Trong thời Phật Ca Diếp, có một người đàn ông tên là Trưởng Lão Tissa sống ở Xá-vệ, với công việc hàng ngày là nuôi chim bắt. Ông bắt được rất nhiều chim, đa số mang vào hoàng cung hoặc mang đi bán. Nhưng nhờ sự quan sát và độ chứng của Đức Phật mà người nuôi chim này đã chứng quả A La Hán – một trong những kết quả tối cao nhất của tu tập Phật giáo. Câu chuyện của Trưởng Lão Tissa không chỉ là một tích tích Phật giáo, mà còn là minh chứng sống động cho sức mạnh của chánh pháp, cho thấy rằng việc chứng quả không phụ thuộc vào nghề nghiệp hay hoàn cảnh sống, mà phụ thuộc vào tâm hướng và khả năng tiếp nhận pháp môn từ Đức Phật.
Tích Truyện Người Nuôi Chim Chứng Quả A La Hán
Chàng trai tên Tissa, sống ở Xá-vệ, là một người nuôi chim có tiếng. Ông chuyên bắt chim, nhốt trong các lồng để bán kiếm sống. Thế nhưng, sự gặp gỡ với Đức Phật đã thay đổi toàn bộ cuộc đời ông. Khi nghe Phật thuyết pháp một cách liên hương tâm về đạo, Tissa đã xin được xuất gia vào Tăng đoàn. Lúc này, ông được gọi với cái tên mới – Trưởng Lão Tissa, biểu thị sự khởi đầu mới trong hành trình tu học. Tuy nhiên, sự chuyển đổi này không diễn ra suôn sẻ. Sau khi đắc pháp, một căn bệnh kỳ lạ bắt đầu lây lan khắp cơ thể ông.
Bệnh tật bắt đầu từ những mụn nhỏ trên da, không lớn bằng hạt cải, rồi tăng dần thành những hạt lớn bằng hạt đậu, hạt táo, và cuối cùng là những nốt như trái vilva. Tình trạng bệnh ngày một nặng, mụn nhân mở rộng khắp người Tissa cho đến khi toàn thân trưởng lão lỗ loét, vô cùng ghê gớm. Vì tình trạng này, không ai trong tu viện muốn chăm sóc ông. Y phục bên trong và bên ngoài bị dính đầy máu khó nhìn nhường như bánh lưỡi. Cuối cùng, các đồng tu đẩy ông ra khỏi liễu, để nằm dưới đất chắng ai giúp đỡ.
Tuy nhiên, Đức Phật không bao giờ quên quan sát thế gian. Mỗi ngày hai lần, bình minh và chiều hôm, Ngài nhìn từ chân trời đến hướng thất không thiếu sót. Khi thấy Trưởng Lão Tissa nằm trong tình trạng tuyệt vọng, Phật biết rằng ông sắp chứng quả A La Hán và không còn ai nương tựa ngoài Phật. Tháo tôn từ hương thất không mệt mỏi tới nhà bếp, rửa nước đặt lên lò than và đợi. Khi nước đã nóng, Ngài đến nằm lấy chân gương của Tissa, cho nước nóng trôi xuống cơ thể ông, lau rửa những vết loét trên người.
Đức Phật quan tâm chăm sóc Trưởng Lão Tissa bị bệnh loét khắp người
Hành Động Từ Bi Của Đức Phật Và Sự Trực Tiếp Chứng Pháp
Sau khi rửa sạch thân thể của Trưởng Lão Tissa bằng nước nóng, Phật Tổ yêu cầu các Tỳ-kheo cộng tác. Ngài bảo mang đến một cái chậu và đổ nước nóng vào, rồi yêu cầu các Tỳ-kheo cõi ngoài y phục của Tissa, giặt bằng nước nóng cho thật sạch, sau đó phơi khô dưới ánh nắng. Công việc này được thực hiện một cách đầy tôn kính và tỉ mỉ. Phục sở hết, Phật lau mình kỹ lưỡng, tắm xong thì ngoài y của ông cũng vừa khô. Tháo tôn sai mặc ngoài y cho ông và bảo lấy nội y giặt nước nóng và vừa khô. Khi người ông đã khô ráo thì nội y cũng vừa khô.
