Trong thế giới hiện đại tràn ngập sự phức tạp, lo toan và rối ren, mỗi người Phật tử đều tìm kiếm một con đường giúp tâm linh thanh thoát, hành vi thêm thanh cao. Chính vì thế, lời Phật dạy về hành vi tốt không chỉ là những nguyên tắc đạo đức mà còn là chìa khóa để chúng ta giải phóng bản thân khỏi những khổ đau tâm linh. Theo Phật pháp, một hành động được coi là “tốt” không phải vì những hoàn cảnh bên ngoài hay sự công nhân của người khác, mà bởi nó phát sinh từ một tâm thanh tịnh, từ một tâm não ngây thơ không nhiễm bẩn bởi tham, sân, si. Lời Phật dạy rằng chỉ khi nào một người giữ được tâm thanh tịnh và tiếp tục làm điều thiện, ngay cả khi tai họ phải nghe những lời khó chịu, khi người khác thể hiện ác ý, hoặc khi anh ta thiếu thức ăn, quần áo và nơi trú ẩn, thì chúng ta mới có thể gọi anh ta là người tốt. Đây chính là bản chất sâu sắc của “người tốt” mà Phật giáo hướng dẫn – một người luôn gìn giữ tâm thanh tịnh dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.
Nền Tảng Của Hành Vi Tốt: Tâm Thanh Tịnh
Những ai đang tìm kiếm con đường giác ngộ phải luôn ghi nhớ sự cần thiết phải luôn giữ gìn cơ thể, lời nói và tâm thanh tịnh. Đây là ba trụ cột cơ bản của con đường tu hành. Theo giáo lý Phật giáo, để tâm được thanh tịnh, trước tiên chúng ta phải hiểu rõ rằng nếu tâm trí ô uế thì chắc chắn việc làm của họ cũng sẽ ô uế. Nếu việc làm ô uế thì sẽ phải đau khổ. Do đó, việc giữ gìn tâm thanh tịnh là điều quan trọng nhất trong tu hành Phật giáo.
Thiền định giúp tu sĩ giữ tâm thanh tịnh trong suốt ngày
Muốn giữ cho tâm thanh tịnh, ngước người ta không nên sát sinh, không nên trộm cắp hay phạm tội thông dâm. Những hành động này sẽ tạo ra những hạt giống ác trong tâm thức, làm cho tâm không thể yên bình. Đối với lời nói, để giữ cho lời nói trong sạch, người ta không nên nói dối, hay lắng mạch, lừa gạt, hay nuôi chiều sở thích nói chuyện vụn vặt vô ích. Những lời nói như vậy chỉ tạo ra những rối loạn trong tâm linh của chúng ta cũng như của những người xung quanh. Muốn giữ cho tâm thanh tịnh, người ta phải loại trừ mỗi tham, sân và đánh giá nhầm lẫn. Ba điều này, trong Phật giáo còn được gọi là “ba độc” – chúng là nguồn gốc của tất cả những sự ô uế tâm linh.
Ba Khu Vực Giữ Gìn: Thân, Khẩu, Ý
Trong con đường tu hành Phật giáo, việc quản lý ba khu vực này – thân thể, lời nói và tâm ý – là nền tảng của mọi tiến bộ tu tập. Giáo lý nói rằng cơ thể chúng ta là một ngôi chùa sống, lời nói là những tiếng chuông thiêng liêng, và tâm là những đốm nến để soi đường. Khi chúng ta kiểm soát được ba lĩnh vực này, chúng ta sẽ có khả năng kiểm soát cả cuộc sống.
Các bước tu hành giúp giữ gìn ba khu vực thân khẩu ý trong thanh tịnh
Lời Phật dạy khiến chúng ta hiểu rằng từng từ nói ra lúc nào cũng phải là từ đồng cảm và trí tuệ. Chúng ta không nên để cho những từ xấu phát ra lộ lời nếu không chúng ta sẽ kích thích cảm giác giận dữ và thù hận. Rèn luyện tâm trí mình để cho con tim tràn ngập sự cảm thông, đồng cam thì chúng ta sẽ có sức mạnh để vượt qua những lời lẽ độc hại. Ngay cả khi kẻ thù bắt được và tra tấn bạn, nếu bạn cảm thấy oán giận thì bạn chưa theo lời dạy của Đức Phật. Tâm trí tôi không thể lay chuyển, những lời nói thù hận và giận dữ sẽ không vượt ra khỏi những tôi. Đây là một tâm thế mà mỗi người tu hành Phật giáo nên hướng tới.
