Giữa thế gian bộn bề, biết bao ngả, biển học vô bộ, con thuyền nhỏ bé biết đâu là bến đỗ bình an? Người học Phật tu đạo chúng ta lấy chân lý Phật đà là kim chỉ nam trong cuộc sống, để có hướng đi và mục đích đến đúng với chính pháp.
Lấy trí tuệ là sự nghiệp, “Duy tuệ thì nghiệp” có lẽ là khẩu hiệu khá quen thuộc trong Phật giáo, để cao sự phát triển trí tuệ hữu sơ rồi từ đó đạt đến trí tuệ vô sơ trí tuyệt đối toàn hảo như chỉ Phật. Sống có trí tuệ giúp ta nhận thức và giải quyết các vấn đề từ xã hội đến chọn tông lâm, từ hoàn cảnh đến con người theo góc nhìn, nhận, thấu cạn của người biết tu, trí tuệ hiển bày còn gì tuyệt vời bằng?
Trí tuệ là sự nghiệp chính yếu của người học Phật
Trở về với chính mình, trí tuệ hằng sáng
Trở về với chính mình, trí tuệ hằng sáng thì cuộc sống chúng ta đầy sự bình an hạ hạnh phúc từ đời sống đến tâm hồn. Khi tâm ta được tỉnh thức, rõ ràng về bản chất của mọi hiện tượng, chúng ta không còn bị cuốn hút bởi những ảo vọng của thế gian. Giữa tấp nập cuộc sống hiện đại, trí tuệ là cái gương sáng giúp ta nhìn rõ con đường tu hành phù hợp với căn cơ và hoàn cảnh của bản thân.
Người học Phật cần hiểu rằng trí tuệ không chỉ là sự am hiểu kiến thức, mà còn là khả năng phân tích, phán đoán và tác động một cách đúng đắn vào thực tế cuộc sống. Từ những quyết định nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày cho đến những lựa chọn lớn lao trong con đường tu hành, trí tuệ đều đóng vai trò hướng dẫn quý báu.
Lời Đạo thành thang
Thật hữu duyên và hạ hạnh phúc cho những ai trong thời buổi này, còn được độc được, nghe được những câu từ đạo lý, những lời Phật dạy uỷên thâm của Đức Phật, chư Tổ và các bậc minh sư, bởi ngoài kia thế gian biết bao cuồn hút đắm mê lòng người, ánh đèn lập lòe, thức ngon vật lạ, cảnh đẹp người xinh thỏa mắt ngắm nhìn… Những điều thuận theo thế thường thì vô cùng hấp dẫn, còn những chuyện đạo lý, chiến thắng chính mình vượt qua cảm dục của thế gian có lẽ là khó làm và khó khan hiếm ai thích thú. Quả thật:
Đường đời chật hẹp người chen lấn
Lời Đạo thành thang hiếm kẻ tìm.
Trí tuệ hữu sơ như chiếc ngoạn nung trên bàn cơ, là những ghi chép, những lời dạy dồn tích từ kinh điển và những bậc tháy tu sư. Khi chúng ta lần đầu tiên nghe về ba loại vô thường – thân vô thường, tâm vô thường, hoàn cảnh vô thường – đó là lúc trí tuệ hữu sơ bắt đầu thâm nhập tâm hồn. Những bài học này từ từ chuyển hóa cách chúng ta sống, giúp ta buông bỏ những cái chấp trước, những vọng tưởng về một cuộc sống bền chặn.
Trong cuộc sống, chúng ta nên cân bằng giữa cuộc sống vật chất và đời sống tinh thần tâm linh, đã giàu về đời sống vật chất thì cũng nên giàu về đời sống tinh thần, sống có trí tuệ, biết tu tập chuyên hóa thì trong mỗi người mỗi thất sự có an lạc và hạnh phúc từ cơi lòng. Bản thân ta hạnh phúc mới mong đem hạnh phúc lan tỏa đến mỗi người xung quanh.
