Trong Phật giáo Việt Nam, Tam Bảo – Phật, Pháp, Tăng – được xem như những ruộng phước liêng thiêng nhất cho việc gieo trồng đức hạnh. Phật tử kính lễ và cung dưỡng chư Tăng không chỉ để tỏ lòng tôn trọng, mà còn vì mục tiêu sâu sắc hơn: tất cả đó đều là những hạt giống phước đức quý báu để tâm linh con người được phát triển toàn vẹn. Nhưng làm thế nào mới có thể thực sự gieo trồng phước đức từ những hành động cung kính này? Và tại sao Phật lại gọi việc cung dưỡng Tam Bảo là “ruộng phước”? Những câu hỏi này mở ra một chiều sâu trong giáo pháp mà nhiều người chưa nhận thức đầy đủ.
Khái Niệm Ruộng Phước Trong Giáo Pháp Phật
Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthi, tại khu vườn ông Anāthapindika, gọi các Tỳ kheo:
“Này các Tỳ kheo, thành tựu sâu pháp này, Tỳ kheo đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được cứu dưỡng, đáng được chắp tay, là phước điền vô thường ở đời.”
Từ bài kinh này, chúng ta thấy rằng Phật sử dụng từ “ruộng phước” (phước điền) để chỉ những người, những nơi mang giá trị tinh thần cao. Giống như ruộng nông nghiệp – nơi con người gieo hạt, chăm sóc cây cối để thu hoạch – ruộng phước là những nơi mà khi chúng ta tạo tác những hành động thiện lành, những cung kính thành tâm sẽ mang lại những quả báu về phước đức và tuệ huệ.
Khái niệm này không phải là ngôn ngữ thơ mộng mà là một nguyên lý tâm linh thực tế. Ruộng phước bao gồm: Phật (Bảo Phật), Pháp (Bảo Pháp), Tăng (Bảo Tăng) và những người bị khổ cùng túng quặn. Khi chúng ta tạo những hành động tốt lành đối với những ruộng này, quả báu sẽ về tới tâm linh chúng ta.
Chư Tăng trong nghi lễ cầu nguyện tại chùa chiều, hiện thân của Bảo Tăng trong Phật giáo Việt Nam
Giáo Lý Sâu Sắc Về Sáu Cảm Xúc Và Chính Niệm Tịnh Giác
Phật giáo không chỉ dạy chúng ta phải cung kính, mà còn dạy cách cung kính đúng đắn. Theo kinh điển, khi Tỳ kheo thành tựu pháp sâu, Phật đã chỉ ra rằng: khi mắt thấy sắc, nếu không có ưa thích hay ghét bỏ, mà giữ trừ xả, chính niệm tịnh giác – đây là nền tảng của việc gieo trồng phước đức thực tế.
Tương tự, khi tai nghe tiếng, khi mũi ngửi hương, khi lưỡi nếm vị, khi thân xúc chạm, khi ý biết pháp – tất cả những tiếp xúc này đều là cơ hội để thực hành chính niệm. Nếu không có sự kỳ vọng hay ghét bỏ, mà chỉ có trừ xả (sự buông bỏ) và tịnh giác (nhận thức sáng suốt), thì chúng ta đang chuyển hóa mỗi khoảnh khắc thành giáo pháp, mỗi tiếp xúc thành cơ hội tu tập.
Đây chính là cách cung kính Tam Bảo một cách chân thật: không phải chỉ qua nghi lễ bề ngoài, mà qua việc rèn luyện tâm linh hằng ngày. Chọn lọc từ sáu cảm xúc (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) mà không để chúng bị chi phối, đó là hành động cung kính Pháp sâu sắc nhất.
Thiền hành trong khuôn viên chùa với cây cối xanh tươi biểu hiện sự sống động của tu tập Phật giáo
Bí Quyết Thực Tế: Hộ Trì Sáu Căn Khi Tiếp Xúc Sáu Trần
Nhiều người ngộ nhận rằng việc cung dưỡng chư Tăng là “pháp nhị hiệp cứu” – chỉ cần làm ở bề ngoài là đủ, mà không cần nỗ lực hoàn thiện bản thân như các Tổ đã cảnh tỉnh. Nhưng Phật pháp không bao giờ tách rời hành động ngoài với tu tập nội tâm.
Để là ruộng phước thực sự cho tín thí, không phải là điều quá khó nhưng cũng không phải là điều dễ dàng. Đó là hộ trì sáu căn – những chiếc cổng của cảm giác – khi chúng tiếp xúc với sáu trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp). Đây đồng thời là trọng tâm tu tập của chư Tăng hằng ngày.
Khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần, nếu không có hộ trì tâm ý, tham, sân, si sẽ bùng nổ và tạo ra những nghiệp đen tối. Nhưng nếu có chính niệm tịnh giác – không nắm bắt, không chạy theo thì ba nghiệp (thân, miệng, ý) được thanh tịnh. Chính sự thanh tịnh về nghiệp này mới có khả năng tạo ra phước đức cho tín thí – những người gieo trồng, vun bóp cây phước.
Hộ trì chư căn không phải là đóng kín các giác quan, vẫn sống trong cuộc đời với đầy đủ sắc mầu, vẫn thấy nghe hay biết đầy đủ. Nhưng thực sự lâm chủ để không vương mắc. Thường hay ghét, thích hay không thích đều được kết. Sự an nhiên hay các căn được hộ trì là ở chỗ vượt lên sự thấy biết theo nghiệp bình thường để thấy biết với tâm chính niệm tịnh giác.
Tâm Trừ Xả: Nền Tảng Của Phước Đức Vô Thường
Chính tâm “trừ xả” (equanimity – sự buông bỏ, đạo tâm bình), buông bỏ, không dính mắc khi đối duyên xúc cảnh – đây là tác nhân chính yếu để hình thành nhân cách của bậc Thánh, nền tảng của mỗi phước điền.
Hằng ngày, người xuất gia đều nhận sự cung kính và cứu dưỡng, đó là vay, là nợ. Pháp là gì để trả số nợ ấy luôn là điều ưu tiên hàng đầu của người sơ tâm xuất gia. Theo tuệ giác của Thế Tôn, người tu chỉ cần hộ trì vững chãi sáu căn. Khi sáu căn được hộ trì, nghiệp mới được đoạn giảm, phước đức cũng tăng thêm.
Không chỉ xứng đáng là ruộng phước cho hàng Phật tử mà còn là cơ sở để người xuất gia bước lên những bậc Thánh vị, đạt được giải thoát và an lạc.
Ứng Dụng Tu Tập: Từ Cung Kính Đến Chứng Ngộ
Hiểu được khái niệm ruộng phước, chúng ta nên nhận thức rằng mỗi lần cung kính Tam Bảo, mỗi lần tạo những hành động thiện lành, chúng ta không chỉ làm việc tốt cho bên ngoài mà còn nuôi dưỡng những hạt giống giác ngộ bên trong tâm.
Khi đến chùa, cung dưỡng chư Tăng hay cúng dường Tam Bảo, hãy cùng lúc đó rèn luyện hộ trì sáu căn: nhìn thấy đẹp mà không chạy theo, nghe tiếng hay mà không bị kích động, nuôi tâm chính niệm trong mỗi hành động. Đó chính là cách biến mỗi nghi lễ thành một bài tập tu tập sâu sắc.
Phước đức thực sự không phải là những phần thưởng lộc lạc ở ngoài, mà là sự tuần lợi hóa của tâm, là khả năng chúng ta vượt qua những trói buộc của nhân sinh, để bước vào con đường giải thoát.
Kết Luận: Ruộng Phước Và Hành Trình Giải Thoát
Lời Phật dạy về ruộng phước không phải là một khái niệm trừu tượng mà là một hướng dẫn thực tiễn cho mỗi Phật tử. Khi chúng ta hiểu được rằng cung kính Tam Bảo khi lồng ghép với việc rèn luyện tâm linh hằng ngày, chúng ta mới thực sự gieo trồng những quả phước báu.
Để làm phước đức tăng trưởng, không cần phải tìm kiếm nơi nào xa xôi. Chính tâm này, chính ở đây, trong từng khoảnh khắc tiếp xúc với sáu trần, chúng ta đã có cơ hội để canh tác ruộng phước. Người xuất gia giữ sáu căn, Phật tử thân tín tạo những cung kính thành tâm – tất cả đó đều là những hạt giống sẽ nảy mầm, phát triển và cuối cùng mang lại quả báu của Niết Bàn.
Hãy nhớ rằng, ruộng phước lớn nhất chính là tâm chúng ta – tâm được hộ trì, được tu tập, được canh tác hằng ngày bằng chính niệm tịnh giác của mình.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Đại Tạng Kinh Việt Nam, Tăng Chi Bộ III, chương 6, phẩm Đáng Được Cung Kính, phần Đáng Được Cung Kính. VNCPHVN ấn hành 1996, tr.9