Hai Mươi Trở Ngại Trên Đường Tu Hành
Những ai đang tìm sự giác ngộ phải thận trọng trong từng bước đi. Cho dù khát vọng có cao đến mấy đi nữa nhưng phải đi từng bước một. Các bước trên con đường dẫn đến Giác Ngộ phải được chọn trong đời sống thường nhật nhất của chúng ta. Theo Phật pháp, có hai mươi trở ngại cần khắc phục trên thế gian này:
- Đối với người nghèo, khó: Rộng lượng trong tặng cho là rất khó
- Đối với người tự phụ thất: Khó tìm hiểu con đường Giác Ngộ
- Sự hy sinh cái tôi: Thật khó tìm sự giác ngộ bằng cái giá phải trả cái tôi
- Khi Phật đã viên tịch: Thật khó sinh ra trong khi Đức Phật vẫn còn trên thế gian
- Nghe lời Phật dạy: Thật khó để nghe lời dạy của Đức Phật
- Tâm thanh tịnh cường lạc: Thật khó giữ cho tâm thanh tịnh cương lạc bản năng của thể xác
- Không ham muốn: Thật khó không ham muốn những gì không xinh đẹp và hấp dẫn
- Không thỏa lòng ham muốn: Thật khó đối với một người khỏe mạnh không dùng sức mạnh để thỏa lòng ham muốn
- Giận dữ của người khác: Thật khó tránh được giận dữ khi người khác thóa máu mình
- Được tâm ngây thơ: Thật khó giữ được sự ngây thơ khi bị cảm dỗ bằng những hoàn cảnh đột ngột
- Tìm hiểu rộng thêm Phật pháp: Thật khó buộc mình tìm hiểu rộng và thấu đạo
- Không xem thường người mới học: Thật khó không xem thường người mới học Phật
- Giữ khiêm tốn: Thật khó giữ mình khiêm tốn
- Tìm được bạn tốt: Thật khó tìm được bạn tốt để đồng hành
- Chịu đựng rèn luyện: Thật khó chịu đựng được sự rèn luyện kéo dài dẫn đến sự Giác Ngộ
- Không bị xáo trộn: Thật khó không bị xáo trộn bởi những điều kiện và hoàn cảnh bên ngoài
- Dạy người khác: Thật khó dạy người khác bằng khả năng của họ
- Giữ tâm hồn thanh thản: Thật khó giữu được tâm hồn thanh thản
- Không tranh luận: Thật khó không tranh luận về điều phải trái
- Tìm ra phương pháp tốt: Thật khó tìm ra và học hỏi phương pháp tốt
Những trở ngại này không phải là những bức tường không thể vượt qua, mà là những bài học giúp chúng ta hiểu sâu hơn về đường tu hành. Chỉ khi chúng ta nhận thức được những khó khăn này, chúng ta mới có thể tiến bộ trên con đường tìm kiếm Giác Ngộ.
Ứng Dụng Lời Phật Dạy Vào Cuộc Sống Hàng Ngày
Lời dạy của Phật không phải chỉ dành cho những nhà tu hành trong chùa, mà còn cho mỗi người sống trong xã hội. Hàng ngày, chúng ta gặp phải những tình huống thử thách tâm thanh tịnh của mình. Khi bị chỉ trích, chúng ta có nên phản bác hay chỉ lắng nghe với tâm từ bi? Khi thấy người khác giàu có, chúng ta có nên ghen tị hay vui mừng cho họ? Những câu hỏi này là những bài kiểm tra thực tế của Phật pháp. Việc áp dụng lời Phật dạy vào cuộc sống hàng ngày chính là cách để chúng ta thực sự tu hành, không phải chỉ trong những giờ tĩnh tâm hay đọc kinh, mà trong từng giao tiếp, từng quyết định và từng hành động.
Thực hành từ bi và bình đẳng trong cuộc sống hàng ngày để tu tập Phật pháp
Phật giáo dạy chúng ta rằng hành vi tốt không phải bắt đầu từ một quyết định bự hay một việc làm to tát. Nó bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, từ những lời nói lịch sự, từ những cử chỉ tử tế với mọi người xung quanh. Mỗi lần chúng ta chọn kiềm chế mình thay vì tỏ ra giận dữ, mỗi lần chúng ta chọn tha thứ thay vì trách cứu, chúng ta đang xây dựng một tâm thanh tịnh hơn. Chỉ những người nào nghe lời dạy của Đức Phật và rèn luyện tâm trí theo những lời dạy đó mới thực sự xứng đáng gọi là người tốt, nhu mục và thanh thản.
Kết Luận: Con Đường Hành Vi Tốt Là Con Đường Tu Tập
Hành vi tốt trong Phật giáo không phải là một tiêu chuẩn ngoài cuộc sống, mà là một phần hữu cơ của quá trình tu tập và giác ngộ tâm linh. Lời Phật dạy về cách có được hành vi tốt là một lời mời gọi để chúng ta quay về với chính tâm của mình, để làm sạch những bẩn cấu và phát triển những phẩm chất thiện lương. Trên con đường này, chúng ta sẽ gặp phải hai mươi trở ngại, nhưng mỗi trở ngại là một cơ hội để học hỏi và phát triển. Khi tâm chúng ta thanh tịnh, hành động chúng ta sẽ thanh tịnh. Khi hành động chúng ta thanh tịnh, chúng ta sẽ tìm thấy những niềm vui và sự bình an mà thế giới vật chất không thể mang lại. Đây chính là điều mà mỗi người Phật tử nên khao khát – một tâm thanh tịnh, một hành vi tốt, và một đời sống đầy ý nghĩa và lợi lạc cho chính mình lẫn cho những người xung quanh.
Tài liệu tham khảo:
- Lời Phật dạy trong Kinh Pali
- Các bộ Kinh cơ bản về đạo đức và hành vi trong Phật giáo
- Phật tử có thể tìm hiểu thêm loạt bài về Lời Phật dạy tại Phật Học 247
