HT. Thích Thông Phương dạy rằng, tất cả chúng ta còn là phàm phu nên ít nhiều cũng có lỗi lầm. Mà có lỗi thì cần phải sửa đổi, mới chuyển được điều xấu thành tốt. Vậy tại sao nhiều người khi bị chỉ trích lại cảm thấy buồn phiền? Điều này bắt nguồn từ việc chúng ta không biết lắng nghe để tiếp nhận sửa sai một cách khôn khéo, từ đó mà mãi chìm sâu trong tội lỗi và vô minh. Nên từ đó, biết lắng nghe và tiếp nhận sửa sai chính là hành lý có thể chuyển thành bậc hiền được.
Lắng Nghe – Cơ Hội Vàng Để Chuyển Hóa
Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy rằng: “Nếu được bậc hiền được phê bình và sửa sai, như người chỉ kho vàng, có lợi mà không hại.” Điều này cho thấy, được những bậc hiền đức phê bình hoặc sửa sai chính là một ân đức rất lớn, không phải là điều đáng buồn.
Đức Phật dạy về tầm quan trọng của việc lắng nghe và tiếp nhận sửa sai từ những bậc hiền được
Khi được nhắc nhở lỗi lầm, đó là như một người chỉ dẫn cho chúng ta khai thác kho vàng để dùng, nhân đó được nhiều lợi ích. Vì thế, được chỉ lỗi là có lợi mà không hại. Bởi vì tu hành chính là sửa, là chuyển hóa những khuyết điểm của bản thân thành những đức tính cao quý. Tất cả chúng ta còn là phàm phu nên ít nhiều cũng còn lỗi lầm. Mà có lỗi thì cần phải sửa đổi, mới chuyển được điều xấu thành tốt được. Còn nếu cứ chấp chặt không chịu lắng nghe lỗi sai của mình để sửa tức là người đó nuôi dưỡng lỗi lầm. Do đó, ngày càng chìm sâu trong tội lỗi, càng đắm chìm trong vô minh.
Sai Lầm Trong Thái Độ Tiếp Nhận Chỉ Trích
Thường khi nghe phê bình thì buồn phiền, coi như bị chê. Đúng ra là được phê bình, nhưng chúng ta nghĩ là bị phê bình nên chạm lòng tự ái nghĩ: “Đâu có sai mà sửa?” Thường thì ai cũng nghĩ mình đúng. Mình là tôi, mà tôi thì phải đúng. Sao dám sửa sai tôi? Như thế là xúc phạm tôi rồi. Do đó nên dễ sanh buồn phiền hoặc ôm hận thù. Đây là điều không hay.
Vì tu mà còn xem trọng bản ngã, như vậy tự mình bị vô minh che mờ, là chấp ngã. Sai cũng thêm sai. Đúng ra, được phê bình là được nhắc nhở, nhờ vậy mới thấy được cái sai của mình. Nếu lúc nào cũng được người khác khen ngợi, tăng bỏc nuông chiều, cái gì cũng đúng, cũng tốt hết… thì đâu thấy được khuyết điểm để sửa đổi.
Hoặc còn chấp vào cái sai của mình, không chịu lắng nghe những lời chỉ lỗi của người khác. Kinh Bạch Du có câu chuyện: “Xưa, có một người tính tình thô lỗ, hay nói, lại ít chịu lắng nghe lời người khác. Một hôm, trong bàn tiệc, có người bàn luận ‘Anh ấy là người có tính hay nói lỗ… thở lỗ…’. Bất chợt anh đi ngang nghe được, bên nơi giận la lớn: ‘Ai nói tôi thô lỗ, tôi thô lỗ chỗ nào?’ Những người kia cười nói: ‘Nếu anh không thô lỗ thì hiện tại đang làm gì đây?'” Rõ ràng là thô lỗ nhưng người này không thấy được, vì không chịu lắng nghe.
Người Thực Sự Khôn Khéo Biết Lắng Nghe
Người biết lắng nghe thì sao? Khi nghe người ta nói như thế liền kiểm lại: “Chắc là mình cũng có chỗ sai sót gì đây, nên mới người mắt mới phê bình, nói như vậy”, liền hớn thẹn rồi sửa sai. Còn khi nghe người phê bình liền nổi giận rồi trả đũa, tất nhiên cũng biểu lộ cái sai của mình khiến người cũng phê bình thêm nữa.
Chúng ta khéo biết lắng nghe để có sự hớn thẹn sửa đổi, bản thân được nhiều lợi ích. Vì thế, Đức Phật mới dạy câu trên. Cho nên vui vẻ lắng nghe, tiếp nhận sửa sai là hành lý có thể chuyển thành bậc hiền được. Đây là điểm thiết yếu trên đường tu hành.
Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Tu Tập
Biết lắng nghe không chỉ là một thái độ lịch sự, mà nó là một tu tập quý báu giúp chúng ta loại bỏ thói quen ngu si của bản ngã. Mỗi khi chúng ta tiếp nhận lỗi chỉ ra, chúng ta đang tập luyện khả năng nhìn nhận bản thân một cách khách quan, không chấp trước. Đây chính là ánh sáng trí tuệ bắt đầu tỏ sáng trong tâm chúng ta. Từ việc sửa đổi những lỗi nhỏ, lâu dần ta sẽ loại bỏ được những tật xấu lớn hơn, giúp tâm trí càng ngày càng thanh sạch và sáng suốt.
Hình ảnh biểu tượng việc tu tập lắng nghe và tiếp nhận sửa sai trong Phật giáo
Ngoài ra, khi chúng ta biết lắng nghe với thái độ khiêm cung, người khác cũng sẽ cảm thấy tôn trọng và sẵn lòng giúp đỡ chúng ta hơn. Môi trường tu tập xung quanh ta sẽ trở nên hài hòa, gia đình sẽ thanh bình, nơi làm việc sẽ không có mâu thuẫn. Từ đó, cơ hội tu tập cải tiến bản thân sẽ mở rộng ra khắp mọi nơi.
Kết Luận
Tóm lại, biết lắng nghe và tiếp nhận sửa sai là một hành lý quý báu và cần thiết trong tu hành. Đó không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay hạ thấp bản thân, mà là biểu hiện của trí tuệ và khiêm nhượng. Khi chúng ta có khả năng lắng nghe, chúng ta đang mở cửa cho ánh sáng của chân lý chiếu vào tâm, từ đó mà những bóng tối của vô minh sẽ lần lần tan biến. Hãy coi việc sửa sai như một cơ hội vàng để chuyển hóa bản thân, để bước từng bước tiến tới bậc hiền được, nơi mà tâm luôn thanh sạch, mạnh mẽ và tỏa sáng ánh sáng trí tuệ.
