Trong lịch sử Phật giáo, có những vị thánh tăng để lại những dấu ấn sâu sắc về con đường tu tập và giải thoát. Tôn giả La-Hậu-La, một trong mười đệ tử lớn của Đức Phật, chính là một trong những gương sáng về tâm huyết tu học, về sự hành trì giới luật và về cách vượt qua những khó khăn trong quá trình tu tập. Câu chuyện cuộc đời của vị này không chỉ là một phần của lịch sử Phật giáo mà còn mang đến những bài học thực tiễn, có ý nghĩa sâu sắc cho tất cả những ai đang trên con đường học Phật. Thông qua các kinh điển được ghi lại, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về hành trình tu tập của một vị đệ tử, từ những day dứt ban đầu cho đến khi chứng đắc quả vị A-la-hán.
Vị Thế Và Quá Trình Xuất Gia Đặc Biệt
Tôn giả La-Hậu-La sinh ra trong hoàn cảnh đặc biệt – ngài là con trai duy nhất của Đức Phật khi Ngài chưa xuất gia. Trước khi Phật còn là hoàng tử Tất-Đạt-Đa, ngài đã có một cuộc hôn nhân với công chúa Yết-Cứu-Đề, và từ đó La-Hậu-La được sinh ra. Trong kinh tạng, việc Đức Phật trở về thăm quê hương Ca-tỳ-la-vệ sau khi thành Phật đã diễn ra vào khoảng thời gian La-Hậu-La lên bảy tuổi. Đây là một khoảnh khắc quan trọng trong cuộc đời của cậu bé, khi con trai của vị Phật hoàng cuối cùng cũng tìm thấy con đường tu học.
Theo các kinh điển ghi lại, khi Đức Phật đến thăm hoàng cung, công chúa Yết-Cứu-Đề đã dẫn La-Hậu-La đến gặp Ngài và dạy dỗ: “Con ơi, người này chính là cha của con. Con hãy đến xin Ngài ban cho con phần tài sản của con.” Cậu bé tuân theo lời mẹ và đi tìm gặp Đức Phật. Tuy nhiên, một điều kỳ diệu đã xảy ra – khi La-Hậu-La đến gần Đức Phật, chiêm ngưỡng thân tướng trang nghiêm và dung mạo uy nghiêm của Ngài, cậu bé đã quên hết những lời dạy của mẹ. Thay vào đó, cậu chắp tay cung kính và bạch rằng: “Bạch Sa-môn, chỉ cái bóng của Ngài thôi cũng làm cho con mắt mở an vui.”
Lời bạch này thể hiện sự tâm phục của một cậu bé trước vẻ trang nghiêm và đức hạnh của vị Phật. Sau đó, La-Hậu-La cứ quanh quẩn bên chân Đức Phật cho đến khi Ngài thỉ trai xong rồi rời khỏi hoàng cung trở về nơi lưu trú. Cậu bé cũng đi theo Đức Phật về nơi ở. Trên đường đi, bất chợt La-Hậu-La nhớ lại lời mẹ dạy, cậu bé bèn bạch với Đức Phật: “Bạch Sa-môn, xin cho con phần tài sản của con.” Đây là lúc Đức Phật đã giáo hóa một cách rất sâu sắc.
Vị Phật hoàng Tất-Đạt-Đa khi còn là hoàng tử với gia đình tại hoàng cung Ca-tỳ-la-vệ
Lời Dạy Về Tài Sản Thực Sự
Vào lúc ấy, Đức Phật đã phát biểu một pháp ngữ sâu sắc về khái niệm tài sản thực thụ. Ngài dạy: “Tài sản trong thế gian chẳng bao giờ đầy đủ phương nào. Nếu Như Lai ban cho con gia tài cao thượng gồm bảy phần mà Như Lai đã đạt được dưới cội bồ-đề, con sẽ trở thành chủ sở hữu của một gia tài siêu việt.” Lời dạy này không chỉ là một lời hứa hẹn mà còn là một chỉ dẫn rõ ràng về con đường tu tập mà cậu bé sắp bước vào.
Sau lời dạy ấy, Đức Phật đã gọi Tôn giả Xá-lợi-phất làm lão xuất gia cho La-Hậu-La và giao cho vị này trách nhiệm làm thầy giáo trực tiếp dạy dỗ cậu bé. Việc chọn lựa Xá-lợi-phất không phải là tình cờ – đây là một trong những vị đệ tử thông tuệ nhất của Phật, có khả năng giảng giải kinh điển và hướng dẫn tu học một cách tỉ mỉ. Tôn giả La-Hậu-La do đó đã chính thức xuất gia vào lúc tuổi niên thiếu, với hoàn cảnh đặc biệt là con trai của Đức Phật và được hướng dẫn trực tiếp bởi những vị bậc thầy tối cao của Phật giáo.
