Có một thực tế mà người tu Phật cần phải nhận thức sâu sắc: tất cả những suy tư, ý nghĩ tàng kín trong tâm trí của mình, chỉ có Phật, Bồ Tát, các vị Thiền sư, Hộ pháp và ma quỷ mới có thể biết được. Chính vì lẽ đó, để nhận được sự bảo hộ từ Tam Bảo, người tu cần phải tẩy sạch tư duy của mình bằng lòng tự tỉnh, trách nhiệm và sự quyết tâm hướng về con đường tư duy chân chính. Đây là nền tảng để xây dựng nên một bộ ba nghiệp—thân, khẩu, ý—thanh tịnh và hợp với Chánh Pháp.
Những Tư Duy Bất Chính Và Hậu Quả Của Chúng
Trong kinh điển Phật giáo, lâu đời trước đây, có một vị tỷ-kheo khéo léo sống trong dân chúng Kosala, ở khu rừng sâu tĩnh lặng. Khi ông đang nghỉ ngơi vào buổi chiều, ông khởi lên những tư duy ác: tư duy về dục-lạc, tư duy sân-hận và tư duy về sự hại người. Những tư duy này trỗi dậy không kiểm soát, như những con sóng lấn chiếm tâm trí.
Vị Thiền sư trú tại rừng ấy, do lòng thương xót vì muốn giác ngộ Phật tử, vì muốn cho Phật tử được cảnh tỉnh, đã tới nơi vị tỷ-kheo đang ngồi và hát bài kệ:
“Hãy buông bỏ những tư duy bất chính, những suy tư sai lầm. Tẩy sạch tâm ý khỏi những tham lam, sân hận. Hãy tu tập chính tư duy, hãy suy niệm những điều thiện lành. Nương tựa vào Phật Pháp Tăng, giữ gìn giới luật, đừng bao giờ sơ suất. Ông chắc chắn sẽ chứng đạt, hân hoan và hỷ lạc từ sâu tận tâm. Hãy cảnh tỉnh, hãy tu tập với lòng hân hoan sung mãn. Ông sẽ chấm dứt khổ đau.”
Vị tỷ-kheo, sau khi được vị Thiền sư cảnh tỉnh, tâm liền được xúc động sâu sắc. Ông nhận ra rằng tư duy bất chính đã gây ra bao nhiêu khổ đau cho chính mình, bao nhiêu trở ngại trên con đường tu tập.
Chính Tư Duy Là Nền Tảng Của Chính Hành Động
Trong quá trình hành Phật pháp, sự quan trọng không chỉ nằm ở lời nói và hành động bên ngoài, mà còn nằm rất sâu ở những suy tưởng bên trong. Lời nói và hành động của chúng ta, những người khác có thể quan sát, đánh giá và bình luận. Tuy nhiên, tâm ý của mình—những gì chúng ta đang suy nghĩ—chỉ có chính mình biết rõ. Ngoài ra, chỉ có Phật, Bồ Tát, các vị Thiền sư, Hộ pháp và những sinh vật siêu nhiên mới có khả năng rõ biết những ý tưởng tăm tối nhất trong tâm trí chúng ta.
Người thực hành Phật pháp cần tu tập tư duy chân chính để đạt tâm thanh tịnh
Dù suy tư được ghi chép trong tâm như một bí mật “chỉ mình ta và ta”, nhưng tất cả những tư duy này đều tạo nghiệp, tạo nên những ý-nghiệp. Khi tư duy không chính trực, khi nó hướng về tham, sân, si—ba độc lục—thì những tư duy bất thiện này sẽ khiến ba nghiệp thân-khẩu-ý bị nhiễm ô, tạo nên những hạt giống nghiệp xấu mầm nối dài trong tương lai.
Ngược lại, khi tư duy đạt được sự trong sáng, thuần thiện, khi hướng về những giáo lý thiện lành của Phật pháp, tâm ý sẽ dần được thanh tịnh, được khai phóng. Chính những tư duy chân chính này sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho lời nói và hành động phù hợp với Chánh Đạo.
