Khi chúng ta ngủ say, những giấc mộng lướt qua tâm trí – vui vẻ, buồn bã, náo loạn, hay bình yên. Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi: liệu những hình ảnh ấy có thực không? Liệu chúng có tác động thực sự đến bản chất của chúng ta hay chỉ là những ảo tưởng thoáng qua? Theo Phật giáo, câu trả lời sẽ thay đổi cách bạn nhìn nhận cả cuộc sống này.
Chiêm bao chỉ là tâm tạm thời, không có bản chất thực của nó. Những trải nghiệm trong mơ – dù có vẻ sống động đến đâu – vẫn sẽ tan biến khi bạn thức dậy. Tương tự, cuộc sống đang sống của chúng ta cũng chỉ là một chiêm bao lớn, một áo giác được dệt nên bởi vô minh. Nhưng bên dưới tất cả những thay đổi, những động yếu này, có một cái gì đó vẫn nguyên vẹn – đó là tự tính, là cái giác hay tri kiến Phật mà các vị Thánh hiểm khi để ý.
Bản Chất Thực Của Chúng Ta Không Bao Giờ Bị Ô Nhiễm
Kinh Pháp Hoa dạy: “Bản hoài của chư Phật ra đời là nhằm khai thị cho tất cả chúng sanh ngộ nhập tri kiến Phật.” Điều này có nghĩa là gì? Đó chính là: tất cả chúng sanh đều sở hữu tri kiến Phật ngay từ ban đầu, nhưng do vô minh che phủ nên chúng ta quên mất. Phật ra đời để tỉnh thức lại cái hiểu biết cao diệu này mà chúng ta đã bỏ quên.
Hãy suy gẫm sâu hơn: bản chất thật của chúng ta là lẽ thật giác ngộ, tri kiến Phật chứ không phải là chúng sanh bị vô minh che phủ. Tâm mê muội của chúng ta chỉ là tạm thời, như một lớp mây che phủ ánh mặt trời. Nhưng mặt trời – cái tâm Phật ban đầu – vẫn luôn tỏa sáng phía sau những đám mây ấy.
Tâm Phật sáng trong sáng ngay cả khi bị vô minh che phủ
Để hiểu rõ hơn, chúng ta cùng nhìn vào một câu chuyện thâm sâu từ Kinh Bộ để Phật nói về Tỳ-kheo tên Tusita.
Câu Chuyện Thức Dậy Từ Giấc Mộng Bi Kịch
Xưa kia, trong một xứ nọ, Tỳ-kheo Tusita được một vị Thánh dạy Phật pháp. Qua thời gian tu tập, tâm hư không của Tusita dần chứng ngộ. Tuy nhiên, khi nghe Pháp được vài năm, một sự kiện bất ngờ xảy ra khiến Tusita phát sinh lòng hận thù.
Một ngày kia, Tusita đi khất thực một mình. Gặp một nhóm thanh nữ đang vui đùa trong vườn, Tusita tự nhiên dừng lại chứng thuyết Pháp cho họ. Tuy nhiên, có người báo lên nhà vua địa phương rằng vị sư có qua lại tích cực với các cô gái.
Nghe tin, nhà vua nổi giận và ra lệnh: “Tây sư này lại quấy qu扛n bên nhóm phụ nữ, hãy đánh cho sáng tỉnh!” Lệnh vua vừa ban xuống, Tỳ-kheo bị đánh chảy máu đầu, đau đớn thê thảm.
Nhưng thay vì buông bỏ, tâm Tusita lại chứa chứa hận thù: “Tôi cũng là vương tử. Nếu ở triều đình thì cũng là vua. Sao tôi lại chịu thua nhà vua nơi đây? Tôi phải hoàn tục, đem quân qua san bằng nước này để trả thù, mới được yên lòng!”
Quyết tâm như vậy, Tusita xin tháy về lại tục, từ bỏ pháp hành.
