Việc sử dụng lư hương một cách có ý thức và tôn trọng là một cách để chúng ta thể hiện lòng kính trọng đối với Tam Bảo và cam kết trong con đường tu học của mình.
Tham khảo thêm:
- Kinh Pháp Hoa – Bộ kinh cơ bản trong Phật giáo Mahayana
- Kim Quang Minh Tới Tháng Vương Kinh – Các tài liệu về nghi thức Phật giáo
- Luật Phật – Các quy định về công cụ tu học của xuất gia
