Một hôm, Đức Phật cùng các vị Tỳ-kheo đi khất thực nơi vùng nông thôn. Gặp đám trẻ đang bắt cua ở dưới ruộng rồi đem lên chơi trò cho chúng chạy đua với nhau, con nào thua thì bị phạt bằng cách cắt bỏ chân. Đám trẻ chơi trò hình hạ cua say mê như vậy, thử nghiệm nếu con nào thua chừng 10 lần thì bị bỏ hẳn cơ và chân, khi con cua không thể bò được nữa thì chúng lấy chân giảm đập bỏ xuống ruộng. Những con thắng nó cũng bị cơ bỏ để chặp mấy con kia.
Đức Phật thấy trò chơi quá tàn nhẫn, mới kêu lại báo: “Này các con! Thôi các con hãy dừng lại, đừng có chơi trò chơi như thế. Thí dụ như các con bị chặt cái chân, hay gãy cái tay thì các con có đau không?”
Lũ trẻ nói: “Dạ đau”.
Phật báo: “Con cua cũng vậy, nó bị các con bỏ gãy cơ, gãy chân thì nó cũng đau như các con, các con có biết không?”
Lũ trẻ nghe thế nó cũng cảm biết được việc làm không tốt của mình nên làm thinh, không trả lời.
Đức Phật dạy dẻ các thiếu niên về lòng nhân ái với sinh vật
Hiểu Được Đau Khổ Của Tất Cả Sinh Vật
Phật nói tiếp: “Con cua nó cũng biết ăn uống, nó cũng có cha mẹ, anh chị của nó như các con. Mà các con làm khổ con cua như thế, thì các con cũng sẽ làm khổ luôn cha mẹ và anh chị của nó. Cũng như mỗi khi các con đau ốm thì cha mẹ, hay là anh chị của các con cũng phải lo lắng buồn khổ. Con cua mà bị gãy chân đi không được, tức là nó không kiếm ăn được thì nó sẽ còn khổ gấp mấy lần nữa. Thôi thì các con đừng có chơi dã dã dôt như thế nữa”.
Bốn trẻ nghe đến đây thì tỏ vẻ hối hận. Đức Phật khéo nhắc làm như vậy là làm khổ đau cho con cua, thì chính ta cũng phải nhớ lại là chính mình cũng vậy. Có khi mình bị chặt cái chân, hay mình bị trầy da cũng thấy đau, vậy mà mình bỏ cơ, bỏ cẳng con cua mà không thấy đau sao?
Có khi mình đau ốm thì cha mẹ, anh chị lo lắng thêm; con cua bị như vậy thì cha mẹ, anh chị của nó cũng có sự lo lắng cho nó chứ đâu khỏi được, nghĩ như vậy thì mình sẽ có sự cỗi mở.
Lúc bấy giờ những người đi đường thấy lạ đứng lại xem rất đông, nhân cơ hội đó Đức Phật dạy thêm, tức là vừa dạy cho những đám trẻ này, vừa dạy cho người lớn. Tất cả loài vật dù lớn hay nhỏ, dù đi bằng hai chân, hay bơi lội dưới nước cũng đều có quyền sống an ổn và hạnh phúc. Chúng ta không nên sát hại hận thù nhau, chúng ta nên giúp đỡ, che chở cho nhau.
Các em nhỏ được dạy bảo vệ sinh vật và có lòng nhân từ
Nguyên Tắc Bình Đẳng Trong Quyền Sống
Phật mới báo: “Này các con! Chúng ta ai cũng muốn được sống an ổn và vui vẻ, thì các loài cảm thú nó cũng như vậy, chúng cũng muốn được sống an ổn và vui vẻ. Vậy chúng ta phải làm sao cho tất cả mỗi loài đều được sống an lành và hạnh phúc, đó là công bằng. Chúng ta phải bảo vệ sự sống cho nhau, và đem niềm vui cho nhau”.
Nếu chúng ta không thể đem hạnh phúc đến cho kẻ khác, thì cũng nên cố trải tránh đừng gây thêm đau khổ. Đó là lẽ thật mà Phật dạy cho chúng ta. Khi mình nhận ra rằng mọi sinh vật đều có khả năng cảm thụ đau, khổ, vui, buồn giống như mình, thì tự nhiên ta sẽ nuôi dưỡng tâm từ bi, tâm hoan hỷ đối với tất cả.