Phương Tiện Huệ Miệng Của Vị Thánh
Vị Thánh hiểu rõ nỗi khổ sâu kín này. Để chữa trị, ngài sáng suốt đêm dùng năng lực thần thông tạo cho Tusita một giấc mơ.
Trong giấc mơ, Tusita thấy mình trở về quê hương, gặp phụ hoàng và mẫu hoàng. Sau đó, được đưa lên ngôi vua đúng như ý nguyện. Cùng đó là niềm vui, vinh quang, quyền lực – tất cả những gì mà Tusita ao ước.
Nhưng rồi, tham vọng dẫn đến chiến tranh. Tusita lãnh quân đi giáng phục nước kia để trả thù. Tuy nhiên, kết cục không như mong – quân Tusita bị thua, chính vua Tusita bị bắt. Khi súng đại pháo rầm rầm, nhà vua Tusita bị tử hình. Lúc sinh tử giao quan, Tusita đột nhiên nhìn thấy bóng dáng vị Thánh hiện ra.
Tusita hô to: “Bạch Tháy! Bạch Tháy! Con xin cứu con, xin Tháy tha lỗi cho con!”
Ngay tức khắc, Tusita tỉnh giấc. Vị Thánh đang ngồi bên cạnh, lộng lẫy và êm đềm.
“Hóa ra đó chỉ là một giấc mơ!” – Tusita lầm lì.
Vị Tháy ngoại tứ khoáng tiếp:
Vui mừng hay đau khổ,
Mất mặt hay thành công,
Tội nhục hay vinh quang,
Hãy nhận lấy tất cả
Với tâm lòng bình thản,
Không có ý tham cầu.
Cũng không tâm ghét bỏ,
Đó con đường thoát khỏi,
Vương quốc của ảo giác.
Tỉnh Giác: Chìa Khóa Giải Thoát Từ Mộng Hoặc
Vị Tháy nói: “Tất cả những hình ảnh gì xuất hiện trong đời, con đều thấy chỉ là một giấc mơ. Con vẫn còn nguyên vẹn.”
Những lời này sâu sắc vô cùng. Tusita bắt đầu hiểu: cuộc đời mình từ lúc bất giác vào trong sanh tử luân hồi dài lâu cho đến bây giờ, dù có lên dù có xuống đủ thứ, nhưng chính tâm mình – vốn nguyên vẹn từ xưa nay – vẫn không bị ô nhiễm, không bị sóng gió khiêu động.
Cuộc sống này: sinh sống chứng nhiều kiếp như thế, nhưng tại sao mình vẫn còn ngồi đây? Đó là vì chính tâm, chính tự tính của mình vốn không bao giờ sinh, vốn không bao giờ diệt. Nó sáng suốt ngay từ ban đầu.
Nếu tự tính bị diệt hết thì còn gì có thể để mình tồn tại đến bây giờ? Chỉ có một giải thích duy nhất: nó vẫn còn nguyên vẹn, chỉ là bị vô minh che phủ.
Nhìn Xuyên Qua Mộng Hư Để Thấy Thực
Suốt hành trình sanh tử luân hồi từ vô thủy kiếp đến bây giờ, cuộc đời này chỉ là một chiêm bao dài mà thôi!
Vô minh làm tâm ta lao vào sanh tử luân hồi, nhưng một khi giác ngộ thức dậy, ta liền nhận ra: “Đúng là tự tính chính mình xưa nay vẫn còn nguyên vẹn từ thuở nào. Nó chưa từng nhiễm ô, chưa từng sanh tử bao giờ!”
Như vị Tháy dạy: “Tất cả mọi hình ảnh xuất hiện trong đời, con đều thấy chỉ là một giấc chiêm bao. Con vẫn còn nguyên vẹn.”
Khi Tusita tỉnh giác đó, lòng thù hận tan biến ngay. Tỳ-kheo Tusita bèn cúi đầu lạy thầy mình và tiếp tục trên con đường giải thoát. Nỗi buồn bã vì chiêm bao quay về quê nhà trả thù tan thành mây khí.
