Nhân dịp Tết âm lịch, mỗi gia đình Phật tử lại rộn ràng chuẩn bị để rước lễ Phật Di Lạc. Đây là một truyền thống lâu đời, thể hiện tấm lòng hướng về chánh pháp và mong cầu may mắn cho cả năm. Tuy nhiên, câu hỏi “Tại sao chúng ta lại chọn ngày mồng một Tết để rước Phật Di Lạc?” vẫn còn được nhiều Phật tử thắc mắc. Theo những khảo cứu từ các kinh điển Phật giáo, lý do này không chỉ đơn thuần là tập quán, mà còn chứa đựng những ý nghĩa thâm sâu về tu học và phát triển tâm linh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về ý nghĩa sâu xa của truyền thống rước Phật Di Lạc đầu năm, cũng như cách thực hành đúng pháp để tu tập hiệu quả.
Bồ Tát Di Lạc Là Ai Trong Kinh Điển Phật Giáo?
Theo hồi ức lịch sử ghi chép, Bồ Tát Di Lạc là một nhân vật lịch sử thực có ở Ấn Độ thời Phật Thích Ca. “Di Lạc” là cách phiên âm tiếng Pháp, trong khi Trung Hoa dịch là “Tự Thế”, có nghĩa là “Người mang yêu thương”. Tên pháp của Bồ Tát còn gọi là A Dạt Đa (tiếng Pháp), Trung Hoa dịch là “Vô Nan Thắng”. Theo thói quen, chúng ta thường gọi Ngài là Phật Di Lạc, nhưng thực tế, Ngài chỉ là một vị Bồ Tát nhất sanh bồ tát, đang tu hành ở nơi viên thiên cung của cõi trời Đâu Suất.
Theo lời tiên tri của Đức Phật Thích Ca, sau này, Bồ Tát Di Lạc sẽ hạ sinh xuống cõi Ta bà hữu hạnh để thành Phật dưới cây Long Hoa. Tại thời điểm hiện tại, người ta mới tôn xưng Ngài là Phật Di Lạc—Phật sắp tới. Đây là tầm nhìn xa của Đức Phật về tương lai, cho thấy Bồ Tát Di Lạc sẽ là Phật tiếp theo sau Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.
Bồ tát Di Lạc trong trang phục truyền thống, hình ảnh tượng Phật thể hiện dáng mạ tay đón phúc của Bồ tát
Hình Tượng Bồ Tát Di Lạc Và Ý Nghĩa Tâm Linh Sâu Sắc
Trong các chùa chiền thuộc hệ phái Phật giáo Bắc Tông, hình tượng Bồ Tát Di Lạc được tôn thờ với dáng vẻ đặc biệt: Ngài ngồi phách ngực, mập mạp, bụng to, và miệng cười toe toét vui vẻ. Một số hình tượng còn khắc 6 đứa con nít buộc quanh thân hình Ngài, mỗi đứa bé đều có những nét tính cách khác nhau—có kẻ móc lỗ tai, móc mắt, móc miệng. Ai nhìn thấy cũng tưởng đó là một trò đùa của trẻ con, nhưng đây lại là biểu tượng của một ý nghĩa tâm linh rất thâm sâu.
Tượng Bồ Tát Di Lạc hiện nay được tạo tác dựa trên hình ảnh của vị Hòa Thương Maitreya (Hòa Thương mang túi vải lớn) sống vào thời Ngũ Đại, khoảng thế kỷ 10 ở Trung Hoa. Người ta tin rằng vị Hòa Thương này chính là một hóa thân của Bồ Tát Di Lạc. Để chứng minh điều này, người ta dựa vào bài kệ mà Hòa Thương để lại trước khi viên tích:
Di Lạc chân Di Lạc,
Phân thân thiên bách ứng.
Thường thường chỉ thường nhân,
Thường nhân tự bất nhận.
Nguyên ý là: “Phật Di Lạc thật là Phật Di Lạc, chia thân hiện trong muôn vạn chỗ. Thường thường hướng dẫn mọi người, nhưng những người sống trên đời thường không nhận ra.” Chính nhờ bài kệ này mà người ta mới biết Bồ Đại Hòa Thương là hóa thân của Phật Di Lạc.
Tượng Bồ tát Di Lạc trong các chùa Phật giáo Việt Nam, biểu tượng của tâm từ bi và hoan hỷ của vị Bồ tát
Tại Sao Chọn Ngày Mồng Một Tết Để Rước Phật Di Lạc?
