Đức Phật xuất hiện và hành đạo nơi xứ sở ấn cách nay hơn 26 thế kỷ với hiện thân con người – bậc Giác ngộ trong thế gian. Nhưng khi được hỏi Ngài có phải là trời, thần, người hay là phi nhân thì Phật đều trả lời chẳng phải. Vậy Ngài là ai? Chính là Phật, người giác ngộ chân lý, đáng phước trí vạn toàn, bậc chứng bị nhiệm thế gian. Như hoa sen, sinh ra từ bùn lầy mà chẳng dính bùn. Đức Phật cũng vậy, sinh ra giữa cuộc đời rồi giác ngộ, giải thoát, vượt ra ngoài tam giới, nên không đồng với muôn loài trong ba cõi.
Trong kinh điển Phật giáo, có một câu chuyện rất ý nghĩa minh họa tính chất độc đáo này. Một thời, Đức Phật ở tại nước Câu-tát-la, du hành trong nhân gian, ngồi nghỉ trưa dưới một bóng cây giữa hai thôn. Lúc ấy có một Bà-la-môn thuộc dòng họ Đầu-ma đang đi trên con đường kia, đến sau Phật. Ông thấy dấu chân Phật hiện ra như bánh xe ngàn căm, dấu chỉ rõ ràng, chỉ bên trong thì đều, vòng chỉ bên ngoài thì tròn, tất cả đều đẹp để và đầy đặn. Thấy vậy, liền tự nghĩ: “Ta chưa từng thấy người thế gian nào mà có dấu chân như vậy. Giờ ta phải theo dấu mà tìm ra người đó”.
Dấu chân Phật – biểu tượng của sự giác ngộ và vượt thoát trong Phật giáo
Ông liền theo dấu chân đưa đến chốn Phật, thấy Đức Thế Tôn đang ngồi nghỉ trưa dưới một bóng cây, dung mạo đoan nghiêm tuyệt thế, các căn vắng lặng, tâm Ngài an định tích tịnh, điều phục để nhất, thành tựu chính quán, ánh sáng rực rỡ, giống như nứi vàng. Sau khi thấy vậy rồi, Bà-la-môn liền bạch Phật:
“Ngài là trời chăng?”
Phật bảo: “Ta chẳng phải là trời.”
“Là rồng, Dạ-xoa, Căn-tháat-bà, A-tu-la, Ca-lâu-la, Khẩn-na-la, Ma-háu-la-gia, nhân, phi nhân chăng?”
Phật bảo: “Ta chẳng phải rồng… cho đến nhân, phi nhân.”
Bà-la-môn bạch Phật: “Nếu bảo rằng chẳng phải trời, chẳng phải rồng… cho đến chẳng phải nhân, chẳng phải phi nhân, vậy thì Ngài là ai?”
Nam Mô A Di Đà Phật
Bấy giờ, Đức Thế Tôn dùng kệ đáp rằng:
Trời, rồng, Căn-tháat-bà
Khẩn-na-la, Dạ-xoa
A-tu-la không là nh
Những Ma-háu-la-gia
Nhân cũng chẳng phải nhân
Đều do phiền não nào sanh
Lậu hoặc phiền não nào nay
Tất cả, Ta đã bỏ
Đã phá, đã diệt sạch
Như hoa Phẩn-Đà-lợi
Tuy sanh từ trong nước
Nhưng chưa từng dính nước
Câu kệ này chứa đựng chân lý sâu sắc về bản chất của Phật. Phật không thuộc bất kỳ một loại chúng sinh nào trong lục đạo. Phật vượt thoát hoàn toàn khỏi vòng luân hồi sinh tử. Tâm Phật hằng song kiến – vừa thường vừa chuẩn, quán chiếu rõ suốt, chẳng có chút lầm lỗi.
Hoa sen trắng – biểu tượng của sự thanh tịnh và giác ngộ trong Phật giáo
Ta tuy sanh thế gian
Nhiều kiếp thường lựa chọn
Thuần khó không chút vui
Tất cả hành hữu vi
Thấy đều bị sanh diệt
Trừ nhơ, không lay động
Đã nhặt sạch gai góc
Cũng tốt bỏ sanh tử
Cho nên gọi là Phật
Phật nói kinh này xong, Bà-la-môn Đầu-ma nghe những gì Đức Phật đã dạy, tùy hỷ hoan hỷ, rồi tiếp tục mà đi.
(Kinh Tạp A-hàm, quyển 4, kinh số 101)
Ý Nghĩa Của Hoa Phẩn-Đà-Lợi Trong Phật Học
Hoa Phẩn-Đà-lợi là sen trắng, tinh khiết và ngát hương trong trời đất. Sen vươn lên từ bùn lầy của ao hồ tù đờng. Đoá sen trắng không phải là bùn mà cũng không xa lìa với bùn. Đức Phật cũng sinh ra nơi đời, sống trong cuộc đời mà chẳng bị nhiệm thế gian nên đạo của Ngài là đạo giải thoát.
