Cho người thực ra là cho mình – đây là một nhận thức quen thuộc của những người con Phật. Vượt ra ngoài tâm lòng từ bi bao dung và độ lượng đối với tha nhân, người Phật tử thực hành bộ thí với mục đích nhuần dưỡng phước báo cho chính mình. Tuy nhiên, bộ thí không phải là một hành động đơn thuần vì lợi ích riêng, mà là một tu tập sâu sắc nhằm rèn luyện tâm từ, xóa tan tham lam và hoạch toán trong tâm mình.
Trong kinh điển Phật giáo, có một câu chuyện về gia chủ Ugga và lời dạy của Đức Phật rất ý nghĩa. Một lần, Đức Phật trú tại Vesali, tại đạo tràng có mái nhà hình nón. Sáng sớm hôm đó, Đức Phật cầm bát đi khất thực đến trú xứ của gia chủ Ugga. Khi đến, Ugga đã chuẩn bị sẵn chiếc ghế. Gia chủ Ugga đi đón lễ, quỳ xuống một bên, sau đó bạch với Đức Phật rằng: “Kính bạch Đức Thế Tôn, con nghe như sau từ miệng Đức Thế Tôn: ‘Ai cho vật khó ý thì nhận được điều khó ý’.”
Vì thế, gia chủ nói rằng con có nấu cháo từ hoa cây sala và rất nhiều loại món ăn thịt khó có được; con có nhiều loại vải dệt từ kỳ ấn thực sự khó quý. Mong Đức Thế Tôn hãy nhận lấy vì lòng từ ái đối với chúng con. Đức Phật nhận lời và nói với Ugga một bài kệ đầy ý nghĩa về tương quan giữa cho và nhận, về phước báo của bộ thí chân chính.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Bộ Thí Trong Phật Giáo
Bộ thí không đơn thuần là hành động từ thiện thế tục mà là một tu tập cao quý nhằm rèn luyện tâm hành. Khi cho người một cách thiệt tâm, không cầu đáp lễ, chúng ta đang dần dần xóa tan cái gốc tham lam và hoạch toán trong tâm mình – những phiền não cơ bản bằng sâu chất lượng sinh sắc.
Bộ thí chân chính là khi người tu sẵn sàng ban tặng những gì mình có, kể cả những vật khó ý – những vật mà mình yêu thích, những vật mà mình coi là quý báu. Đa phần, những đồ vật được tặng cho là những vật thừa thải, vô dụng, nhưng với tấm lòng bộ thí thực thụ, những gì chúng ta cho đi đều trở nên quý giá vì xuất phát từ tâm thương yêu và không cầu cạnh.
Chư Phật và thánh nhân dạy về bộ thí – con đường tu tập của người Phật tử
Người Phật tử không xem bộ thí như là một lảm nhẩm hay tình cảnh xã hội, mà như một nhiệm vụ, một nghĩa vụ thiêng liêng đối với cộng đồng và đối với chính mình. Vì thế, họ sẵn sàng ban tặng những gì mà chúng sanh cần, kể cả những vật khó ý thậm chí đã dùng hết cả thân mạng mình vốn là một tài sản bất khả xâm phạm.
Cho Những Gì Mình Yêu Thích: Chuẩn Mực Cao Nhất Của Bộ Thí
Cho những gì mình không cần là điều dễ, nhưng cho những gì mình thích, mình trân quý là điều thật khó khăn. Đây chính là bậc thang cao nhất của bộ thí – khi người tu sẵn sàng hy sinh những điều quý giá nhất để phục vụ người khác, để giảm nhẹ khổ đau của chúng sanh.
Để đạt được cách cho cao cả như vậy không phải ai cũng làm được, mà phải có trí tuệ, sự thấu hiểu bản chất của cuộc sống là vô thường và vô ngã. Chính tuệ giác vô ngã này, sự hiểu biết sâu sắc về bản chất gốc rễ của mọi pháp, đã soi sáng cho hành động bộ thí thông thường tiến dần đến Bộ thí Ba la mật – một sự ban tặng vô cầu, vô điều kiện và vô phân biệt. Đây là một ba la mật (độ phận) cao cả, một sự ban tặng mà không mong tưởng gì về phước báo hay kết quả, mà chỉ vì lòng từ ái và sự giác ngộ.
Tuy vô cầu, vô điều kiện và vô phân biệt trong khi cho, nhưng phước báo của người cho vẫn trọn đủ. Nhân quả trong bộ thí rất bình đẳng và sâu sắc nếu người tu tập bộ thí đạt đến mức độ Bộ thí Ba la mật. Vì vậy, phước báo của người cho sẽ rộng mở và vô tận.
Tương Quan Giữa Cho và Nhận: Quy Luật Nhân Quả Trong Phật Giáo
Trong giáo lý Phật giáo, cho và nhận luôn tương quan mật thiết với nhau thông qua quy luật nhân quả. Khi chúng ta cho, chúng ta đang tạo tác nhân lành; nhân lành đó sẽ phát sinh quả lành trong tương lai. Đây không phải là sự trừng phạt hay thưởng phạt từ một vị thần toàn năng nào đó, mà là quy luật tự nhiên của vũ trụ.
Lời Phật dạy về sự tương quan này rất rõ ràng: “Ai cho vật khó ý thì nhận được điều khó ý.” Điều này có nghĩa là khi chúng ta cho những vật khó có được, những vật mà mình yêu thích, chúng ta đang tạo tác một nhân quả rất mạnh mẽ. Quả báo sẽ đến theo cách tương ứng – chúng ta sẽ nhận được những điều quý báu, những phước lành tương xứng.