Hành Trình Tu Tập Đầy Thách Thức
Lúc mới xuất gia tại Trúc Lâm, Tôn giả La-Hậu-La đặc biệt là một chủ tiểu thơ chánh, vốn là một người sa-di có tính cách tinh nghịch, đôi khi hay nói dối. Đây chính là những khiếm khuyết mà Đức Phật muốn giúp vị này vượt qua thông qua pháp dạy sâu sắc. Đức Phật không rầy cả hay trừng phạt, mà thay vào đó đã sử dụng những ví dụ sáng tạo để giáo hóa.
Một trong những pháp dạy nổi tiếng nhất là ví dụ về cái chậu nước với một ít nước dơ. Đức Phật dạy La-Hậu-La: “Cũng vậy, nay Rahula, đối với ai biết mà nói lão, không có tâm quỷ, thời Ta nói rằng người ấy không có việc ác gì mà không làm.” Qua ví dụ này, Đức Phật chỉ ra rằng một người hay nói dối, dẫu không có ác ý lớn, nhưng cũng sẽ không tránh khỏi những hành động ác khác. Phương pháp giáo dục này rất tinh tế – Phật không trực tiếp chỉ trích mà dùng hiện thực để La-Hậu-La tự nhận ra lỗi lầm.
Tiếp theo đó, Đức Phật tiếp tục dạy La-Hậu-La tu tập phản tỉnh trước khi suy nghĩ. Qua ví dụ chiếc gương soi, Ngài dạy vị đệ tử rằng nên sáng suốt và hành động một cách thận trọng. Phương pháp dạy dỗ này đã giúp La-Hậu-La chuyển hóa ba nghiệp – thân, miệng, ý – thành những hành động đúng đắn theo đạo Phật. Từ đó, Tôn giả La-Hậu-La đã thực sự chuyên tâm vào con đường tu tập, không còn những hành động bột phát hoặc nông cạn.
Tôn giả La-Hậu-La tu tập thiền quán tại Kỳ Viên, nơi Đức Phật thường dạy các đệ tử
Những Pháp Dạy Sâu Sắc Về Tu Tập
Lúc Đức Phật ở tại tinh xá Kỳ Viên, Ngài dạy La-Hậu-La tu tập pháp quán niệm hơi thở, quán niệm về ngũ đại (đất, nước, lửa, gió, không), quán niệm về từ và lượng tâm, quán tứ niệm xứ. Những pháp dạy này là những phương pháp tu tập cơ bản nhưng rất sâu sắc, đặc biệt là pháp quán về đất đại.
Trong pháp dạy về đất đại, Đức Phật đã trao cho La-Hậu-La một bài học về sự bình đẳng và không phân biệt: “Nay Rahula, hãy tu tập sự tu tập như đất. Nay Rahula, do tu tập sự tu tập như đất, các xúc khả, khả ai, không khả ai được khỏi lên, không có năm giữ tâm, không có tồn tại. Nay Rahula, vì như trên đất người ta quăng đề tịnh, quăng đề không tịnh, quăng phân uế, quăng nước tiểu, nhạ nước miệng, quăng máu và quăng mía; tuy vậy đất không lo âu, không dao động hay không nhàm chán; cũng vậy, nay Rahula, hãy tu tập như đất.”
Lời dạy này chứa đựng một triết lý sâu sắc – những gì ta gặp phải trong đời sống, dù thuận hay nghịch, hạnh phúc hay khổ đau, tất cả đều là sự tự nhiên của cuộc sống. Như đất có thể nhận mọi thứ mà không chế tục hoặc ghê tởm, người tu tập cũng nên có tâm như đất – rộng mở, không chấp chứa, không phân biệt. Pháp dạy này đã giúp La-Hậu-La phát triển sự bình tâm và không bị dao động bởi những việc thuận hay nghịch trong quá trình tu tập.
Ngoài ra, Đức Phật cũng dạy La-Hậu-La tu tập thiền quán về vô thường, khổ và vô ngã. Các pháp dạy này không chỉ là những lý thuyết suông mà còn là những hướng dẫn thực tiễn cho sự tu tập hàng ngày. Mỗi bài học đều được Phật truyền dạy một cách từ từ, phù hợp với khả năng hiểu biết và mức độ tu tập của La-Hậu-La tại từng thời kỳ khác nhau.
Sự Kiên Nhẫn Và Hạnh Ẩn Tịnh
Có một câu chuyện rất thú vị ghi lại trong các kinh điển về sự kiên nhẫn của La-Hậu-La. Lúc Đức Phật ở Kosambi, Ngài chế giới không cho các sa-di ngủ chung phòng với tỳ-kheo. Khi vô tình bị loại ra khỏi phòng chung, La-Hậu-La liền ra nhà vệ sinh của Phật và nằm ngủ tại đó. Đức Phật hỏi: “Nay La-Hậu-La, sao con nằm ở đây?”
