Phật giáo Việt Nam vẫn lưu truyền một câu kệ kinh điển, được nhiều thế hệ Phật tử suy tư: “Người kia ở chiến trường, tuy thắng trăm muôn giặc, chưa bằng thắng chính mình, là chiến sỹ bậc nhất.” Đây không phải là lời khuyên suông vơ, mà là chân lý sâu sắc về con đường tu tập mà Đức Phật Thích Ca dạy dỗ các đệ tử sau khi đã giác ngộ. Khi nhìn nhận từ ánh sáng Chánh pháp, người thắng được giặc ngoài kia chỉ là chiến công phàm trần, còn người chinh phục được chính mình, dần dần vượt khỏi vòng sinh tử, mới là tay quân sư thực thụ.
Sự Khác Biệt Giữa Thắng Ngoài và Thắng Trong
Trong lịch sử các triều đại phong kiến, nhiều vị tướng quân tài giỏi đã chinh phục thành công những khu vực rộng lớn. Họ xông pha giữa trận mạc, nhìn cách người chết như trò chơi, thế nhưng không phải ai cũng có thể chinh phục được chính bản thân mình. Lịch sử ghi chép về một vị tướng người Nhật xưa, người có một chiếc chân cổ thật quý giá và căn cứu. Một hôm, ông đi dạo, nhìn thấy chiếc chân kỳ lạ này, tay ông rơi vơ muốn chạm vào để cảm nhận. Tuy nhiên, trong khoảnh khắc tiếp theo, ông lập tức tỉnh ngộ với chính mình và quyết dạm bỏ luôn chiếc chân đó.
Tướng quân tài giỏi cần tu tập tâm linh để thực sự vĩ đại hơn những chiến công ngoài trận mạc
Vị tướng này một lúc sau đã tự tỉnh thức: “Ta từng lãnh đạo hàng vạn quân vào sinh ra tử, xông pha giữa trận mạc, xem cái chết tợt trò chơi, vậy sao hôm nay chỉ một cái chân mà sợ hãi đến như thế?” Liền thụ tay ông đập bỏ luôn cái chân! Quả thực, một vị tướng từng xông pha giữa chiến trận, xem cái chết như trò chơi, nhưng tại sao lại hoảng hốt vì cái chân mà tiếc nuối? Rõ ràng là vì lòng tham luyến, quá quý tiếc cái chân mà trở thành yếu đuối. Tuy nhiên, vị tướng này có học đạo, nên đã tỉnh ngộ và can đảm từ bỏ những chiêu bài mê đắm của tâm linh.
Phân Biệt Giặc Tham và Giặc Sân
Người không biết tu, bị các phiền não tập nghiệp chi phối, không tự làm chủ được mình, bị dẫn chạy đi mãi mãi, khiến tạo tác thành bao nhiêu thứ nghiệp, gây đau khổ cho mình, cho người không ít. Đối nghịch với điều này, người biết tu, trái lại phải lo thắng được mình, dừng lại ý nghiệp bên trong để tự làm chủ chính mình, thì thân nghiệp, khẩu nghiệp cũng theo đó mà nếp phục.
Rồi trường hợp sân, gặp việc trái ý nghịch lòng một chút liền nổi sân, không làm chủ được, là bị thua giặc sân rồi. Là thiếu sức nhận. Có người lý luận, nhận là nhục, là yếu đuối, đây là bảo vệ cho lòng sân của mình. Tuy nhiên, trên thực tế, nhận là một sức mạnh tinh thần rất cao. Người có sức nhận là người được đời quý trọng, còn sân thì có mấy ai khen. Vừa nói đúng đến là sân liền thì có mạnh gì đâu!
Trong Kinh Di Giáo Phật dạy: “Nhân nhượng là cái đức mà trí giới, khổ hạnh không thể bì kịp. Người hay thực hành đức Nhân nhượng mới có thể gọi là người có sức mạnh to lớn.” Điều này chứng tỏ rằng khả năng kiềm chế, nhân nhượng không phải là sự yếu đuối mà là biểu hiện của sức mạnh tâm linh thực sự.
