Trong cuộc sống hiện đại, kỹ thuật ngày càng tới tân, con người cũng quay nhỏ chong chóng theo các công việc, gần như không có thời gian để quán sát nội tại, tìm hiểu bản chất thật của mỗi việc cũng như chính bản thân mình. Do đó, nhiều người thân đau, tâm khó, buồn phiền… lâu dài dẫn đến lao tâm, lao lực, trầm cảm, bệnh tâm thần và bi kịch hơn nữa là đi đến tổn hại chính mình và người khác.
Đương trước một thực trạng như thế, hơn bao giờ hết, vấn đề tâm linh, tìm về một cơi bình an trong mỗi con người là nhân tố hàng đầu để quyết định sự tồn sinh và nguồn hạnh phúc chân thật cho nhân loại. Trên ý nghĩa đó, Thiền là một nhu cầu cần thiết, như một chiếc phao cứu vớt con người thời hiện đại ra khỏi đại dương của tham vọng, khát ái và si mê.
Thiền: Giải Pháp Tâm Linh Cho Cuộc Sống Hiện Đại
Cốt lõi của Thiền chính là làm cho tâm lắng. Tâm có lắng thì trí mới sáng. Có trí sáng thì con người mới là chủ được chính mình. Làm chủ được mình mới là làm chủ được hoàn cảnh, hướng cuộc sống đến chân, thiện, mỹ. Hơn nữa, làm chủ được mình là tự chiến thắng mình. Và tự chiến thắng mình là chiến công oanh liệt nhất của người chiến sĩ trên trận mạc tâm linh. Đồng thời cũng là làm chủ được mình mới thấy rõ và nắm vững cơ chế vận hành của nghiệp, biết rõ đường đi lối về của cái vòng sanh, lão, bệnh, tử, nhân quả luân hồi…
Đó là lý do vì sao Đức Phật đã thiền định suốt bốn mươi chín ngày đêm dưới cội bồ-đề. Đến khi sao Mai vừa mọc, thực tướng của vạn pháp bừng sáng trước con mắt trí tuệ của Đấng Giác Ngộ. Thế Tôn đã tỉnh thức hoàn toàn sau giấc mơ dài vô minh. Chẳng những Đức Phật đã hoàn toàn giải thoát mà còn có khả năng truyền bá giáo lý đã chứng ngộ cho tất cả chúng sanh.
Chúng ta đều biết, không có vị thầy nào dạy Đức Phật một phương pháp tu học để đạt đến giác ngộ viên mãn. Chính sự tự nổ lực thiền quán mà Ngài thành tựu được trí tuệ, chấm dứt dòng sanh tử luân hồi từ vô lượng kiếp. Đêm tối đã tan và ánh sáng đã đến; vô minh diệt, minh sinh. Đức Phật nói chỉ có dừng tâm lại, thực sự biết dừng lại và chiếu soi bằng con đường Thiền mới mong giải quyết được vấn đề.
Đức Phật thiền định dưới cội bồ-đề trong đêm vô minh đã tan
Thiền Không Phải Chỉ Dành Cho Thánh Nhân
Thiền không phải chỉ là phál hành dành riêng cho Đức Thế Tôn hay của các thiền sư mà đối với tất cả chúng ta, những con người đang chìm đắm trong san hận, si mê vẫn có thể thực tập và chứng đạt. Vì chỉ có Thiền mới hóa giải những ô trước tồn đọng trong tâm, làm cho đầu óc con người bật cảng thẳng trước những bế tắc của cuộc sống luôn đổi thay sanh diệt.
Mỗi ngày bốn ba rong ruổi với cuộc mưu sinh vật vã, con người chịu áp lực quá nặng nề để được sống còn. Vậy thì dành ra được ít phút buông thở tất cả, hít sâu và thở sạch, để thân tâm lắng dịu và hồi sinh là một điều rất cần thiết cho mỗi người, nhất là người đệ tử Phật.
Thiền là suối nguồn của tình thương và sự giác ngộ. Thiền một mặt sẽ mang lại kết quả là đoạn tận phiền nào tham, sân, si vốn luôn luôn lôi kéo chúng ta trôi lăn trong ba đường ác đạo để rồi lãnh chịu đau khổ. Đồng thời cũng là làm tăng trưởng Ý định và Tuệ, là pháp có thể đưa chúng ta tới giải thoát Niết-bàn.
