Thuở xưa, trên sông Hằng, có một vị Sư Cụ ngồi niệm Phật thì bất ngờ lũ lụt ập đến. Giữa những con sóng dữ dội, chiếc thuyền bị lật nghiêng, khiến những hành khách hoang mang kêu la tìm cách thoát nạn. Tuy nhiên, khi nhìn kỹ lại, họ phát hiện ra đó không phải là lũ lụt thông thường, mà là một con cá Kinh Thâm to dài đang ráo nước định phóng vào đám đông người. Trong số đó có cả vị Sư Cụ nữa. Con cá phát ra tiếng kêu lớn:
“Hãy ném lão Tăng xuống nước! Đắng ta dìm chết quách rồi đi ta mới hả giận. Ngày trước ta theo lão tu hành, ta biếng nhác giải đãi, chỉ lo ăn ngủ, không lo chẳm học kinh, giới luật chẳng nghiêm trì, lên ba bỏ việc chữa chiến rong chơi ngoài thế sự, thắp chùa không dẹp quét, Phật tượng chẳng lau chùi. Thế mà lão không nghiêm trách phạt rằng, để cho đến nay ta bị đầu lâm làm loài súc sanh, mang thân cá kinh to lớn này thật là khổ sở, lúc tới đâu ôn ào tới đó, chẳng còn con mồi nào ở yên cho mà ăn, đói khát hơn ngạt quỷ quá. Vì thế mà ta oán lão đó thôi, chủ hành khách trong thuyền ta không hải ai cả.”
Vị Sư Cụ cười nói:
“Thế thì mi còn si mê nữa. Đáp gai thì phải lấy gai mà lẽo, phạm tội thì phải bồn phước mà trừ, cần lo tu trải ăn năn sám hối cho nghiệp dứt phước sanh. Ta đã làm thầy người, lúc người còn sanh tiền người lầm lỡi, mỗi khi hành phạt nhắc thức người, thì người căn nhận nói là nghiêm khắc, tu hành sao còn hay rảy hay nói, còn để cho người tự do phóng tung thì người phải đoá thứ thân. Hôm nay đã phải đầu lâm, thì mách báo cho ta biết để tụng kinh chủ nguyện cho mi siêu độ, nếu mi dìm ta chết rồi ai cứu mi. “Phạm Phật Tăng cứu, phạm Tăng Phật bất độ”, súc sanh kia mi có nhớ câu cầu đó chẳng?”
Mũ Được Chạm Trở Theo Hình Con Cá: Lẫn Thâm Ý Thức Tỉnh
Con cá Kinh Thâm lặn xuống nước, nhưng bảy hôm sau, tiếng cầu kinh vang rộn cả chùa, con cá Kinh Thâm trương đến sau chùa nằm dài thượt cắt tiếng bạch rằng:
“Bạch Sư Cụ! Con nhớ oai đức của sư cụ và chỉ Tăng Ni cầu nguyện cho con được thoát kiếp kinh ngư, sanh lên cõi trời, trước khi sanh lên Thiên Đường hương sự nhân lạc nơi cảnh thiên đường, con xin gỡi mảnh thân cũng rắn này để làm gương muốn đối cho Tăng chúng và cũng là một bài học để trau tâm. Mỗi khi đặt dưới mũ lên đầu cá thì nhớ bốn phần tu thân hành đạo, biết sợ tội lỗi và chế phạm thường đối với bậc trên.”
Vì sự tích đó mà sau này các chùa người ta đào móng giống đầu cá, gọi móng cá, móng kinh; tiếng chay kinh cũng do đó mà ra.
Sự Tích Cái Mũ: Lâm Học Về Kỉnh Ngoại và Sửa Tội
Con cá Kinh Thâm khổng lồ với dáng hình kỳ dị, thể hiện sự tái sinh của linh hồn đã sửa tội
Sự tích này cũng là một gương để cho nhà đạo soi chung, noi theo đây tinh tấn tu hành và biết y theo nghiêm lịnh của Giáo hội mà nhất là Sa-di căn phải cẩn thận về lời nói, ý niệm, cử chỉ và hành vi của mình đối với bậc bộ trên. Khi có lỗi các bậc thầy rằn dạy phải ăn năn sám hối, căn xin xáo đoả cho mình được nhẹ nhõm, từ đó về sau phải lo trau tâm sửa tánh tình, không dám tái phạm để khỏi phụ lòng các bậc Thầy.
Chẳng phải làm lỗi rồi khi bị rảy đem lòng oán hận vô lý bắt kỳ cử chỉ nghịch ngợm cũng cợi. Mặc dù sa di có tâm sân hận đối đãi như thế, nhưng bậc bộ trên không chấp nhận, mà còn thương hại cho sa-di sau này phải đầu lâm.
Vậy khuyên sa-di phải khiêm nhường, nhận nhục, nhu nhã, thuận hoà, lỗ phép, cung kính bộ trên, yêu vì bạn đạo. Sa-di phải biết sợ tội lỗi, ăn năn, sám hối, sửa đổi tánh tình, vui chịu với mọi cảnh ngộ, sa-di phải nhớ bốn phần của mình cứ xử sao cho phải đạo với bậc thầy.
