Nếu ta không có hạt giống buồn giãn trong lòng thì ai đó làm hoặc nói điều gì cũng không khiến ta buồn giãn được. Cũng giống như một cái giếng khô không có nước thì dù ai đó dùng bất cứ phương tiện gì để lấy nước từ giếng khô đó, cũng sẽ không bao giờ có được nước. Trong cuộc sống nếu mỗi chúng ta không trải nghiệm đủ vì giống như những gì những người xung quanh ta đã trải nghiệm, đã đi qua thì ta không bao giờ hiểu được họ đúng và sâu sắc cả. Kinh nghiệm của mỗi người về buồn vui, thương ghét, giận hờn, thành công và thất bại sẽ lưu lại trong vùng kí ức của não bộ, sẽ lưu lại nơi tầng thức hay còn gọi là A Lại Da Thức.
Tầng Thức: Kho Chứa Những Hạt Giống Tâm Thần
Tầng Thức giống như một cái kho vắt chứa mọi loại hạt giống trong đó. Hạt giống này chính là những trải nghiệm hàng ngày mà chúng ta đã trải qua với tất cả những cung bậc của cảm xúc như buồn, vui, thương, ghét, giận, hờn, hạnh phúc, khổ đau, chán nản. Những hạt giống này khi nó phát khởi lên trên vùng ý thức thì ta gọi chúng là Tâm Hành. Còn nếu vẫn đang nằm ngủ dưới chiều sâu tâm thức, vẫn đang còn nằm ở Tầng Thức thôi thì ta gọi chúng là hạt giống hay chủng tử.
Cách ta nhìn thế giới, phản ứng lại thế giới thật sự dựa trên những hạt giống sẵn có này nơi tầng thức. Nếu ta không có hạt giống buồn giãn trong lòng thì ai đó làm hoặc nói điều gì cũng không khiến ta buồn giãn được. Cũng giống như một cái giếng khô không có nước thì dù ai đó dùng bất cứ phương tiện gì để lấy nước từ giếng khô đó, cũng sẽ không bao giờ có được nước.
Tầng thức tinh khôi là nền tảng, suối nguồn của mọi về đẹp trong tâm thức
Tâm Thức: Gương Phản Chiếu Của Những Hạt Giống Bên Trong
Nói một cách dễ hiểu thì tâm thức giống như một khu vườn mà bên dưới khu vườn này đang có nhiều hạt giống chờ đủ điều kiện từ môi trường sẽ nảy nơ và phát triển thành cây. Và nếu ta là người làm vườn giỏi thì ta sẽ biết cách thiết kế mảnh vườn tâm của ta thật đẹp. Ta sẽ biết đâu là hoa và đâu là cỏ dại. Ta biết cách chăm sóc tươi tắm hoa và cũng biết loại dần bỏ những cỏ dại.
Hoa là những hạt giống tích cực, hạnh phúc và an vui trong tâm thức làm cho đời sống ta thêm bình an. Cỏ dại được ví như những hạt giống tiêu cực, khổ đau, lo lắng, bất an. Tâm thức còn có một khả năng đặc biệt nữa là phản ánh điều bên ngoài dựa vào những hạt giống đang có trong tâm thức.
Có nghĩa là bạn đã trải nghiệm sự giận dữ, như vậy trong tâm thức bạn đã có hạt giống giận dữ. Và vì bên trong tâm thức bạn có hạt giống giận nên bạn sẽ dễ dàng nhận ra năng lượng giận dữ của những người xung quanh dựa trên sự tương ứng của hạt giống giận bên trong bạn. Nếu bên trong bạn không có hạt giống giận, chưa từng trải nghiệm qua sự giận dữ là như thế nào thì bạn sẽ không hiểu được sự giận dữ của người đang giận dữ là như thế nào một cách thấu đáo, sâu sắc.