Tâm thanh tịnh tỉnh giác từ những áo giác của cuộc sống
Cả Đời Mình Chỉ Là Một Chiêm Bao
Suy gẫm kỹ: từ khi bất giác vào lục đạo luân hồi cho đến nay, có lúc ta lên lên dưới xuống đủ thứ. Chắc rằng chúng ta đã trải qua tất cả những gì trong cuộc sống rồi. Nếu mở được con mắt Phật để nhìn thấy dòng sanh tử ấy, ta sẽ ghê sợ biết mấy!
Nhưng tại sao bây giờ ta vẫn còn ngồi đây? Đó là vì tự tính – cái chân lý tự tính – xưa nay luôn nguyên vẹn, chưa bao giờ bị thương tổn. Nó chẳng từng nhiễm ô, chẳng từng bị sanh tử.
Khi chúng ta hiểu được điều này, ta sẽ yên tâm: dù cuộc đời có bao nhiêu vui buồn, giận ghét, hận thù hay ân tình, những cảm xúc này chỉ là những áo giác thoáng qua. Chúng không thể thương tổn bản chất thực của ta.
Ứng Dụng Tỉnh Giác Vào Đời Sống Hàng Ngày
Lời dạy của vị Tháy không phải là một lý thuyết trừu tượng, mà là một hướng dẫn thực hành cho tất cả chúng ta:
Thứ nhất, khi gặp vui vẻ, thành công, vinh quang, đừng bị cuốn hút. Hãy nhớ rằng chúng chỉ là áo giác thoáng qua, như những hình ảnh trong giấc mộ.
Thứ hai, khi gặp đau khổ, thất bại, sỉ nhục, đừng tuyệt vọng. Hãy biết rằng chúng cũng chỉ là chiêm bao, cũng sẽ tan biến.
Thứ ba, giữ vững tâm bình thản trước mọi biến cách của cuộc đời. Không tham cầu, không ghét bỏ – đó chính là con đường thoát khỏi vương quốc của ảo giác.
Khi tâm chúng ta sáng suốt như vậy, ta không còn bị chi phối bởi những cảm xúc thoáng qua. Ta thấy rằng chính bản chất thực của ta – cái tâm Phật – vẫn luôn thanh tịnh, sáng suốt, nguyên vẹn.
Kết Luận: Thức Dậy Từ Mộng Vô Minh
Tỉnh giác chiêm bao không phải là từ bỏ cuộc sống, mà là hiểu rõ bản chất của cuộc sống. Khi chúng ta nhận ra rằng toàn bộ hành trình sanh tử luân hồi của mình chỉ là một giấc mộng, ta sẽ không còn bị áo giác kích thích, không còn theo đuổi vô tận.
Câu hỏi nay đặt ra cho bạn: Bạn có muốn tiếp tục nằm trong giấc mộng ấy hay chọn tỉnh giác? Khi tỉnh giác được rằng tự tính của chính mình – cái chân lý Phật – vẫn nguyên vẹn, không bị sanh tử ô nhiễm, cuộc đời mình sẽ thay đổi hoàn toàn.
Hãy tu học, hãy thiền định, hãy soi chiếu tâm mình từng ngày. Từ từ, ta sẽ tỉnh giác được rằng: cuộc sống này chỉ là chiêm bao, còn chính ta – tâm Phật thanh tịnh – vẫn nguyên vẹn từ xưa, không sinh không diệt. Đó chính là con đường vượt lên khỏi mọi khổ đau.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Kinh Pháp Hoa – Nguyên văn dạy về tri kiến Phật sẽ đàn
- Câu Chuyện Tỳ-kheo Tusita – Được trích từ các bộ kinh Phật giáo Theravada và Mahayana
- HT. Thích Thông Phương – Lời giảng về tỉnh giác chiêm bao trong “Hai Giấc Chiêm Bao”