Hành Giả Cần Phải Chính Niệm Và Sáng Suốt
Hành giả cần phải chính niệm, sáng suốt, tinh tấn, cẩn trọng trong từng việc nhỏ nhiệm nha. Đó chính là con đường giữ giới thu thúc sâu căn. Ý thức rằng những lời ta đang nói có mặt của tham lam, sân hận hay không. Bởi vì ngôn từ mà ta nói ra đều phát xuất từ những tâm tư, suy nghĩ của mình. Khi nói biết mình đang nói gì, chính sự có mặt của chính niệm sẽ giúp mình kiểm soát được ngôn ngữ, làm cho sự cảm thông thêm sâu sắc giữa mình với những người xung quanh, đặc biệt là không cố ý gây chia rẽ bằng lời nói đối chiếu khiến người chồng trái nhau theo lời nói của mình.
Thân không trộm cướp, không làm những điều tà hạnh, xâm chiếm hạnh phúc của người. Ý đang khoái tham, sân, si mình rõ biết đang khoái tham, sân, si. Nói chung là giữ cho ba nghiệp thanh tịnh, không bị các vọng tưởng dấy khởi, thấy biết rõ ràng từng hành vi, cử chỉ… Khi ăn biết ăn, khi đi biết rõ từng bước chân, rõ biết như vậy để cảm nhận được trần vẫn trong giây phút hiện tại. Sống như vậy là sống trong chính niệm, sống trong tỉnh thức và trong an lạc.
Ý thức về bước đi của mình để thấy rằng ta đang đi giữa đất trời mây nước, với có cây hoa lá chim muông… Mỗi bước đi của ta đang hòa với cảnh vật, không gian và thời gian, hòa với cả vũ trụ bao la, và vũ trụ bao la đang có mặt trong mỗi bước đi của mình.
Thiền Là Suối Nguồn Của Tình Thương Và Giác Ngộ
Trong cuộc sống, đôi lúc chúng ta bị chi phối bởi quá khổ và tương lai. Do vậy, chúng ta không thường thức được hạnh phúc ngay phút giây hiện tại. Nhiều lúc có người đang ngồi trong giảng đường nghe pháp, nhưng tâm người ấy đang nghĩ đến tính chuyện làm ăn để kiếm tiền cho giàu sang bằng người khác. Thử hỏi người ấy có cảm nhận trần vẫn nguồn pháp lạc hay đang vun đắp cho một mối lo toan sâu khổ?
Vì vậy, ý nghĩa thật sự của việc tỉnh thức đối với hoạt động của thân là sống với hành động hiện tại. Chỉ có phút giây hiện tại mình sống thật trên vẫn thì đó là cơi Tịnh Độ ngay tại thế gian này. Khi ngồi nghe pháp biết rõ những điều giảng sư truyền đạt mặc mà thâm nhập giáo pháp của Phật từ duy để tu tập. Khi đối diện với những điều ưa thích biết lòng mình đang tham đắm và ngược lại với những điều không ưa thích biết mình đang chán ngán, chán chui, tâm mình khoái niệm gì mình đều biết rõ không bị cảnh trận lôi kéo như vậy là chơn tâm hiện tiền.
Cho nên trong nhà Thiền thường nói: “Chỉ cần biết vọng không cần tìm chơn” là thế.
Giữa bao nhiêu phiền toái của cuộc đời tâm chúng ta không bị chi phối mà lúc nào cũng biết dừng lại, trở về với chính mình. Chúng ta phải đưa Thiền đi vào trong đời sống mới thực sự có nhiều lợi ích. Nếu như ngồi thiền theo dõi từng hơi thở để cho tâm tư được tĩnh lắng, tự chủ, an lạc thì chúng ta cũng phải biết ứng dụng Thiền như thế nào để khi làm việc trong nhà bếp hay lúc làm việc ở văn phòng, trong xe hơi, khi ở trung tâm mua bán đông người, hay khi ngồi chờ tàu chạy trong nhà ga xe lửa, tâm của chúng ta cũng được như vậy.
