Một trong những thắc mắc phổ biến của những ai tu tập Phật pháp là liệu khi khuyên người khác quy y Tam Bảo, chúng ta có đang tạo phước đức hay đang gánh chịu tội lỗi? Đây là một câu hỏi sâu sắc, phản ánh sự cân nhắc thận trọng của người tu trong việc hướng dẫn người khác theo con đường Phật. Câu hỏi này xuất phát từ những lời dạy khác nhau mà người Phật tử nghe được, khiến họ hoang mang không biết nên tin theo lối giáo pháp nào.
Hai Quan Điểm Trái Ngược Về Khuyên Dụ
Khi nghiên cứu về vấn đề này, chúng ta nhận thấy có hai quan điểm tưởng như trái ngược nhau trong cộng đồng Phật giáo. Quan điểm thứ nhất cho rằng không nên khuyên người khác quy y, mà hãy để họ tự phát tâm. Nếu chúng ta khuyên họ mà họ không giữ giới luật đúng cách, thì chúng ta cùng với họ sẽ rơi vào địa ngục. Đây là một cách nhìn nhận rất cẩn trọng, tập trung vào trách nhiệm karmic của người hướng dẫn.
Quan điểm thứ hai lại cho rằng khi khuyên một người khác quy y, chúng ta sẽ được công đức vô lượng. Lối dạy này nhấn mạnh rằng việc giúp đỡ người khác bước vào con đường Phật là một hành động vô cùng quý báu, mang lại phước đức lớn lao. Hai lối dạy này thoạt nhìn như mâu thuẫn, nhưng khi suy xét kỹ lưỡng, chúng ta sẽ thấy chúng không phải là hoàn toàn xung đột.
Chiều Sâu Của Tâm Ý Trong Hành Động
Đạo tràng im tĩnh với biểu tượng Tam Bảo, nơi mọi người tìm tới tu tập với tâm từ bi
Mấu chốt để hiểu được sự hòa hợp giữa hai quan điểm này nằm ở chiều sâu của tâm ý và mục đích của người khuyên dụ. Khi một hành động được thực hiện vì một tâm ý chân thành và tự nguyện phát sinh từ bản thân, kết quả của nó sẽ tốt đẹp hơn so với những hành động được thực hiện vì sự ép buộc hay khuyên bảo của người khác. Điều này là vì người thực hành sẽ có trách nhiệm hoàn toàn về hành động của mình, mà không thể đổ lỗi cho bất cứ ai khác.
Tuy nhiên, khi chúng ta khuyên bảo người khác, đôi khi vì sự ích kỷ hoặc hiểu biết không đầy đủ về vấn đề, họ có thể gặp phải những rắc rối và bấn loạn tâm lý sau này. Trong trường hợp này, người khuyên bảo cần phải chịu một phần trách nhiệm về những hậu quả không tốt của lời khuyên đó. Đây là một nguyên lý tu tập rất quan trọng mà bất cứ ai có kinh nghiệm cũng có thể nhận thấy rõ ràng.
Vai Trò Của Ngũ Uẩn Và Duyên Pháp
Trong Phật giáo, chúng ta nhận thấy có rất nhiều vị Tổ sư suốt đời tu học không bao giờ khuyên một người nào quy y hay xuất gia. Ngược lại, cũng có những vị không bao giờ thâu nhận đệ tử dù ở vị trí tại gia hay xuất gia. Những sự khác biệt này xuất phát từ quan niệm và bản nguyện riêng của mỗi vị. Khi khuyên bảo người khác, chúng ta phải nhận thức rằng chúng ta đang chịu một trách nhiệm nhất định với họ, bởi vì chính lời khuyên của chúng ta mới thúc đẩy họ thực hành theo đó.
Có nhiều vị sư thầy gặp ai cũng khuyên xuất gia làm đệ tử của mình, nhưng sau khi họ xuất gia, thầy lại ít quan tâm đến việc dạy dỗ. Điều này cho thấy một sự thiếu trách nhiệm trong vai trò hướng dẫn tu tập. Làm thầy mà không cung cấp đầy đủ giáo pháp và hướng dẫn, thì làm sao có thể trông chờ đệ tử trở thành một người từ bi, hiền lành, xứng đáng được kính trọng?
Phát Triển Bản Nguyện Tu Tập Của Người Khác
Những vị Phật tử ngồi thiền định với sự yên tĩnh và tập trung tâm ý
Tinh tế hơn, chúng ta cần hiểu rằng có những vị thầy thâu nhận quá nhiều đệ tử nhưng không dạy dỗ đầy đủ. Miễn sao người học có thể nhìn thấy vị thầy tuân theo giới luật Phật pháp một cách bề ngoài là được. Tuy nhiên, sự chăm sóc thiếu đủ từ phía thầy dẫn đến nhiều vị đệ tử sau này trở thành tiêu hoá, mất đi tâm huyết tu tập và rơi vào hành vi vi phạm giới luật. Đây là một tai họa vô cùng lớn lao.