Theo những khảo cứu của các Hòa Thương Phật học, việc chọn ngày mồng một Tết âm lịch để rước vía Bồ Tát Di Lạc không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là do chỉ dạy từ Trung Hoa bắt nguồn từ những tâm ý thâm sâu. Theo “Xuân Trong Của Thiền” của Hòa Thương Thích Thanh Tâu (xuất bản năm 1997), Hòa Thương đã giải thích rõ ràng vấn đề này.
Nguyên nhân chính là do tập quán của người phương Đông nói chung, và người Việt Nam nói riêng, đều rất chú trọng đến ngày đầu năm. Trong tâm niệm của chúng ta, ngày mồng một Tết được coi là ngày quyết định cho vận mệnh tốt xấu, hên xui, sự trần ra trong suốt một năm. Do vậy, Phật tử chọn ngày này để rước vía Bồ Tát Di Lạc với ý định mong cầu được trải qua một năm an vui, hạnh phúc. Bồ Tát Di Lạc chuyên tu hạnh hề xả, được biết đến với hình ảnh luôn luôn nở nụ cười lạc quan, vui vẻ.
Theo tục lệ phương Đông, ngày đầu năm mang ý nghĩa tối quan trọng. Chúng ta tin rằng những gì xảy ra, những lời nói, hành động, thậm chí cả những suy nghĩ của chúng ta vào ngày này sẽ ảnh hưởng đến cả năm tiếp theo. Do đó, việc rước lễ Phật Di Lạc—vị Bồ Tát biểu tượng cho hạnh phúc, vui vẻ, và quảng đại—là cách thức để hướng tâm thức của mình vào những điều tốt lành, từ đó gợi lực thiện và lý tưởng tu hành cho cả năm.
Cảnh tượng Phật tử rước Phật Di Lạc trong chùa chiền, không khí linh thiêng và trang nghiêm của lễ Tết đầu năm
Ý Nghĩa Tâm Linh Của Việc Rước Phật Di Lạc Đầu Năm
Rước Phật Di Lạc đầu năm không chỉ là tuân theo tập quán Phật giáo, mà còn có ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Khi Phật tử rước lễ vào ngày đầu năm, họ đang tác ý hướng tâm thức về những giá trị tốt lành, những phẩm chất cao quý mà Bồ Tát Di Lạc đại biểu.
Bồ Tát Di Lạc được biết đến là biểu tượng của lòng quảng đại, tâm từ bi, và tất cả những đức tính giúp con người tìm được hạnh phúc chân thật. Hình ảnh Ngài luôn nở nụ cười, thể hiện rằng dù bị quấy phá bởi bất kỳ khó khăn nào—kể cả những trẻ con nít chơi đùa khắp người—thì Bồ Tát vẫn giữ được tâm an vui, không bị dao động. Đây chính là bô kinh tu hành cao nhất mà một vị Bồ Tát đạt được: tâm không bị phiền não xáo động dù bị tác động từ bất cứ đâu.
Khi Phật tử rước vía và tưởng niệm Phật Di Lạc đầu năm, họ đang tác ý hướng tâm mình theo hạnh hề xả của Ngài. Điều này có nghĩa là người tu muốn suốt năm sắp tới, dù gặp phải bất kỳ hoàn cảnh nào, dù phải đối mặt với những thử thách và khó khăn, họ cũng sẽ giữ được tâm thanh thản, vui vẻ, và từ bi. Đó là lý tưởng tu hành mà mỗi Phật tử hướng đến.
Hạnh Hề Xả Của Bồ Tát Di Lạc—Mô Phỏng Hạnh Phúc Chân Thật
Để hiểu rõ hơn tại sao Bồ Tát Di Lạc lại được chọn để tu hành hạnh hề xả, chúng ta cần nhìn vào bản chất của hạnh phúc theo quan điểm Phật giáo. Trong Phật học, hạnh phúc chân thật không nằm ở những tài vật bên ngoài hay những sung sướng của giác quan, mà nằm ở sự yên tâm, không phiền não.
