Đại đức Thích Tỉnh Thiền
Nội chứng là những sự chứng tỏ ở nội tâm, những bước tiến trên con đường tu hành giải thoát. Trong kinh điển Phật giáo, nội chứng được xem là hiện thực của tâm linh khi con người tiếp xúc với giáo pháp chân thực. Bài viết này sẽ giúp độc giả hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu xa của nội chứng thông qua cách nhìn nhân văn về tác phẩm Tây Du Ký nổi tiếng.
Từ lâu đời lâu kiếp, chúng ta bị trôi lăn trong ba nẻo sáu đường, tạo ra không biết bao nhiêu nghiệp thiện và ác. Phần lớn là ác, chứa chất trong tâm thức những ký ức do thu thập, chấp giữ thượng quá khứ hành động thân, khẩu, ý. Chúng tiềm tàng dưới hình thức chứng tá mà trong đạo Phật gọi là “Căn bản vô minh” – cội gốc của mê lầm. Tuy các chứng tá vô minh có muôn ngàn thứ, nhưng nói gọn lại chỉ có hai loại chính:
Loại thứ nhất: Chứng tá mê lầm tạo ác nghiệp
Loại này đề cập đến các tập khí tiêu cực khi thân, khẩu, ý hành động theo những bất thiện. Khi các huân tập xấu ác lọt vào tầng thức, chúng biến thành chứng tá, tạo nên nghiệp nhân của sự khốn khó, đưa lạc. Đây là quá trình tự nhiên: khi hành động sai lệch, kết quả là khổ đau ập tới.
Loại thứ hai: Chứng tá thiện hay sự định tính của người tu hành
Ngược lại, khi thân, khẩu, ý hành động theo đạo đức, chánh pháp, những huân tập thiện lành được đưa vào tầng thức tạo nên chứng tá tích cực. Đây là nghiệp nhân của phước thiện hay nhân giác ngộ. Người tu hành qua những chứng tá này dần dần tiến bộ trên đường giải thoát.
Nội chứng là những hiện thực tâm linh trong tu hành theo giáo pháp Phật
Bản Chất Phức Tạp của Tập Khí Vô Minh
Tập khí thực là đa dạng và khó nhận diện. Mặc dù không hình tượng nhưng có một năng lực rất đáng sợ chúng ta cần xem thường. Chúng bật chót từ đâu không rõ nơi chốn phát khởi, khi gặp duyên trái ý nghịch lòng thì chứng tá bất thiện hiện diện lôi cuốn mình vào quỹ đạo tiêu cực. Giống như những hình ảnh yêu tinh trong truyện thần kỳ không biết nó ở đâu đến, bất chột biến hóa khôn lường, chờ cho Tôn Hành Giả có sự hỗ trợ (kiến thức sáng suốt) mới có thể nhận ra được. Nó cuốn đường Tăng Đi mất (bị tham, sân, si ngự trị) và lúc nào cũng lẩm le để ăn thịt Đường Tăng.
Tham, sân, si là những yếu tố cơ bản che lấp tâm thể sáng suốt, làm mờ đi sự minh mẫn bản hữu. Bởi vì chúng ánh tàng nên khó nhận diện. Khi gặp cảnh ngang trái, nghịch lòng hay chạm đến tự ngã thì chúng bất chót hiện diện, thúc đẩy những hành động phi nhân đạo, trái chính nghĩa. Nhiều lần chúng thúc đẩy ta phải tham, sân, si để nuôi lớn thêm tự ngã. Đây chính là quá trình nôn nấu của mê lầm.
Vai Trò của Tuệ Định Trong Tu Hành
Người biết hành đạo phải chuyển hóa những tập nghiệp này. Hãy để nó phai mờ theo thời gian công phu, vì mỗi lần gợi nhớ lại là ta làm đặm nét thêm chứ không xóa hết. Là hình giả đang tu tập giải thoát, nếu chứng tá bất thiện bật chót bộc phát mà không có trí tuệ sáng suốt (Tôn Hành Giả) thì sẽ bị ngăn trở trên đường hành đạo (ma chướng lôi). Trí tuệ sáng suốt chính là ánh sáng chiếu sáng con đường tu hành, là định lực giúp ta định tâm khi đối diện với các cơn sóng tâm lý.