Sự Giác Ngộ Bắt Đầu Từ Việc Điều Chỉnh Tư Duy
Khi phát tâm tu học Phật pháp, điều quan trọng nhất là nguyên tâm chuyển hóa và thống hạo ba nghiệp thân-khẩu-ý. Lời nói và hành động có thể kiểm soát được, tuy khó nhưng vẫn có thể, nhưng chính tru trong tư duy, suy niệm thì lại khó khăn hơn. Tâm ý vốn khó lâm chủ, khó kềm chế, nhưng chúng ta không thể buông xuôi, bởi vì chính tư duy chân chính sẽ là nền tảng cho lời nói và hành động đúng đắn.
Điều đáng tiếc là lời nói và hành động của ta, người khác có thể quan sát và bình phẩm, nhưng tâm ý của mình chỉ có chính ta và Phật biết rõ. Tuy nhiên, chính vì tính kín đáo này mà chúng ta càng phải cẩn trọng hơn. Những suy nghĩ không kiểm soát dễ dàng dẫn tới những hành động vô thức hoặc những lời nói hỗn loạn. Chính sức mạnh của tư duy tốt sẽ điều hướng cả cuộc sống của chúng ta theo chiều hướng tích cực, thiện lành.
Thiền định giúp luyện tập tư duy chính trực trong tu tập Phật pháp
Do đó, cần phải tự uốn nắn, tự điều chỉnh bản thân bắt đầu từ nền tảng tư duy chân chính. Đây là một công việc nội tại, yên tĩnh, không cần khoe khoang hay được người khác ghi nhận, nhưng lại có sức ảnh hưởng to lớn đến toàn bộ quá trình tu tập của chúng ta. Những tư duy sâu sắc, đúng đắn sẽ định hướng cho lời nói và việc làm hợp với điều thiện. Ngược lại, những tư duy bất chính, hướng về tham vọng, sân hận sẽ dẫn dắt con người đi vào con đường ác.
Hướng Về Chính Tư Duy Trong Cuộc Sống Hàng Ngày
Để giữ gìn tâm ý ngay thẳng và thành thiện, người con Phật luôn hướng đến Chính Tư Duy—một trong tám nhánh của Tám Chánh Đạo. Luôn suy tư về những điều thiện để làm lợi ích cho bản thân và người khác, hướng tư duy về Chánh Pháp, công hạnh của Phật, Bồ Tát và các vị Thiền sư cao minh để noi theo.
Chính tư duy không có nghĩa là buộc tâm vào một trạng thái cứng nhắc, mà là dần dần hướng dòng tâm về những chiều sâu thiện lành, sáng suốt. Mỗi khi có những tư tưởng tiêu cực, tham lam, sân hận khởi lên, chúng ta có thể nhận diện ngay và lấy lại chính tư duy. Đây là một kỹ năng tu tập cần được rèn luyện hàng ngày, trong từng khoảnh khắc của cuộc sống.
Cần phải nhớ rằng tất cả những điều tàng kín trong tâm ý của mình, Phật, Bồ Tát, các vị Thiền sư, Hộ pháp đều biết rõ. Do đó, để nhận được sự bảo hộ từ Tam Bảo, người tu cần phải tẩy sạch tư duy của mình bằng lòng tự tỉnh, trách nhiệm và sự quyết tâm hướng về con đường tư duy chân chính. Khi tư duy đạt được sự trong sáng, thuần thiện, tâm ý sẽ thanh tịnh. Sự suy niệm sâu sắc, đúng đắn sẽ định hướng cho lời nói và việc làm hợp với những điều thiện. Chính vì thế, bắt đầu từ tư duy chân chính là khởi điểm của mọi sự thay đổi tích cực, của sự giác ngộ thực sự.
Tài Liệu Tham Khảo
- Đại Tạng Kinh Việt Nam, Tương Ưng Bộ, quyển I, chương 9, phần Bất Chính Tư Duy, Văn Phòng Công Giáo Phật Giáo Việt Nam phát hành, 1993, trang 446.
- Kinh Pháp Cú: Những bài kệ về Chánh Tư Duy trong thực hành Phật pháp.
- Tám Chánh Đạo: Giáo lý cơ bản trong Phật pháp về con đường giác ngộ.