Đạo Phật không chỉ dạy về lý thuyết, mà dạy qua những câu chuyện cụ thể, gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Thông qua câu chuyện về con cua, Phật muốn cho chúng ta thấy rõ một nguyên tắc sâu sắc: mọi sinh vật đều có bình đẳng về quyền sống, quyền được hạnh phúc và tránh khổ đau. Sự khác biệt về hình dạng, kích thước hay loài không làm mất đi giá trị sống của chúng.
Áp Dụng Giáo Lý Vào Cuộc Sống Hàng Ngày
Lời dạy của Phật về tránh gây đau khổ cho sinh vật không phải là một lệnh cấm trừu tượng, mà là sự gợi nhắc thiết thực về hậu quả của hành động. Khi chúng ta gây khổ cho bất kỳ sinh vật nào, dù nhỏ như con cua hay lớn hơn, chúng ta đang tạo ra nhân nhân sẽ dẫn tới quả báo trong vòng luân hồi.
Bậc Phật dạy rằng muốn tránh đau khổ cho bản thân, trước hết phải không gây đau khổ cho kẻ khác. Điều này không giới hạn ở các hành động cố ý, mà còn bao gồm cả những hành động vô tình. Mỗi khi chúng ta có ý niệm làm khổ ai đó, hay thậm chí là không có ý chủ đích nhưng vẫn gây nên đau khổ, thì tất cả đều được ghi chép trong vũ trụ theo luật nhân quả.
Người tu học Phật cần thấu hiểu rằng việc tránh tạo nhân đau khổ không phải do sợ hãi hay bị ép buộc, mà là từ sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của đau khổ. Khi ta hiểu được rằng mọi hành động đều có hậu quả, ta sẽ tự giác chọn lựa những hành động thiện lành, những lời nói chân thật, tâm niệm từ bi.
Nhân Quả và Sự Trở Lại của Hành Động
Lý thuyết nhân quả trong Phật giáo không phải là một hình thức trừng phạt từ bên ngoài, mà là một quy luật tự nhiên của vũ trụ. Khi ta gây đau khổ, ta không chỉ gây khổ cho người khác, mà chính ta cũng bị đốn bởi hậu quả của hành động ấy. Phật dạy về luật nhân quả để cho chúng ta hiểu rõ rằng không hành động nào là vô vụ, tất cả đều có tác động tới bản thân và xã hội.
Qua câu chuyện con cua, Phật muốn cho chúng ta thấy rằng những đau khổ mà ta gây ra đối với người khác, cũng là những đau khổ mà ta sẽ phải chịu đựng. Cha mẹ của con cua cũng lo lắng vì con của chúng, giống như cha mẹ của con trẻ lo lắng cho con. Sự pháp công bằng này không phải do ai quy định, mà là tự nhiên diễn ra trong mối quan hệ nhân quả.
Vì vậy, tránh tạo nhân đau khổ không chỉ là hành động từ bi, mà là sự thực hành khôn ngoan của một người tu học Phật. Đó là cách để ta bảo vệ chính mình khỏi những hậu quả không mong muốn, và đồng thời cũng bảo vệ những người, sinh vật xung quanh khỏi những nỗi khổ đau không cần thiết.
Kết Luận: Hành Trạng Thực Hành Từ Bi
Lời dạy về tránh tạo nhân đau khổ là một trong những lý thuyết cơ bản nhất của Phật giáo, nhưng cũng là một trong những lý thuyết sâu sắc nhất. Nó không chỉ dạy chúng ta phải làm gì, mà còn dạy chúng ta lý do tại sao phải làm như vậy. Khi chúng ta thực hành theo lời dạy này, ta không chỉ tạo dựng một xã hội tốt lành hơn, mà còn tạo dựng một tương lai tốt lành cho chính mình.
Những ai có học Phật pháp cần xét lại bản thân, tránh bỏ, không nên tạo cái nhân đau khổ rồi gặp quả phải sống trong đau khổ mà không nhận ra mê lầm của mình. Nghĩa là việc làm sai lầm nhưng mình lại không nhận ra, nhiều khi còn cho mình đúng nên cứ tiếp tục làm theo cái sai lầm đó. Hành trạng thực hành từ bi, tránh tạo nhân đau khổ, là con đường dẫn tới giải thoát khỏi vòng luân hồi của đau khổ.
Hãy nỗ lực tu học theo giáo lý của Phật, nuôi dưỡng tâm từ bi và tránh tạo nhân đau khổ, để chính mình cũng như những ai xung quanh đều được sống an ổn, hạnh phúc, và có cơ hội tiếp cận Chánh pháp.
