Trên con đường tu học Phật pháp, chúng ta thường gặp phải những thách thức khiến lòng dễ nản chí. Nhưng điều này hoàn toàn bình thường và có thể vượt qua nếu chúng ta hiểu rõ bản chất của quá trình tu hành. Lời dạy của các vị cao tăng về việc tu đạo như chèo thuyền ngược dòng nước sẽ giúp chúng ta thấu hiểu rõ hơn và tìm thấy động lực để tiếp tục bước trên con đường giải thoát.
Trong Phật giáo, quá trình tu hành được so sánh với hành động chèo thuyền ngược dòng nước để nhấn mạnh sự vất vả và cần thiết phải có quyết tâm vững chắc. Nếu như khi chèo thuyền xuôi dòng, thuyền sẽ được nước đẩy đi một cách dễ dàng, thì khi chèo ngược dòng, cần phải dùng toàn lực để chèo, nếu không lơi biếng một chút cũng sẽ bị nước cuốn trôi theo dòng chảy. Ý nghĩa của phép so sánh này là để giúp chúng ta nhận thức được rằng, con đường tu đạo ngược lại với xu hướng tự nhiên của sinh tử luân hồi.
Hiểu Rõ Thiện Căn Và Nghiệp Chướng
Trong quá trình tu học Phật pháp, việc đầu tiên mà mỗi người cần làm là hiểu rõ bản thân mình có thiện căn hay không. Thiện căn là nền tảng giúp chúng ta có khả năng vượt qua các chướng ngại trong tu hành. Theo lời dạy của Phật, người có thiện căn tuy biết rằng công phu tu hành là khó khăn, nhưng lại không sợ chướng ngại mà còn phát tâm tu hành để tiêu trừ nghiệp chướng. Những người như vậy có hy vọng rất lớn trong tu đạo.
Ngược lại, người biết rằng nghiệp chướng của họ đã nặng nề rồi, thấy tu hành khó khăn, lại nản chí, thậm chí dù gặp được thiện duyên cũng khó có thể phát tâm tu hành. Khi đã biết bản thân có nghiệp nặng phước mỏng, nếu không phát tâm tu hành thì nghiệp chướng cũng khó tiêu trừ được, mà nghiệp chướng không tiêu trừ lại nói chi đến việc liễu sanh thoát tử.
Bàn tay chèo thuyền ngược dòng nước trong bầu trời hàng ngàn dấu hỏi
Chính vì vậy, cần phải nỗ lực tinh tấn quyết tâm hạ thủ công phu thì không có việc gì là khó. Trong thế gian không có việc gì là khó, mà sợ là lòng người không có quyết tâm. Tục ngữ có câu: “Đường đi khó, không khó vì ngàn sông cách nước mà khó vì lòng người ngại nước e sống”. Lòng quyết tâm vững chắc là chìa khóa để vượt qua tất cả các khó khăn trên con đường tu đạo.
Phân Biệt Duyên Giác Và Độc Giác
Phật pháp giáo lý nói về ba đối nhân quả. Nếu người thuở trước chỉ vị là người nghe Phật pháp nhiều, tu hành nhiều, thiên căn dày, nhưng đời nay không gặp được Phật pháp, thậm chí sinh ra một xứ sở hoàn toàn không có Phật pháp thì thiên căn của các bạn cũng không bị thất thời chuyển, cũng không tạo tác việc ác. Các bạn chỉ cần nhìn cảnh mưa xuân trăm hoa nở rộ, mưa thu lá vàng rơi trơi tả, thấy được cảnh sinh diệt vô thường của vạn vật, các bạn có thể khai ngộ hay minh tâm kiến tính liền.
Giống như thời Phật còn tại thế, các vị nghe Phật giảng pháp rồi y theo pháp tập nhị thập nhân duyên mà ngộ được đạo, gọi là “Duyên giác”. Còn có một số vị sinh ra đời không gặp Phật, không được nghe pháp, nhưng họ nhờ vào việc quan sát sự thay đổi vô thường của vạn vật mà ngộ được, gọi là “Độc giác”, những người này có thiên căn không thể nghĩ bằng người đời được như thế. Người có thiên giác cao là những người quyết tâm tinh tấn tu hành không ngừng.