Trong lúc đi, đứng, nằm, ngồi lúc nào chúng ta cũng hành thiền; không đợi đến lúc ngồi thiền chúng ta mới tu tập được. Cũng như khi vị bác sĩ tiêm một mũi thuốc bổ vào cánh tay của chúng ta, không phải chỉ cánh tay mà cả toàn thân chúng ta đều được hưởng mũi thuốc đó. Khi hành giả thực hành thiền trong các oai nghi thì sự an lạc mà hành giả có trong một giờ phải được tỏa rạng và ảnh hưởng trong suốt hai mươi bốn giờ chứ không phải chỉ trong lúc đang ngồi thiền.
Chúng ta phải thực tập như thế nào để không còn thấy ranh giới giữa lúc ngồi thiền và không ngồi thiền thì sự thiền tập mới thực sự mang lại lợi ích. Hành thiền trong lúc đi, đứng, nằm, ngồi, mỗi công việc trong đời sống hàng ngày chính là lúc trở về với nội tâm, quán chiếu và thanh lọc để nội tâm được an lạc, thanh tịnh, sáng tỏ, chứ không phải là chạy trốn chính mình hay chạy trốn thực tại.
Mỗi ngày chúng ta đều hành thiền để quán chiếu mỗi sự việc đang xảy ra với một tâm tư hoàn toàn tỉnh thức. Nếu như lúc ăn, lúc nói, lúc làm việc, lúc nghỉ ngơi khi nào chúng ta cũng hành thiền cả, thì đời sống của chúng ta là đời sống Thiền. Thiền là sống tỉnh thức, sống có chính niệm trong từng phút giây một cách trân trọng với chính mình, với mỗi người xung quanh. Thiền là sự sống hiện thực sinh động chứ không phải là một ý tưởng mơ hồ xa vời và tách khỏi cuộc sống.
Bốn Oai Nghi: Nền Tảng Của Hành Thiền Giữa Đời Thường
Như vậy, Thiền qua các oai nghi đi, đứng, nằm, ngồi nhằm giúp ta kiểm soát hoạt động của thân bằng chính niệm, để thực tập oai nghi chính hạnh, đưa ta trở về sống với hiện tại, xa lìa lối sống tìm cầu hạnh phúc bằng tưởng tượng, bằng mong cầu và bằng hồi tưởng. Hơi thở chính niệm giúp cho ta khôi phục lại thân tâm của mình một cách trân trọng bất cứ ở đâu, trong tư thế nào (đi, đứng, nằm, ngồi), ta cũng thực tập thở và quán chiếu được cả.
Kết Luận: Con Đường Thực Hành Của Mỗi Người
Trong Phật giáo Việt Nam, Thiền giữa đời thường được coi là một phương pháp tu tập vô cùng quý báu và thiết thực. Đó không phải là cuốn sách hay một lý thuyết khô khan, mà là một con đường tu tập sống động, gần gũi với mỗi người Phật tử. Thông qua việc thực hành chính niệm trong bốn oai nghi, chúng ta từng bước làm lắng tâm, tỏa sáng trí tuệ, và dần dần bước vào con đường giải thoát.
Hạnh phúc chân thật không phải nằm ở nơi xa xôi, mà nằm ngay trong từng bước chân, từng hơi thở, từng phút giây hiện tại mà chúng ta sống có chính niệm. Khi ta biết trở về với bản thân, quán chiếu rõ ràng mỗi hoạt động, tâm sẽ tự nhiên lắng, trí sẽ tự nhiên sáng, và cuộc sống sẽ trở nên ý nghĩa, tự do và an lạc. Đây chính là giác ngộ giữa đời thường mà Đức Phật và các vị thánh nhân Phật giáo muốn truyền bá cho chúng ta.
Hãy bắt đầu từ ngay bây giờ, từ hơi thở đầu tiên khi bạn đọc xong bài viết này. Hành thiền không nhất thiết phải yên tĩnh hay cô đơn, mà có thể thực hành bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu. Khi Thiền thực sự trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày, chúng ta sẽ tìm thấy nguồn an lạc vô tận bên trong, và từ đó lan tỏa sự bình an, tình thương đến tất cả chúng sanh.