Tri Giác: Sự Phản Chiếu Của Nội Tâm
Và thông qua điều này ta còn được hiểu thêm rằng tất cả những tri giác của ta về những người xung quanh cũng đều dựa vào những hạt giống sẵn có trong chiều sâu tâm thức này. Tri giác của ta về ai đó về một điều gì đó như thế này hay như thế kia là vì ta cũng có cái hạt giống đó, điều đó trong tâm thức hay nói cụ thể hơn là những hạt giống đó đang hiện diện ở kho chứa Tầng Thức và tạo ra những tri giác khi điều kiện ngoại cảnh kích hoạt những hạt giống phát khởi hiện hành lên trên bề mặt ý thức.
Tầng thức của ta và người là hai kho chứa khác nhau, hai khu vườn khác nhau, và tài sản là những hạt giống trong tầng thức, hạt giống nơi khu vườn tâm rất khác nhau. Do đó khi ta có tri giác với ai đó về một điều gì đó thì thường những tri giác ấy là những tri giác sai lầm, không đúng như thực tại của người đó đang là.
Tri giác của ta chỉ là phản chiếu những hạt giống bên trong tâm thức
Cái tri giác mà ta đang có về ai đó chỉ là sự phóng chiếu những hạt giống bên trong chính tâm thức ta. Đó là lý do vì sao bạn rất thận trọng với những phán xét của mình dành cho người khác vì tri giác thì thường hay sai lầm hoặc chỉ phản ánh một sự thật rất nhỏ về người đó nhưng phần lớn là phản ánh chỉ tâm thức của mình, phản ánh chính những hạt giống mà mình đang có, đang được chất chứa ở A Lại Da Thức, Tầng Thức.
Câu Chuyện Thiền: Tô Đông Pha Và Phật Ấn
Có một câu chuyện vui của thiền như thế này, mà sau khi bạn đọc xong rồi bạn sẽ hiểu thêm những điều được viết bên trên. Câu chuyện này là về thi sĩ Tô Đông Pha và thiền sư Phật Ấn.
Một hôm, Tô Đông Pha đến chùa Kim Sơn để đàm đạo với Thiền sư Phật Ấn cả ngày. Hai người đối đáp nhau và luận về Thiền, Đông Pha hỏi Phật Ấn: “Ngài thấy tôi thế nào?” Phật Ấn đáp: “Rất trang nghiêm, ngài giống như một vị Phật!” Tô Đông Pha nghe nói vô cùng vui thích. Phật Ấn lại hỏi Tô Đông Pha: “Còn ngài, ngài thấy ta ra sao?” Đông Pha thấy Phật Ấn mập tròn, lại mặc áo đen, bèn đáp ngay: “Ngài giống như một đống phân bò!”
Phật Ấn không nói gì. Đông Pha cho rằng mình đã thắng một keo, lòng rất sung sướng, về nhà hớn hở kể vợ kể kẻ của mình. “Nay em, hỏi nào tới giờ anh bị lão thiền sư Phật Ấn cho đo vắn mãi, đầu không lại ông ta. Không biết hôm nay lão thiền sư trở cơ hay học sĩ này gặp may mà ấn lão không còn lời để nói, không có lý để trình đấy.”
Nói rồi bèn thuật lại chuyện luận chiến vừa qua. Em gái của Tô Đông Pha thiên tư hơn người, tài hoa xuất chúng, nghe anh mình kể xong câu chuyện, liền nói: “Trời, anh thua đấm rồi!” Đông Pha tức quá mắng: “Ta làm sao lại thua? Nếu ta thua sao ông ấy không nói một lời nào?” Em gái Tô Đông Pha nói: “Nay anh, em hỏi anh, Phật quý hay phân bò quý?”
Đông Pha nói: “Đương nhiên là Phật quý rồi!” Em gái Tô Đông Pha nói: “Phật Ấn thấy Phật, nhìn anh ngài cũng thấy anh giống như một vị phật vì trong tâm ngài chỉ toàn là Phật. Còn anh thấy phân bò, thế có phải là anh thua không? Ấn lão thiền sư hoàn toàn thắng chứ còn gì nữa”.
Đông Pha nghe em mình nói thế, như bong bóng xì hơi, biết rằng bị rơi vào trường của thiền sư Phật Ấn, thua một phen khá nặng.