Những Nguyên Tắc Tu Hành Cơ Bản Cho Các Tông Tu
Vị dù có gặp thầy dốt học cũng phải vâng lời, kính người về đạo đức chứ buông ý để khinh, vì trong đạo trường chỉ dùng cây thước đạo đức mà đo trình độ, chứ ý tài mà kém đức thì không nên.
Như vậy, sa-di dầu gặp thầy thông minh hay dốt học thì cũng phải giữ trọn bốn phần làm trò, chứ trái ý, chứ tự do, mà phải nương tùng thì sa-di ấy sẽ nên nhà đạo hoàn toàn và sẽ được quả, vì lẽ biết sợ tội lỗi, siêng lập công bội đức tinh tấn tu hành.
Tượng Phật Thích Ca với vẻ mặt từ bi, tượng trưng cho lòng thương xót và hướng dẫn của các bậc thầy
Cái mũ được chạm trở từ hình dáng con cá Kinh Thâm không chỉ đơn thuần là một vật dụng trong chùa, mà nó mang trong nó một bài học sâu xa về nhân quả. Lần lượt các tu sĩ đội mũ này, lần lượt được nhắc nhở rằng mỗi hành động sai lầm đều sẽ có những hậu quả tương xứng. Nhưng cũng chính nhờ sự sám hối, tu tập và thay đổi bản thân mà con người có thể vượt qua vòng luân hồi của bánh xe samsara.
Ứng Dụng Bài Học Trong Đời Sống Tu Tập Ngày Nay
Bài học từ sự tích cái mũ vẫn còn rất relevance đối với những người tu hành ngày nay. Trong một xã hội hiện đại nơi mà kỷ luật và nội tâm thường bị lơi lỏng, việc tu tập theo giáo lý Phật đạo đòi hỏi chúng ta phải:
Thứ nhất, biết tôn kính thầy tổ và các bậc đi trước. Sự kính trọng đối với những người hướng dẫn đạo pháp không phải là sự phục tùng mù quáng, mà là sự tin tưởng vào kinh nghiệm và sự giác ngộ của họ.
Thứ hai, luôn ý thức về nhân quả của từng hành động. Mỗi lời nói, mỗi ý nghĩ, mỗi cử động đều tạo nên những tác động đối với bản thân và những người xung quanh. Sự tích con cá Kinh Thâm là một minh chứng sống động cho quy luật nhân quả này.
Thứ ba, sám hối và sửa chữa là con đường giải phóng. Như vị Sư Cụ đã nói, khi phạm lỗi không phải là điều phải che giấu mà là cơ hội để sửa đổi bản thân. Sám hối chân thành là chìa khóa để thoát khỏi những vòng quay của nghiệp lực.
Kết Luận: Bài Học Bất Tử Từ Sự Tích Cái Mũ
Các tư sĩ niệm Phật trong chùa với cảnh tịnh, bình yên, thể hiện sự tu tập đúng pháp
Sự tích cái mũ không chỉ là một câu chuyện dân gian được truyền lại trong cộng đồng Phật tử Việt Nam, mà nó là một bài học sâu sắc về sự biến hóa, tái sinh và cơ hội tu tập. Dù ta ở trong hoàn cảnh nào, dù ta đã mắc phải bao nhiêu lỗi lầm, Phật pháp luôn cho ta cơ hội để sám hối, sửa chữa và bước lên con đường giác ngộ.
Mỗi lần chiêm ngưỡng cái mũ trên đầu một vị tư sĩ, chúng ta nên nhớ đến con cá Kinh Thâm đã tái sinh thành một vị Thiên thần, nhớ đến lòng từ bi của vị Sư Cụ, và nhớ đến khả năng vô tận của chúng ta để thay đổi cuộc sống qua việc tu tập chánh pháp. Hãy luôn cẩn thận với mỗi lời nói, mỗi ý niệm, mỗi hành động, vì đó chính là cách chúng ta tôi luyện bản thân và tiến gần hơn đến giác ngộ.
Tài Liệu Tham Khảo
Kinh Điển Liên Quan:
- Kinh Darluka: Nêu rõ tầm quan trọng của sự tôn kính và sự chuyên cần trong tu tập
- Kinh Bốn Điều Tối Thắng: Dạy về bốn điều cần phải tu tập để đạt giác ngộ
- Luật Tổng (Vinaya Pitaka): Cung cấp những hướng dẫn chi tiết về kỷ luật tu hành
Ý Nghĩa Phật Giáo:
Sự tích cái mũ là minh chứng cho nguyên lý nhân quả được Đức Phật dạy, cho thấy rằng mọi hành động đều có kết quả tương xứng, nhưng cũng cho thấy con đường sám hối và tu tập có thể giúp chúng ta vượt qua những khổ đau của quá khứ.