Tự Chủ Tâm Linh Là Nền Tảng Tu Tập
Thường ngày mình hay ca ngợi tự do, tự chủ, nhưng trên thực tế, mình bị nó lệ cho lòng tham, lòng sân, lòng yêu ghét, lòng đố kỵ, lòng kiêu căng và vô số phiền não khác. Biết sân là xấu mà gặp việc vẫn sân thì có làm chủ được không? Biết uống rượu, hút áp phiến, xì ke, ma túy là mầm gây bệnh hoạn, nhưng bị khỏi không được thì có làm chủ được không? Có những đêm một mẻ năm xuống muốn ngủ liền, nhưng trăn trở trước không ngủ được, cứ phải nghĩ ngợi hoài, vậy có tự chủ gì?
Người không biết tu, bị các phiền não như tham, sân, si lệ cho cuốn đi, không có sự tự chủ chân chính, bị các tập nghiệp chi phối, khiến tạo tác thành bao nhiêu thứ nghiệp phiền toái, gây đau khổ cho bản thân lẫn người khác. Đây chính là tình trạng mất chủ quyền của tâm linh.
Tự chủ tâm linh giúp người tu tránh được những phiền não và ý nghiệp xấu trong cuộc đời
Con Đường Tu Tập Để Thắng Mình
Tu tập Phật giáo không phải là tẩu thoát khỏi thế giới, mà là học cách làm chủ chính mình trong thế giới này. Khi mặt đối diện với các phiền não, người tu phải biết cách nhận diện, chứng ngộ bản chất vô thường, vô ngã của chúng, từ đó dần dần giải phóng tâm linh khỏi các xiềng xích của tham, sân, si.
Đức Phật dạy rằng tu tập là quá trình “thắng mình”, là chiến thắng của chính mình đối với chính mình. Những chiến thắng ngoài trận mạc có thể mất đi, nhưng chiến thắng bên trong tâm linh là vĩnh viễn. Khi người tu tập thành công trong việc kiểm soát tham muốn, sân hận, ngu si, thì đó là chiến thắng thực sự, là bậc quyền quý nhất mà con người có thể đạt được.
Lợi Ích Thực Tế Của Việc Thắng Mình
Khi làm chủ được chính mình, người ta sẽ có những lợi ích trực tiếp trong cuộc sống. Thứ nhất, tâm linh được bình an, không còn bị các phiền não kéo lê. Thứ hai, hành động trở nên chân chính, đúng đắn, không gây hại cho người khác. Thứ ba, đạo lực được tích lũy, tạo ra nhân duyên để tiếp tục tiến bộ trên con đường tu tập.
Trong các kinh điển Phật giáo, những vị thánh nhân, bồ tát đã chứng minh điều này. Họ không cần chinh phục thế giới ngoài kia, nhưng lại có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống của bao nhiêu người, bởi vì họ đã thắng được chính mình.
Kết Luận: Hành Trình Tu Tập Chân Chính
“Thắng mình là trên hết” không phải là một câu nói bạo ngôn, mà là chân lý sâu sắc của Chánh pháp. Hành trình tu tập Phật giáo là hành trình để người tu tập dần dần giành lại quyền tự chủ chính mình, vượt ra khỏi những xiềng xích của phiền não và tập nghiệp. Mỗi lần kiềm chế được một lần tham, mỗi lần nhẫn nhục được một lần sân, mỗi lần tỉnh thức được một lần si mê, đó chính là những chiến thắng thực sự.
Kính mời bạn dừng lại, nhìn lại bản thân, hỏi thăm: liệu tôi có đang làm chủ được chính mình không? Hay là tôi vẫn còn bị các phiền não lệ kéo đi? Nếu chưa, hãy bắt đầu từ hôm nay, từ giây phút này, học cách thắng mình, vì đó là chiến thắng cao quý nhất mà một người tu tập Phật giáo có thể đạt được.