Dòng Sinh Tử Và Quyết Tâm Tu Hành
Người có thiên nghiệp dày, ác nghiệp mỏng, tu hành rất thuận lợi. Thế nhưng, chúng ta ở đây toàn là những người có phước mỏng nghiệp dày, cho nên con đường tu của chúng ta như khách lữ hành chèo thuyền ngược dòng nước, nếu chúng ta không vững tay chèo, không có nỗ lực tinh tấn, chắc chắn sẽ bị nước cuốn trôi. Vì thế, cổ đức có nói: “Người tu đạo như người chèo thuyền ngược dòng nước, không tiến sẽ bị lùi”.
Chúng ta phải dùng công hết mình, thậm chí phải dùng hết sức mình hơi may mà không bị trôi theo dòng sông sinh tử. Người thế gian đa phần là buông mình theo dòng sinh tử, nên đối với họ không còn gì phải nói. Chúng ta là người tu đạo, là người đang lội ngược lại dòng sinh tử, cho nên khó khăn rất nhiều, do đó xin chỉ vị hãy dùng công, vào đây niệm Phật rồi không nên lãng phí thời gian.
Hành Động Cụ Thể Trong Tu Tập
Khi tu học Phật pháp, chúng ta không chỉ bị chi phối bởi các tác nhân ngoại cảnh mà còn bị chi phối bởi những tâm thức nội tại. Lười biếng, nghi ngờ, mặn mà với thế gian, những thứ này như những dòng nước mạnh đang cố kéo chúng ta trôi xuôi. Để chèo thuyền ngược dòng, chúng ta cần phải:
Thứ nhất, tu tập chánh niệm để giữ vững tâm thức. Thứ hai, kiên trì hàng ngày tu hành mà không ngừng. Thứ ba, duy trì quyết tâm vượt qua tất cả mọi khó khăn, bất kể chúng là gì. Thứ tư, tìm kiếm sự hướng dẫn từ các thiện tri thức và theo học Phật pháp một cách chân thành.
Mỗi ngày khi ngồi thiền hoặc niệm Phật, chúng ta sẽ cảm nhận được sức mạnh của dòng sinh tử cố gắng kéo lôi tâm thức chúng ta. Nhưng nếu chúng ta kiên định, không bao giờ nản lòng, cuối cùng chúng ta sẽ vượt qua được dòng sinh tử này.
Ý Nghĩa Sâu Xa Của Phép So Sánh
Phép so sánh về việc chèo thuyền ngược dòng nước không chỉ nói về sự vất vả mà còn nói về hướng đi của chúng ta. Khi chúng ta chèo xuôi dòng, thuyền tự động trôi theo, nhưng khi chèo ngược dòng, chúng ta phải chủ động, tích cực và không bao giờ được lơi biếng. Đây cũng chính là khác biệt giữa con người tu đạo và con người bình thường.
Khi một người bình thường sống theo xu hướng tự nhiên của sinh tử luân hồi, họ không cần phải dùng công mà cứ theo dòng tự nhiên là được. Nhưng khi con người tu đạo, họ phải đi ngược lại với xu hướng này, phải dùng toàn bộ sức lực, toàn bộ tâm trí để chèo thuyền ngược dòng. Đó là lý do tại sao tu đạo là khó, là sự thách đố lớn với bản thân chúng ta.
Tâm niệm Phật giúp chúng ta giữ vững hướng chèo thuyền ngược lại dòng sông
Tuy nhiên, cũng chính vì sự khó khăn này mà tu đạo mới có giá trị thực sự. Khi chúng ta vượt qua được những khó khăn, chúng ta không chỉ nâng cao tâm linh mà còn tạo ra những hành động có ý nghĩa to lớn cho tương lai cuộc sống của mình.
Kết Luận: Hãy Chèo Thuyền Của Chúng Ta
Con đường tu đạo đúng là như chèo thuyền ngược dòng nước, đầy khó khăn, đầy thách thức. Nhưng nó cũng chính là con đường dẫn đến giải thoát, dẫn đến nirvana. Những người có quyết tâm vững chắc, những người biết mục tiêu của mình, sẽ không bao giờ sợ những khó khăn này.
Hãy nhớ rằng, không tiến sẽ bị lùi. Mỗi ngày chúng ta không tu hành, không niệm Phật, không dùng công là chúng ta bị lôi kéo ngược lại theo dòng sinh tử. Do đó, hãy dùng công sáng hôm nay, hãy chèo thuyền của chúng ta một cách tích cực, kiên định và không bao giờ nản lòng. Vào đây niệm Phật rồi, đừng lãng phí thời gian quý báu này với những việc vô ích của thế gian. Hãy cho mỗi giây phút của cuộc đời này có ý nghĩa thực sự trong hành trình tu đạo của chúng ta.