Bồ Tát Di Lạc, qua hình ảnh được tạo tác và lưu truyền hàng ngàn năm, đã trở thành biểu tượng sống động cho khái niệm hạnh phúc này. Ngài không cau mày, không chìm đắm trong buồn phiền, không bị cuốn theo những dục vọng bên ngoài. Thay vào đó, Ngài luôn tươi cười, mở rộng lòng, chào đón mọi người với sự quảng đại và lòng từ bi.
Câu thơ cổ miêu tả Bồ Tát Di Lạc rất nên thơm:
Phật Di Lạc ngồi trên bụng đái,
Bao bụi trần bám đã rơi rụi,
Mặc cho thế sự đầy vơi,
Dung dương như một nụ cười an nhiên.
Những câu thơ này thể hiện rõ ràng rằng Bồ Tát Di Lạc đã siêu việt những phiền não và những trắc trở của thế gian. Ngài không bị ràng buộc bởi những tư tưởng, những mong muốn hay những nỗi sợ hãi. Những bụi trần của các dục vọng đã rơi rụi hết, và Ngài luôn trong trạng thái an lạc, vui vẻ, miệng nở nụ cười lạc quan.
Ứng Dụng Của Rước Phật Di Lạc Vào Tu Tập Hàng Ngày
Khi rước Phật Di Lạc đầu năm và nuôi dưỡng lòng kính trọng đối với Ngài, Phật tử nên nhận thức được một điều quan trọng: đây không chỉ là một nghi lễ hình thức, mà là một cam kết tu hành lâu dài. Cam kết này hướng tâm mình vào việc tu tập hạnh hề xả—tâm vui vẻ, tâm quảng đại, tâm không phiền não.
Mỗi ngày, khi nhìn lại tượng Bồ Tát Di Lạc hay nhớ tới hình ảnh của Ngài, Phật tử nên tự hỏi: “Liệu tôi có giữ được tâm vui vẻ, quảng đại như Ngài chứ?” Nếu trong ngày gặp phải khó khăn, bất mãn hay phiền não, hãy nhớ tới hạnh tu của Bồ Tát Di Lạc. Hãy cố gắng thả lỏng những suy nghĩ tiêu cực, hãy nhìn lại cuộc sống từ góc độ của sự biết ơn và quảng đại. Chỉ khi nào mỗi Phật tử hằng ngày tu tập theo hạnh hề xả của Bồ Tát Di Lạc, thì mới có thể đạt được hạnh phúc chân thật—không phải là hạnh phúc tạm bợ và dễ biến mất, mà là hạnh phúc bền vững từ sự thanh thản tâm hồn.
Kết Luận: Hướng Tu Pháp Cho Người Phật Tử
Rước Phật Di Lạc đầu năm là cách thức mà người Phật tử Việt Nam thể hiện sự quy y vào chánh pháp, đồng thời cam kết sẽ tu hành theo những phẩm chất tốt lành mà Bồ Tát Di Lạc đại biểu. Đó là hạnh hề xả, tâm từ bi, và sự quảng đại. Bằng cách chọn ngày mồng một Tết—ngày mang ý nghĩa quyết định cho cả năm—để rước vía Bồ Tát, chúng ta đang khởi động một năm mới với tâm nguyện tu hành, hướng về những điều tốt lành.
Tuy nhiên, để rước Phật Di Lạc có ý nghĩa thật sự, mỗi Phật tử không chỉ dừng lại ở việc làm lễ hình thức. Cần phải nuôi dưỡng tâm của mình hằng ngày theo hạnh tu của Bồ Tát—tìm kiếm sự an lạc từ sự quảng đại, từ lòng từ bi, từ việc xả bỏ những phiền não và những ràng buộc. Chỉ khi nào chúng ta thực sự tu tập, hành động và sống theo những giáo lý này, thì mới thực sự xứng đáng là một Phật tử chân chính. Và khi đó, cả năm sắp tới sẽ thật sự trở nên an vui, hạnh phúc như chúng ta vốn mong cầu khi rước Phật Di Lạc vào ngày đầu năm.
Mong rằng qua bài viết này, các bạn đã hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu sắc của truyền thống rước Phật Di Lạc đầu năm, và từ đó có thêm động lực để tu hành, phát triển tâm linh, và hướng tới hạnh phúc chân thật theo chánh pháp Phật giáo.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Thích Thanh Tâu. Xuân Trong Của Thiền. Xuất bản năm 1997.
- Kinh Phật dạy về Bồ Tát Di Lạc và các kinh điển về tiên tri của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.