Ví dụ này minh họa tính chất vô thượng của con đường Phật giáo. Phật không tránh né thế gian, mà sống thiệt trong thế gian để chỉ dạy con đường giác ngộ cho chúng sinh. Như hoa sen vươn lên từ bùn mà không bị bùn vơi bẩn, Phật sinh ra từ thế gian nhưng tâm tánh vẫn thanh tịnh tuyệt đối, không bị phiền não vơi lấy.
Đức Phật ngồi thiền dưới cây Bồ-đề, đạt được giác ngộ tuyệt đối
Tất Cả Chúng Sinh Và Tầm Ngoại Của Phật
Tất cả chúng sinh từ trời, rồng, Dạ-xoa, Căn-tháat-bà, A-tu-la, Ca-lâu-la, Khẩn-na-la, Ma-háu-la-gia, nhân, phi nhân đều thuộc Dục giới. Ngay cả những bậc Hiền Thánh trong cõi Sắc giới và Vô sắc giới vẫn đã thành tựu thiền định nhưng vẫn chưa vượt ra ngoài sinh tử. Khi tham ái và vô minh còn tồn tại thì vẫn bị luân hồi.
Đức Phật đã diệt sạch tham ái, thiêu đốt hết vô minh nên ra khỏi tam giới, bậc xuất thế gian. Phật là bậc tỉnh thức, giác ngộ. Ai thành tựu tỉnh thức và giác ngộ hoàn toàn thì được gọi là Phật. Nếu tỉnh thức ít phần thì gọi là Phật sẽ thành. Ai còn dính mắc và đắm nhiễm thế gian gọi là chúng sinh. Ai không còn đắm nhiễm thế gian thì gọi là Phật.
Từ kinh điển này, chúng ta hiểu rõ ràng rằng Phật không phải là một vị thần, một vị trời được thúc đẩy bởi số mệnh hay quyền lực siêu nhiên nào. Phật chính là một con người đã giác ngộ chân lý nhân quả, đã diệt sạch tham ái, nên vượt ra khỏi vòng sinh tử luân hồi. Đức Phật bằng tâm lực, trí tuệ và tu hành mà thành tựu, không phải bằng phép lạ hay phước báu.
Pháp-bàn Phật – biểu tượng của Phật pháp giáo dạy toàn cõi
Ứng Dụng Giáo Lý Vào Cuộc Sống Thực Hành
Hiểu được tính chất của Phật, chúng ta hiểu được mục tiêu của con đường Phật giáo. Phật giáo không hứa hẹn sự cứu rỗi từ bên ngoài, mà giáo dạy con đường tự giác ngộ, tự giải thoát. Mỗi chúng sinh đều có khả năng trở thành Phật nếu thực hành kiên trì theo ba mười bảy phẩm trợ đạo.
Chúng ta sinh ra trong thế gian không phải là để bị nhiệm thế gian. Đức Phật đã cho chúng ta tấm gương sáng: như hoa sen vươn lên từ bùn mà không bị bùn vơi bẩn. Vậy chúng ta cũng có thể tu tập theo cách này – sống thiệt trong cuộc đời, trong gia đình, công việc, nhưng giữ tâm thanh tịnh, không bị phiền não cuốn hút, không bị tham ái ràng buộc.
Con đường thực hành bắt đầu từ việc tu tập giới luật – không làm hại đến ai, không tham, không sân, không si. Tiếp theo là định – tập trung tâm ý, thiền định để tâm trở nên vững chắc, an định. Cuối cùng là tuệ – quan chiếu bản chất của tất cả hiện tượng, hiểu được sự vô thường, vô ngã, khổ của cuộc đời, từ đó mà giác ngộ.
Kết Luận
Phật là bậc chứng bị nhiệm thế gian – một bậc hiền nhân đã thức tỉnh tâm tánh, diệt sạch phiền não, vượt ra khỏi vòng sinh tử. Ngài không phải là vị thần hay vị trời, mà chính là một con người đã đạt được giác ngộ tuyệt đối nhờ tu hành kiên trì.
Giáo lý của Đức Phật khi nói với Bà-la-môn Đầu-ma cho chúng ta bài học sâu sắc: chúng ta có thể sống trong thế gian mà không bị nhiệm thế gian, có thể tu tập để đạt được giác ngộ như Phật. Con đường Phật giáo là con đường của tự giác, tự định, tự tuệ, dẫn tới giải thoát hoàn toàn khỏi khổ đau và vòng luân hồi.
Mỗi bước đi trong cuộc sống, chúng ta có thể áp dụng chân lý này – giữ tâm thanh tịnh, hành động theo chánh pháp, để từng bước tiến gần hơn đến trạng thái giác ngộ. Đó chính là tinh hoa của Phật giáo – một tôn giáo không hứa hẹn những phần thưởng siêu nhiên, mà dạy chúng ta con đường tự độ, tự giải thoát thông qua trí tuệ và tu hành.
