Khi tiếp xúc với các đối tượng giác quan, chúng ta thường trải qua những cảm xúc mạnh mẽ. Mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm, ý nhận biết tưởng – các giác quan này liên tục hoạt động và thường đi kèm với những phân biệt cùng thái độ yêu ghét. Từ đây, những niềm tham muốn, khổ đau và hệ lụy sinh ra. Vậy làm thế nào để tu tập sao cho có thể đạt đến an ổn thực sự, khỏi những khổ đau phiền não?
Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, dạy các Tỷ kheo rằng: “Này các Tỷ kheo, Ta sẽ giảng cho các ông pháp môn dẫn đến an ổn, khỏi các khổ đau. Đó là pháp môn gì?”
Bản Chất Sáu Giác Quan và Phiền Não
Thế Tôn giải thích: “Này các Tỷ kheo, có những sắc do mắt nhận biết khả lạc, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn. Những sắc ấy đã được Như Lai đoạn tận, cắt đứt từ gốc rễ, làm cho như thân cây ta-la, làm cho không thể tái sinh, không thể sinh khởi trong tương lai. Do vậy Như Lai được gọi là vị đã được an ổn, khỏi các khổ đau.”
Tương tự, Thế Tôn nêu ra các giác quan khác: có những tiếng do tai nhận biết, những hương do mũi ngửi, những vị do lưỡi nếm, những xúc do thân cảm nhận, và những pháp do ý nhận biết. Tất cả những điều ấy đều có khả năng dẫn đến những phân biệt, tham muốn và khổ đau nếu chúng ta không biết làm chủ được chúng.
Sáu cổng giác quan trong Phật học – Mắt tai mũi lưỡi thân ý
Kinh Phật có đến vô lượng pháp môn tu tập. Tùy theo căn cơ, nghiệp lực và hoàn cảnh sống của mỗi người mà chọn cho mình một pháp môn thích hợp. Như những con sông đều xuôi về biển cả, các pháp môn tu do Đức Phật tuyên thuyết đều xuôi về giải thoát, Niết bàn.
Thu Thúc Lục Căn – Con Đường Tu Tập Hiệu Quả
Thu thúc lục căn là làm chủ sáu giác quan khi tiếp xúc với các đối tượng trên cánh. Đây là một pháp môn tu đơn giản mà vô cùng hiệu quả, được Thế Tôn giới thiệu như một con đường dẫn tới giải thoát và an vui.
Khi mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm và ý nhận biết tưởng, thông thường tâm chúng ta sẽ phân biệt đẹp xấu, rồi sinh ra tâm yêu ghét. Từ tham muốn và ghét bỏ, khổ đau và hệ lụy liên tiếp sinh ra. Chính điểm này là nguyên nhân gốc rễ của phiền não và khổ đau.
Vấn đề là làm sao khi mắt vẫn thấy, tai vẫn nghe mà không bị sắc thanh lôi cuốn? Khi mắt thấy sắc, hãy rõ biết và ghi nhận đó chỉ là một vật thể, chẳng hạn như một bông hoa. Nhưng chỉ thuần có cái thấy, tâm không phân biệt đẹp xấu, không biểu hiện tình cảm yêu ghét. Như vậy thì cái thấy đó không hề mang đến hệ lụy và phiền não.
Chính niệm giác quan – Nền tảng của tu tập Phật giáo
Nghe, ngửi, nếm, xúc chạm, nhận biết tưởng – tất cả các giác quan khác đều chỉnh niệm tỉnh giác nhập như vậy thì hành giả sẽ đạt đến an ổn, khỏi các khổ đau.
Hạnh Phúc An Lạc Phụ Thuộc Vào Tu Tập
Hạnh phúc an lạc hay phiền não khổ đau phụ thuộc vào sự tu tập làm chủ sáu giác quan này. Đây không phải là sự loại trừ hoàn toàn các giác quan, mà là việc thiết lập mối quan hệ đúng đắn với chúng. Thay vì để chúng chi phối tâm chúng ta, chúng ta học cách quan sát chúng bằng trí tuệ minh sáng.
Khi chỉnh niệm tỉnh giác được duy trì, mỗi khoảnh khắc tiếp xúc với thế giới bên ngoài không còn trở thành nguồn của phiền não. Thay vào đó, nó trở thành cơ hội để tu tập, để hiểu rõ hơn về bản chất của tâm và vật chất.
Do đó, thực tập và duy trì chỉnh niệm tỉnh giác trong đời sống hàng ngày chính là con đường dẫn đến giải thoát, an vui. Đây là pháp môn mà Đức Phật khuyên tất cả mọi người, từ những người vừa mới bước vào Phật giáo cho đến những vị tu sĩ và độc học.
Ứng Dụng Pháp Môn Thu Thúc Lục Căn Trong Cuộc Sống
Pháp môn này không đòi hỏi phải rút lui khỏi xã hội hay từ bỏ tất cả những gì chúng ta đang làm. Chúng ta vẫn có thể sống cuộc sống bình thường, nhưng với sự chỉnh niệm tỉnh giác. Khi đi, chúng ta biết mình đang đi; khi nói, chúng ta biết mình đang nói; khi ăn, chúng ta biết mình đang ăn – không để tâm lơ lửng, mất mát.
Bằng cách này, từng khoảnh khắc trong ngày đều trở thành cơ hội tu tập. Sự yên tĩnh và an vui bắt đầu nuôi dưỡng tâm chúng ta, và dần dần, khỏi các khổ đau sẽ trở thành hiện thực.
Kết Luận
Đức Phật đã chỉ ra rằng pháp môn dẫn đến an ổn và khỏi các khổ đau chính là sự tu tập làm chủ sáu giác quan thông qua chỉnh niệm tỉnh giác. Không cần phải chờ đợi điều gì bên ngoài, không cần phải đi tìm kiếm ở xa. Mọi thứ chúng ta cần để đạt được an vui đều có sẵn, chỉ cần chúng ta biết cách sử dụng tâm một cách chính xác.
Hãy bắt đầu ngay hôm nay – chỉnh niệm, tỉnh giác và quan sát. Mỗi khoảnh khắc là một cơ hội để thực tập pháp môn này. Với sự kiên trì, an ổn và giải thoát sẽ dần trở thành hiện thực trong đời sống của bạn.
Tài Liệu Tham Khảo Kinh Điển
- Đại Tạng Kinh Việt Nam, Tương Ứng Bộ IV, chương 1, phẩm An ổn khỏi các khổ đau
- Nikaya Tập 3 – Lời Phật dạy về các pháp môn tu tập
- Ngài Thích Thế Huy, Giải Thích Kinh Phật, Nxb Tôn Giáo, 2001