Người hành đạo đối với tập khí thì chẳng khác nào cái hũ đựng tương lâu nằm. Tuy hũ không còn tương trong đó nhưng mùi vẫn còn, mặc dù đã được rửa nhiều lần, phải gia công rửa mãi và dùng chất tẩy nữa thì dần dần mùi tương trong hũ mới dứt hẳn. Cái hũ sẽ hoàn toàn sạch sẽ thì mới có thể sử dụng vào việc lợi ích khác. Quá trình tu hành cũng vậy, phải kiên trì loại bỏ từng lớp tập khí mới có thể tiến tới trạng thái thuần t净.
Tu hành là quá trình kiên trì thanh lọc tập khí như rửa hũ tương cũ
Những Ảo Giác Trên Đường Tu Hành
Đôi khi trong lúc hành đạo, nội tâm được an định một chút, nhưng thỉnh thoảng có các cảnh do tâm biến hiện ra những ảo tưởng như là: Cảnh giới Phật, Bồ Tát nói pháp, thân tướng Phật hiện đến hay có những hình ảnh lạ khác. Nếu hành giả không tỉnh giác sáng suốt thì bị những cảnh này làm mê hoặc, rối rạm và rơi rụi vào đường tà, mà không biết đó chỉ là ảo giác do tâm hiện ra.
Vì vậy trong kinh Lăng Nghiêm có trình bày năm mươi cảnh giới Ma ngũ âm do hành giả công phu tu hành mà thấy những cảnh này ở tâm. Nếu hành giả nào chấp cho là thật thì sẽ rơi vào lưới ma không tiến đến giải thoát được. Những ảo giác này chỉ là lẩu hoặc vi tế trong tâm thức. Trong kinh Lăng Nghiêm, ngài A Nan khi giác ngộ rồi đã làm bài kệ có một đoạn như sau:
Đại hùng đại lực đại từ bi
Mong lại xét trừ hoặc vi tế
Khiến con sớm được vô thượng giác…
Cho nên đến chúng cầu kính, phải sạch hết lẩu hoặc vi tế thì mới gọi là giải thoát viên mãn. Đôi khi có trí tuệ mà vẫn bị chứng quấy nhiễu là vì thiếu định tâm và lòng từ bi, hoặc không thấy được tận gốc chứng. Nếu bình tĩnh sáng suốt rõ được nguồn phát xuất của chúng thì chứng phải chịu quy phục để cho ta tiến bước.
Kinh Lăng Nghiêm hướng dẫn về năm mươi cảnh giới ma ngũ trong tu hành
Kết Luận: Chứng Tá Là Bản Chất của Tu Hành
Nội chứng trong tu hành Phật giáo không phải là những điều bí ẩn hay xa vời, mà là hiện thực trực tiếp của quá trình tâm linh. Từ những chứng tá tiêu cực của tập khí vô minh đến những chứng tá tích cực của công phu tu hành, tất cả đều là những bước đi trên con đường giải thoát. Người tu hành cần có trí tuệ để nhận diện, định tâm để vượt qua, và từ bi để chuyển hóa.
Cách nhìn của Tây Du Ký về các chứng tá giáo dục chúng ta rằng tu hành không phải chỉ là lý thuyết mà phải thực hành trong cuộc sống hàng ngày. Bài học quý giá là: hãy tiếp tục công phu thanh tịnh tâm, để dần dần những tập khí cũ phai mờ, những chứng tá thiện lành phát triển, cuối cùng giải thoát viên mãn.
(Theo sách Tây Du Ký qua cách nhìn của người học Phật)
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Lăng Nghiêm – Phật tổ Thích Ca Mâu Ni
- Tây Du Ký – Ngô Thừa Ân
- Các bài giảng về nội chứng của các vị Đại Đức trong truyền thống Phật giáo Việt Nam
Cùng nhau xây dựng đạo Phật
Theo truyền thống Phật giáo, chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục Phật giáo phi lợi nhuận. Khả năng duy trì và mở rộng dự án của chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của bạn. Nếu thấy tài liệu của chúng tôi hữu ích, hãy cân nhắc quyền góp một lần hoặc hàng tháng.