Ứng Dụng Giáo Lý Vào Tu Tập
Câu chuyện này cho ta thấy rằng cách ta nhìn thế giới, cách ta phán xét người khác hoàn toàn dựa trên những hạt giống đang tồn tại bên trong tâm thức của ta. Khi Tô Đông Pha nhìn thấy phân bò ở Phật Ấn thì điều đó cho thấy tâm thức của Tô Đông Pha vẫn còn nhiều những hạt giống tiêu cực như khinh rẽ, phán xét, kiêu ngạo. Ngược lại, khi Phật Ấn nhìn thấy Phật ở Tô Đông Pha thì điều đó chứng tỏ tâm thức của Phật Ấn đã được thanh tịnh, chỉ còn những hạt giống tích cực như từ bi, nhân ái, tôn trọng.
Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với con đường tu tập của chúng ta. Nếu muốn thay đổi cách mình nhìn thế giới, cách mình đối xử với mọi người, chúng ta cần phải thay đổi những hạt giống bên trong tâm thức. Khi chúng ta liên tục canh tác những hạt giống tích cực như từ bi, thông minh, khiêm tốn, sự hiểu biết, thì từng ngày tâm thức chúng ta sẽ trở nên thanh tịnh hơn. Lúc đó, cách ta nhìn những người xung quanh sẽ không còn là sự phán xét sai lầm mà là sự thương xót, hiểu biết sâu sắc hơn.
Lối Sống Theo Giáo Lý Tầng Thức
Theo Phật giáo, tu tập không phải là tẩy sạch các hạt giống tiêu cực hoàn toàn, mà là giác ngộ, hiểu rõ bản chất của chúng, không để chúng chi phối hành động và suy nghĩ của mình. Khi chúng ta nhận thức được rằng những phán xét sai lầm của mình chỉ là sự phóng chiếu những hạt giống bên trong, chúng ta sẽ trở nên khiêm tốn hơn, từ bi hơn với những sai lầm của người khác. Chúng ta sẽ hiểu rằng mỗi người là một kho chứa những hạt giống khác nhau, mỗi người có những trải nghiệm riêng, có những tâm tư riêng.
Đó là lý do vì sao các bậc sư phụ Phật giáo luôn dạy chúng ta phải có đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả – tức là yêu thương, thương xót, vui với hạnh phúc của người khác, và bình đẳng với tất cả chúng sinh. Bởi vì khi chúng ta thực sự hiểu được bản chất của tâm thức, bản chất của những hạt giống đó, chúng ta sẽ không còn những phán xét cứng nhắc, sẽ không còn những giận hờn vô ích.
Kết Luận
Hiểu rõ về Tầng Thức và những hạt giống trong nó là bước tiên phong trong con đường tu tập của chúng ta. Khi chúng ta ý thức được rằng cách mình nhìn thế giới, cách mình phán xét người khác đều xuất phát từ những hạt giống bên trong tâm thức, chúng ta sẽ trở nên tỉnh thức hơn, có thể tự chủ được tâm ý của mình. Từ đó, chúng ta có khả năng canh tác những hạt giống tích cực, loại bỏ những cỏ dại tiêu cực, biến tâm thức của mình thành một khu vườn tươi tắm đầy hoa thơm, cỏ xanh.
Qua con đường tu tập theo Phật pháp, chúng ta không chỉ cải thiện được tâm thức của chính mình mà còn góp phần làm cho xã hội này thêm phần yên bình, hạnh phúc. Bởi vì khi chúng ta thay đổi, mọi người xung quanh chúng ta cũng sẽ cảm nhận được sự thay đổi đó. Hãy bắt đầu từ bây giờ, chúng ta sẽ là những người làm vườn tâm giỏi, canh tác những hạt giống tích cực trong tâm thức của mình, để mỗi ngày đều là một ngày mới, một ngày đầy hy vọng và ánh sáng của Chánh Pháp.
Tài Liệu Tham Khảo
- A Lại Da Thức trong truyền thống Phật giáo Mahayana
- Luận về Tâm Thức trong các kinh điển Phật Pháp
- Thiền tông và con đường tu tập theo các bậc sư phụ Phật giáo