Chính vì những khiếm khuyết này mà chúng ta mới thấy rõ rằng vai trò của người hướng dẫn là rất quan trọng. Nếu một người không tự mình ý thức được lý do tại sao mình tu tập, và chỉ vì nghe theo lời khuyên của người khác mà bước vào con đường tu hành, thì họ chưa có sự hiểu biết thực sâu về vấn đề mà sự quyết định toàn bộ cuộc sống của họ phụ thuộc vào đó. Đây thực sự là một tai họa không thể tránh khỏi.
Sự Cân Bằng Giữa Khuyên Dụ Và Tôn Trọng Lựa Chọn
Vì vậy, khi tương tác với người khác về các vấn đề Phật pháp, chúng ta nên đóng vai trò của một người giáo viên, không phải là người áp đặt quyết định. Chúng ta nên giải thích, phân tích cho họ thấy rõ lợi ích và hại ác của từng vấn đề, rồi để họ tự suy nghĩ và quyết định lấy. Không nên can dự quá nhiều vào sự lựa chọn của họ. Bằng cách này, chúng ta có thể tránh được những hậu quả không tốt xảy ra sau này.
Thực tế lịch sử Phật giáo đã chứng minh rất nhiều cho những lời khuyên có giá trị thực sự này. Chính Đức Phật đã từng khuyên vị tu sĩ Vô Não, người đã từng sát hại nhiều người, xuất gia để tìm kiếm giải thoát. Sau khi xuất gia, ông ta đã trở thành một vị Sa môn gương mẫu. Đức Phật cũng khuyên một vị Phật tử buông bỏ dao, một hành động từ bi sẽ cứu thoát rất nhiều loài vật. Khi khuyên một người có khả năng tu tập lánh tránh ác hành, thì sẽ giảm bớt giam cầm trong nhà tù.
Tác Dụng Phòng Ngừa Và Chữa Trị Tội Lỗi
Nếu như mọi người đều tu thân hành thiện hết, thì làm gì có nhà tù trên trái đất này? Do đó, không nên coi nhẹ vai trò của lời khuyên chân thật. Lời khuyên giáo độc của những vị Phật giáo sư chân thành rất có giá trị trong việc tạo dựng cho xã hội một đời sống tương đối an bình.
Đối với những người đã gây ra tội ác, lời khuyên bảo của người khác có tác dụng như chữa bệnh. Ngược lại, đối với những người chưa gây ra tội ác, những lời khuyên bảo cũng có tác dụng như phòng ngừa bệnh trước khi bệnh xảy ra. Cả hai trường hợp đều có tác dụng lợi ích thiết thực. Lịch sử đã chứng minh rất nhiều cho những giá trị thiết thực này của lời khuyên chân thành.
Tổng Kết: Hai Chiều Của Một Vấn Đề
Những ngọn nến sáng trưng bày tại bàn thờ Phật, tượng trưng cho sự giác ngộ và trí tuệ
Tóm lại, qua hai lối dạy giáo pháp nêu trên, mỗi người đều nên mở rộng cả hai cánh cửa của một vấn đề để lập luận. Cả hai lối dạy này đều có lý lẽ của nó và đều có tác dụng xây dựng xã hội tốt đẹp. Chìa khóa nằm ở tâm ý của người hướng dẫn: nếu chúng ta khuyên bảo với tâm từ bi, với mục đích giúp đỡ người khác phát triển bản nguyện tu tập của họ, không phải vì sự ích kỷ hay áp đặt, thì đó là một lời khuyên quý báu. Ngược lại, nếu chúng ta khuyên bảo vì sự thiếu hiểu biết hoặc mục đích riêng, mà không chịu trách nhiệm dạy dỗ sau đó, thì chúng ta sẽ phải gánh chịu những hậu quả nhất định.
Vì vậy, khi tiếp cận vấn đề khuyên dụ người khác quy y Tam Bảo, chúng ta cần cân nhắc kỹ lưỡng: liệu chúng ta có sẵn sàng hỗ trợ và dạy dỗ họ sau khi họ bước vào con đường tu học? Liệu chúng ta có đủ hiểu biết về Phật pháp để chịu trách nhiệm hướng dẫn? Chỉ khi nào những câu hỏi này được trả lời một cách tích cực, việc khuyên dụ người khác quy y mới mang lại phước đức thực sự, không chỉ cho họ mà còn cho bản thân chúng ta và cả xã hội.