Cậu bé đáp: “Vâng Thế Tôn, trước đây các tỳ-kheo cho con ở chung, nay vì sợ phạm tội, không cho con chung phòng. Nghĩ rằng, đây là một chỗ không va chạm một ai, nên con nằm ở đây.” Câu trả lời này thể hiện tâm huyết của La-Hậu-La – không than phiền, không than thân, mà thay vào đó là sự tuân thủ giới luật và sự biết ơn về pháp dạy của Phật. Sự kiên nhẫn và bình tâm này chính là một hạnh ẩn tịnh, những hành động không cần phô trương mà vẫn thể hiện được tinh thần tu tập cao cả.
La-Hậu-La nằm ngủ tại nhà vệ sinh để tránh gây khó chịu cho các vị tỳ-kheo khác
Chứng Đắc Quả A-La-Hán Và Những Công Hạnh
Khi cơ duyên giác ngộ của La-Hậu-La đã chín muồi, Đức Phật tiếp tục dạy về thiền quán vô thường, khổ, và vô ngã để giúp vị này đoạn tận tham ái và chứng quả A-la-hán. Quá trình tu tập của La-Hậu-La không phải là một quá trình gấp gáp hay nhanh chóng, mà là một hành trình dài từng bước một, với sự hướng dẫn tỉ mỉ của Đức Phật. Sự kiên trì và tâm huyết này cuối cùng đã đưa La-Hậu-La đến chứng đắc quả vị A-la-hán – người đã hoàn toàn thoát khỏi các phiền não, giải thoát khỏi vòng luân hồi.
Ngoài đặc điểm trên, Tôn giả La-Hậu-La còn được Đức Phật tán dương là vị ưa thích học tập tối thắng. Trong các kinh điển, Ngài được liệt kê là một trong những vị đệ tử có công hạnh đặc biệt – không chỉ trong tu tập cá nhân mà còn trong việc học tập và hoàn thiện bản thân một cách không ngừng nghỉ.
Những Bài Học Từ Hành Trình Tu Tập Của La-Hậu-La
Hành trình tu tập của Tôn giả La-Hậu-La mang đến cho chúng ta những bài học quý báu. Thứ nhất, con đường tu học không phải là con đường dễ dàng mà là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, bình tâm và sự chân thành. Tuy La-Hậu-La sinh ra với hoàn cảnh đặc biệt – là con trai của vị Phật – nhưng Ngài vẫn phải trải qua quá trình tu tập như bất kỳ vị đệ tử nào khác, thậm chí còn phải vượt qua những thách thức riêng do địa vị đặc biệt của mình gây ra.
Thứ hai, các pháp dạy của Đức Phật dành cho La-Hậu-La đều rất thiết thực và liên hệ mật thiết với cuộc sống hàng ngày. Những ví dụ như cái chậu nước, chiếc gương soi, hay đất đai đều là những thứ quen thuộc, gần gũi với người học, giúp dễ hiểu rõ hơn về giáo pháp. Phương pháp giáo dục này vẫn có ý nghĩa lớn cho những người tu học ngày nay.
Thứ ba, sự ẩn tịnh và không phô trương trong tu tập cũng là một điểm đáng học tập. La-Hậu-La không bao giờ khiếu nại hay than phiền, mà luôn kiên nhẫn, bình tâm trước mọi hoàn cảnh. Đây là một tinh thần tu học cao cả, là hành trình chuyển hóa nội tâm mà không cần sự công nhân hay tán dương của người khác.
Kết Luận
Tôn giả La-Hậu-La là một gương sáng về tu tập, về sự hành trì giới luật và về tinh thần học Phật đích thực. Cuộc đời của vị này chứng minh rằng dù sinh ra với mọi lợi thế hay khó khăn, con đường tu học vẫn đòi hỏi sự kiên trì, bình tâm và tâm huyết. Những pháp dạy mà Đức Phật trao cho La-Hậu-La – từ những ví dụ đơn giản trong đời sống hàng ngày cho đến những thiền quán sâu sắc – đều vẫn có ý nghĩa hướng dẫn cho những Phật tử ngày nay.
Hãy nhớ rằng, giống như La-Hậu-La, chúng ta mỗi người đều có khả năng chuyển hóa bản thân qua tu tập giới luật, thiền định và tuệ giác. Con đường học Phật không phải là một con đường nhanh chóng hay dễ dàng, nhưng nó là con đường chắc chắn dẫn tới sự giải thoát và an lạc thực sự. Hãy noi theo gương của Tôn giả La-Hậu-La, với tâm kiên trì, bình tâm và sự chân thành trong mỗi bước đi trên con đường tu tập của chính mình.
Tài Liệu Tham Khảo
- Kinh Trung Bộ, số 61 – Kinh Giáo Giới La-Hậu-La ở rừng Ambala
- Kinh Trung Bộ, số 62 – Đại Kinh Giáo Giới La-Hậu-La
- Kinh Trung Bộ, số 147 – Tiểu Kinh Giáo Giới La-Hậu-La
- Kinh Tăng Chi Bộ, Chương I – Phẩm Người Tối Thắng
- Kinh Tiểu Bộ, Tập IV – Jataka, số 16 (Chuyện con nai có ba cú chỉ)