Được mặc y và nằm trên giường, thân khỏa kha�n và tâm an tịnh, Trưởng Lão Tissa bắt đầu cảm nhận sự khác biệt. Tháo tôn đứng nơi đầu giường bảo ông: “Tỳ-kheo, thần thức sắp rồi ông, chẳng bao lâu thân ông sẽ thành vô dụng như khúc gỗ vô dụng nằm lăn trên đất.” Đây không phải lời dạy về tính vô thường của thế gian, mà là dạy riêng cho người sắp chứng quả. Phật Tổ đọc Phá Cú:
“Không bao lâu thân này,
Sẽ nằm dài trên đất,
Bị vất bỏ, vô thức,
Như khúc cây vô dụng.”
Những lời Phật dạy này có ý nghĩa sâu sắc. Chúng không chỉ nói về sự chết của thân xác vô thường, mà còn gợi ý về sự hoàn toàn giải thoát khỏi sự khổ đau và bệnh tật của Trưởng Lão Tissa. Lúc này, tâm của ông được chiếu sáng bởi pháp âm của Đức Phật, mọi vô minh tan biến.
Phát Tổ dạy Phá Cú về tính vô thường cho Trưởng Lão Tissa
Nguyên Nhân Quả Báo Của Kiếp Trước
Vừa khi Tissa chứng quả A La Hán, Tháo tôn cho thi hành lễ Tỳ-Tăng, lấy xá-lợi và xây bảo thập cho ông. Các Tỳ-kheo tỉnh mẫn hỏi Phật Tổ những câu hỏi sâu sắc về nhân quả của Trưởng Lão Tissa.
Các Tỳ-kheo thắc mắc hỏi Tháo tôn: “Bạch Tháo tôn! Trưởng Lão Tissa tái sinh về đâu?”
Phật đáp: “Ông ta nhập Niết-bàn.”
“Bạch Tháo tôn! Một Tỳ-kheo sắp chứng A La Hán tại sao thân còn bệnh nhân như thế, xương ung thư? Hình nghiệp kiếp trước của ông nhân như thế nào mà ông chứng được A La Hán?”
Phật Tổ trả lời: “Các Tỳ-kheo, mỗi việc xảy ra đều do hành nghiệp kiếp trước. Ông ta đã làm gì?”
Các Tỳ-kheo hỏi tiếp: “Thưa Tháo tôn, ông ta đã làm gì trong kiếp trước?”
Phật Tổ mở đầu chuyện quá khứ của Trưởng Lão Tissa bằng những lời: “Các Ông hãy lắng nghe chuyện quá khứ.”
Quá Khứ Của Trưởng Lão Tissa – Người Nuôi Chim
Trong thời Phật Ca Diếp, Trưởng Lão Tissa là một người nuôi chim bắt. Ông bắt được rất nhiều chim, đa số mang vào hoàng cung hoặc mang đi bán. Nếu giết chim đi mà để lâu không đem bán thì thịt chim sẽ hư thối, và để giữ chim khỏi bay mất, ông thường bẻ gãy xương chân và xương cánh của chúng, dồn những chúng lại một chỗ để đem ra bán ngay hôm sau. Nếu bắt được quá nhiều, ông cũng đánh chân vài con để giảm số lượng.
Một hôm khi thực ăn nấu chín thơm phức vừa dạn lên, có một vị A La Hán đứng chân trước cửa nhà ông khất thực. Ông bằng thấy lông thanh thánh, thắm nghĩ mình đã giết hại vô số sinh mệnh nên muốn cúng dường Ngài. Và ông đỡ bình bát, bỏ đầy những món ăn thơm, nằm vóc gieo xuống đất, định lễ vả thúa:
“Tôn giả! Xin gia trì cho con được vào quả vị cao nhất mà Ngài đã chứng.”