Gia chủ Ugga thực hiện bộ thí với Đức Phật – minh họa về lòng tín tâm của người Phật tử
Tuy nhiên, cần hiểu rằng phước báo từ bộ thí không phải là cái gì đó bên ngoài chúng ta mà chúng ta nhận được một cách bị động. Thay vào đó, phước báo là kết quả tự nhiên của hành động bộ thí – nó làm thay đổi tâm hành của chúng ta, làm tăng trưởng các phẩm chất tốt đẹp như từ, bi, hỷ, xả trong tâm mình. Đó chính là phước báo thực sự.
Bộ Thí Ba La Mật: Đỉnh Cao Của Quán Chiếu Vô Ngã
Bộ thí Ba la mật là bậc thang cao nhất của bộ thí, nơi người tu đã vượt ra khỏi khái niệm về người cho, người nhận và vật được cho. Khi thực hành ở mức độ này, người tu không còn cố gắng kiếm tìm phước báo hay lo lắng về kết quả của hành động, mà chỉ đơn thuần cho vì lòng từ bi và tuệ giác.
Để đạt được Bộ thí Ba la mật, người tu phải rèn luyện tuệ giác vô ngã – nhận thức được rằng không có một “tôi” cố định và vĩnh viễn. Từ nhận thức này, hành động bộ thí trở nên hoàn toàn tự do, không bị ràng buộc bởi ego hay lợi ích riêng. Đây là quán chiếu sâu sắc về bản chất vô ngã của mọi pháp – một trong những cốt lõi của Phật pháp Mahayana.
Khi bộ thí đạt tới mức Ba la mật, dù vô cầu, vô điều kiện và vô phân biệt, phước báo vẫn trọn đủ và vô tận vì nó xuất phát từ tâm tịnh không lẫn tạp. Phước báo từ Bộ thí Ba la mật không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn mang lợi ích cho toàn thể chúng sanh.
Áp Dụng Bộ Thí Trong Cuộc Sống Đầy Nhân Ái
Giáo lý về bộ thí không phải chỉ dành cho những thiền sư hay những người tu hành chuyên tâm mà áp dụng được trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người Phật tử. Bộ thí có nhiều hình thức: cho tiền bạc, cho lương thực thức ăn, cho quần áo, cho nơi ở, cho thuốc men, cho pháp môn Phật giáo, cho sự an tâm và hỷ lạc.
Trong thời đại ngày nay, khi xã hội có nhiều người khó khăn, bệnh tật, và tuyệt vọng, bộ thí trở nên càng có ý nghĩa sâu sắc. Người Phật tử có thể bộ thí qua nhiều cách khác nhau: hỗ trợ những người nghèo khó, chăm sóc người bệnh, dạy dỗ những trẻ em thiếu hiểu biết về Phật pháp, hoặc đơn giản chỉ là tỏ ra lòng tốt bụng và sự tôn trọng đối với mỗi người mà chúng ta gặp.
Điều quan trọng là phải nhớ rằng bộ thí không phải là hành động lợn lại mà là một sự rèn luyện tâm hành liên tục. Mỗi lần chúng ta cho một cách thiệt tâm, không kỳ vọng gì, chúng ta đang xóa tan những lớp lớn hoạch toán và tham lam trong tâm, đồng thời gieo trồng những hạt giống của từ bi, hỷ, xả vào tâm mình.
Kết Luận: Hành Trình Từ Cho Tới Giác Ngộ
Tương quan giữa cho và nhận không chỉ là một công thức toán học hay một quy luật bên ngoài chúng ta, mà là một con đường tu tập sâu sắc dẫn tới giác ngộ và giải thoát. Lời Phật dạy về bộ thí chính là lời chỉ dẫn cho chúng ta cách thoát khỏi vòng luân hồi khổ đau.
Khi chúng ta cho những vật khó ý, chúng ta không chỉ đang tạo tác phước báo mà còn đang phát triển những phẩm chất cao quý của bộ thí Ba la mật. Đó là sự rèn luyện liên tục, từ bộ thí thông thường cho tới bộ thí vô điều kiện, vô cầu, và vô phân biệt. Hành trình này, dù dài và đầy thử thách, sẽ dẫn dắt chúng ta tới một tâm tâm thực, một tâm không còn bị ràng buộc bởi những hoạch toán nhỏ nhen.
Vì vậy, hãy sẵn sàng cho đi để có được. Cho những gì mình yêu thích là cách để yêu thương bản thân mình và toàn thể chúng sanh một cách chân thành nhất. Đó là lý tưởng, phương châm sống của người con Phật – một người biết rằng cho chính là nhận, và nhân quả tư nhiên sẽ đưa chúng ta tới bến bờ an lạc vĩnh viễn.
Tài Liệu Tham Khảo
- Kinh Tăng Chi Bộ II, Chương 5, Phẩm Vua Munda, Phần “Cho các Vật Khó Ý”, Việt Nam Công Phòng Huyền Trang, 1996, trang 382.
- Lời Phật dạy về chín đức của nguyên bộ thí để có phước quả lớn – Tạp chí Phật Giáo Việt Nam.
- Ba La Mật (Paramita): Năm hoặc sáu tu hành vĩ đại trong Phật giáo Mahayana nhằm tuyệt đối tầm linh để vượt thoát, Bảo Tàng Phật Giáo Tâm Linh.
