Trong cuộc sống, chúng ta thường chứng kiến những người thân cận chúng ta trải qua giai đoạn lâm chung – lúc sắp rời khỏi cuộc đời này. Nhiều Phật tử lo lắng: nếu lâm chung mà bất tỉnh nhân sự, không có ý thức, liệu có thể vãng sanh được không? Đây là câu hỏi thiết thực mà không ít người học Phật đặt ra, đặc biệt khi chứng kiến những trường hợp người mắc bệnh nặng, mất ý thức trước giờ chết. Vấn đề này đòi hỏi chúng ta hiểu sâu hơn về giáo lý Phật đà, về bản chất của tạo nghiệp ác và các điều kiện cần thiết để đạt được vãng sanh.
Nhân Tố Tạo Nên Bất Tỉnh Trong Lâm Chung
Theo lời Phật dạy, người ta bị bất tỉnh khi lâm chung không phải vô cớ, mà là kết quả của những nhân tố khách quan và chủ quan trong quá khứ. Y học hiện đại giải thích bất tỉnh lâm chung do những chứng bệnh nặng nề như u não, căng phổi, hay các bệnh lý khác. Tuy nhiên, theo Phật giáo, nguồn gốc thật sự sâu xa hơn so với những dấu hiệu sinh lý mà y học quan sát được.
Trong Phật Pháp, chúng ta nói đến khái niệm “tạo nghiệp ác”. Tạo nghiệp ác không chỉ là những hành động xấu ác trong hiện tại, mà còn là những tư tưởng không an, nỗi lo sợ, những suy nghĩ tiêu cực mà chúng ta nuôi dưỡng hàng ngày. Những yếu tố tinh thần này dần dần tích tụ, tạo thành một trường lực xấu ác bên trong tâm thức. Đến khi lâm chung, những ác nghiệp này sẽ bộc lộ ra ngoài, khiến tâm thức người đó bị che phủ và suy yếu, dẫn đến tình trạng bất tỉnh.
Hạnh tu tâm linh và lâm chung trong Phật giáo Việt Nam được xem là hai khía cạnh liên hệ
Điều Kiện Vãng Sanh Và Tầm Quan Trọng Của Tâm Thức
Vãng sanh là một trong những mục tiêu tu tập cao cả trong Phật giáo, đặc biệt là trong Tịnh Độ tông. Để đạt được vãng sanh, điều kiện quan trọng nhất là tâm thức phải rõ ràng, bình tĩnh và hướng về Phật Amitabha. Tâm thức rõ ràng có nghĩa là người đó vẫn giữ được khả năng nhận thức, niệm lực vẫn còn hoạt động.
Khi lâm chung mà bất tỉnh, ý thức bị mờ đục, niệm lực không thể hoạt động hiệu quả. Người bất tỉnh không thể niệm Phật, không thể tập trung tư tưởng vào Phật đà. Trong tình trạng này, dù những người xung quanh tụng kinh, niệm Phật thay thế, nhưng nếu chính người lâm chung không có sự tham gia chủ động từ tâm thức của mình, thì hiệu quả vãng sanh sẽ bị hạn chế rất nhiều.
Tạo Nghiệp Ác Và Hậu Quả Trong Lâm Chung
Phật Pháp dạy rằng mỗi hành động, mỗi suy nghĩ đều tạo ra nhân và duyên. Nghiệp ác không chỉ là những sai lầm nặng nề, mà còn bao gồm những suy nghĩ sợ hãi, lo âu, thắc mắc bên trong tâm. Những người bị u bướu, chứng bệnh nặng, hay những người sống trong nỗi lo sợ mỗi ngày, tâm thức của họ đã bị tổn thương bởi những ác nghiệp.
Khi lâm chung đến gần, những ác nghiệp này sẽ tập trung lại, tạo ra một vòng xoáy trong tâm thức, khiến người đó bị mê muội, bất tỉnh. Đây không phải là trừng phạt, mà là quy luật tự nhiên của nhân quả – khi ác nghiệp quá nặng, nó sẽ tự động kìm hãm tâm thức, cản trở người đó thoát khỏi vòng luân hồi khổ đau.