Trưởng Lão hồi hương công đức cho ông sẽ được như vậy. Các Tỳ-kheo, vì ông đã bẻ chân chim nên tội chi ông bệnh hoạn và xương ông ung thư. Và vì ông cúng dường thực ăn ngon cho vị A La Hán nên ông đã chứng quả A La Hán.
Bài Học Về Nhân Quả Và Sự Giải Phóng
Câu chuyện của Trưởng Lão Tissa chứa đầy những bài học sâu sắc về pháp tắc nhân quả. Mặc dù ông đã tạo ra những tội lỗi nặng nề trong kiếp trước bằng cách giết hại vô số sinh mệnh, nhưng một hành động từ bi duy nhất – cúng dường một vị A La Hán – đã mở ra con đường giải thoát cho ông. Điều này chứng minh rằng nhân quả không phải là tuyệt đối và bất di bất dịch. Sự hối cải chân thành, kết hợp với những hành động thiện lành, có thể thay đổi quỹ đạo của một đời người.
Khi Trưởng Lão Tissa nhập đạo, bệnh tật từ quá khứ của ông hiện thành – đó là hiện tượng của quá trình làm sạch, loại bỏ những tàng ô trong tiềm thức. Nhưng nhờ sự hướng dẫn trực tiếp của Đức Phật và những lời dạy thiêm thúc của Ngài, Tissa đã vượt qua tất cả những khổ đau, chứng được quả A La Hán – tình trạng giải thoát hoàn toàn khỏi mọi khổ. Sự chăm sóc của Phật không phải chỉ là sự giúp đỡ vật chất, mà còn là sự hướng dẫn tinh thần, giúp Tissa hiểu rõ bản chất của khổ và con đường thoát khổ.
Câu chuyện này cũng cho chúng ta thấy rằng chứng quả A La Hán không phụ thuộc vào hoàn cảnh xã hội hay nghề nghiệp của người. Cho dù Trưởng Lão Tissa từng là một người nuôi chim bắt, một công việc mà ngày nay có thể bị xem là bất đạo, ông vẫn có thể đạt được giác ngộ cao nhất. Điều quan trọng là sự thụ động tiếp nhận pháp, sự có tâm tu học và khả năng buông bỏ vô minh.
Ý Nghĩa Của Câu Chuyện Cho Người Tu Phật Nay
Tích truyện về Trưởng Lão Tissa có những ý nghĩa quý báu cho các Phật tử hiện đại. Thứ nhất, nó dạy chúng ta rằng bất kể chúng ta đã tạo ra bao nhiêu tội lỗi trong quá khứ, chỉ cần chúng ta hối cải chân thành và tu tập đúng pháp, sự giải thoát vẫn còn là có thể. Thứ hai, nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của từ bi và cúng dường – những hành động thiện lành này có sức mạnh thay đổi số mệnh con người.
Thứ ba, câu chuyện này minh chứng cho sức mạnh của sự hướng dẫn của một Bậc Giác Ngộ. Không phải tất cả mọi người đều có thể tự mình tìm ra con đường giải thoát, nhưng khi có sự chỉ bảo của một Vị Thánh nhân, con đường đó trở nên rõ ràng và dễ dàng hơn. Phật Tổ không chỉ dạy pháp qua lời nói, mà còn qua hành động – việc chăm sóc Trưởng Lão Tissa bị bệnh chính là bài giảng sống động về từ bi vô biên.
Cuối cùng, tích này nhắc nhở chúng ta rằng sự chứng quả không phải là một sự kiện lẻ lói, mà là kết quả của một quá trình tích lũy nhân quả qua nhiều kiếp. Những hành động của chúng ta hôm nay, cho dù nhỏ bé, cũng có khả năng tạo ra những hệ quả sâu sắc cho tương lai. Do đó, hãy cẩn thận với từng hành động, từng lời nói, từng tư tưởng, vì chúng đều là những hạt giống sẽ nảy nở trong tương lai.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Tích Truyện Pháp Cú – Bộ Kinh Cổ Phật giáo
- Buddhist Legends – Eugène Watson Burlingame
- Dịch giả: Thiền viện Viên Chiếu
Trân trọng kính dâng Tam Bảo