Tâm tư bây giờ quyết định tiếp nhận của tương lai
Tìm Hiểu Về Người Lâm Chung Bất Tỉnh
Các kinh điển Phật giáo đã liệt kê ra mười hạng người khi lâm chung không thể niệm Phật được. Trong số đó, những người bị bệnh nặng tổn thương não bộ, những người bị co giật liên tục, những người hôn mê sâu đều thuộc vào những trường hợp này. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là hoàn toàn không có cơ hội vãng sanh.
Khi chứng kiến một người lâm chung bất tỉnh, chúng ta có thể thấy rằng người đó không thể nhận diện những người thân xung quanh. Họ không biết con cháu mình là ai, ngay cả vợ chồng, cha mẹ cũng không nhận ra. Tâm thức của họ đang ở trạng thái hỗn loạn, không thể điều khiển. Trong lúc này, niệm lực – sức mạnh của tâm thức để lập công việc – hoàn toàn mất tác dụng.
Vai Trò Của Người Thân Trong Lâm Chung
Mặc dù người lâm chung không thể tự mình niệm Phật, nhưng những người thân xung quanh vẫn có thể giúp đỡ. Khi những người thân tụng kinh, niệm Phật, duy trì tâm từ bi và sạch sẽ xung quanh người bệnh, những sóng chúng tinh cộng đồng này có thể truyền vào tâm thức sâu thẳm của người lâm chung, tạo ra một ảnh hưởng tích cực.
Tuy nhiên, điều này chỉ là bổ trợ, không thể thay thế hoàn toàn sức mạnh của niệm lực của chính người lâm chung. Nếu người đó trong suốt cuộc sống đã tích lũy đủ nơi niệm Phật, đủ công đức tu tập, thì khi lâm chung bất tỉnh, những hành nơi tu tập này vẫn có thể kích hoạt, giúp hồi hướng tâm thức về Phật đà.
Ứng Dụng Tu Tập Từ Bây Giờ Để Chuẩn Bị Cho Lâm Chung
Vấn đề này cho chúng ta một bài học quý báu: chúng ta không thể chủ động được những gì sẽ xảy ra vào lúc lâm chung. Vì vậy, từ bây giờ, chúng ta cần phải tu tập, nên tư, nên hành, để tích lũy công đức và niệm lực. Mỗi ngày, hãy cố gắng giữ tâm thanh tịnh, tránh những suy nghĩ lo lắng, sợ hãi, thắc mắc.
Niệm Phật đều đặn hàng ngày, làm cho cái niệm này trở thành thói quen, trở thành phần tự nhiên của cuộc sống. Khi lâm chung đến, những gì chúng ta đã canh tính từ lâu sẽ tự động biểu hiện, tự động kích hoạt. Đây là lý do tại sao người xưa nhấn mạnh: “sinh thời bất tu, tử thời nhân sự”, tức là ngay cả khi lâm chung đã đến, vẫn phải nhân giúp người bệnh, nhưng nếu sống mà không tu tập, thì lâm chung khó lòng có cơ hội.
Như vậy, khi lâm chung mà bất tỉnh nhân sự, việc vãng sanh sẽ gặp khó khăn rất lớn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là hoàn toàn không thể. Những người sống có hạnh lành, tu tập bền bỉ, tích lũy công đức nhiều, dù lâm chung bất tỉnh một lúc, nhưng những ác nghiệp nhẹ so với thành tựu tu học của họ, nên vẫn có khả năng được Phật đà hộ trì và vãng sanh. Điều quan trọng nhất là từ ngay hôm nay, chúng ta phải tu tập, canh tính niệm Phật, để khi lâm chung đến, tâm thức chúng ta sẽ tự nhiên hướng về Phật đà, mà không phụ thuộc vào sự tỉnh hay bất tỉnh.
Tài Liệu Tham Khảo Phật Giáo
- Kinh Quan Âm Phổ Môn: Dạy về sức cứu độ của Bồ Tát Quan Âm và Phật Amitabha
- Kinh A Di Đà: Miêu tả quốc độ Cực Lạc và điều kiện vãng sanh
- Lời dạy của các Thiền Sư: Hướng dẫn tu tập Tịnh Độ và sự chuẩn bị lâm chung
- Giáo Lý Nhân Quả: Vũ Hữu Nguyễn, trình bày chi tiết về tạo nghiệp và hậu quả