Những thứ quanh ta vốn vô thường, tạm bợ mong manh không bền chắc, chúng không bên cạnh ta mãi mãi. Một khi nhắm mắt xuôi tay, ta để lại tất cả, nên Phật dạy có ba loại vô thường: Thân vô thường, tâm vô thường, hoàn cảnh vô thường. Thân mạng này của chúng ta sanh diệt biến đổi từng ngày một, cái thuở thiếu thời năm ba tuổi, rồi mười tám đôi mười, rồi năm sáu chục tuổi đời, phải chăng sắc thân này luôn vô thường thay đổi sanh diệt trong từng giờ, năm tháng dần qua… Có ai mãi còn, trường sanh bất tử chỉ là cơ tích, hưởng gì của cái vật chất?
Mỗi người chúng ta cần nỗ lực trau dồi tu tập và chuyên hóa không ngừng, chớ có phụ tưởng trọng ơn sâu nặng, nguyên bản lòng vững chí, làm một cây rẫy thẳng trong rừng cây. Một hạt cát trong ngôi nhà Phật pháp chọn tông lâm hương thái.
Trí Vô Sơ – Bản chất thực của Tuệ
Biết rõ hiểu thấu như thế là nhờ chúng ta có trí tuệ trong cách sống, buông bỏ bớt sự chấp trước, đắm chìm trong những thứ tạm bợ mong manh, để trở về với cái chân thật trong mình, hay còn gọi là vô sơ trí. Khi nói đến trí tuệ, tâm phân thành hai loại:
Hữu sơ trí: Trí tuệ chúng ta có được nhờ sự truyền trao từ thầy cô, các bậc tôn sư hoặc học từ cuộc sống tiếp thu bên ngoài vào. Đây là những kiến thức, những bài học mà chúng ta lần lượt tích lũy qua thời gian. Nó giống như cây cột chỉ đường giúp ta tìm thấy đúng phương hướng.
Vô sơ trí: Là trí tuệ chân thật nơi chính mình, trong mỗi người đều có bản tả tính thanh tịnh, tâm sáng ngời hằng biết sáng suốt rõ ràng. Tâm Phật rạng ngời đã sẵn nơi mỗi người không thêm không bớt. Đây là viên ngọc quý mà Phật dạy: bản tính Phật ngự sáng mà trở về, không cần tìm kiếm ở bất cứ nơi đâu ngoài mình.
Nếu không nhờ trí tuệ do thầy dạy, Phật pháp truyền trao, ta không biết được mình có trí vô sơ, không biết mình có bản tâm thanh tịnh, tá tính Phật ngời sáng mà trở về, mãi lăn lộn lên xuống đắm chìm trong biển khổ của tâm thức, xuôi ngược theo dòng đời với vã lo toan, cơm áo gạo tiền, danh vọng, hơn thua được mất, sang giàu nghèo khó, chúng quay quắt khiến tâm trí ta rơi bởi.
Với ăn, với làm, với nghề, tất cả trong hấp tập vội vã giữa thời đại 4.0, công nghệ truyền thông lên ngôi, người người nhà nhà đều có điện thoại, thu cả thế giới vào lòng bàn tay là có thật. Nếu chúng ta sống buông trôi theo sở thích, rất dễ bị đắm chìm trong thế giới ảo của mạng xã hội: Tiktok, Facebook, Youtube… Thời gian chia sẻ, trò chuyện thực tế, để hiểu nhau trong cuộc sống rất hiếm hoi. Tất cả đều với ăn, với làm, với nghề và với vãng mỗi thứ… có phải chăng chúng ta cần sống chậm lại giữa thế gian vội vã?
Một buổi Thiền trì, những câu chuyện đạo lý được kể và chia sẻ cùng nhau dưới ánh trăng, ấm áp bên khói trầm nghi ngút, tưởng chừng như chuyện quá khó giữa thời đại? Ngồi lại viết từng chữ thư pháp, từng câu kinh chiêm nghiệm đọc dịch, phiên âm, toát yếu, ứng dụng tu hành… có còn chăng? Sự chịu khó cần cù, kiên nhẫn bền bỉ đối diện với chính mình, có quá khó giữa cuộc sống thời nay?
Hằng ngày con chủ vẫn theo tay
Lời Phật ý Kinh sáng từng ngày.
Trở về với chính mình, trí tuệ hằng sáng thì cuộc sống chúng ta đầy sự bình an hạn hạnh phúc từ đời sống đến tâm hồn. Có nội lực, có sự trở về, chúng ta mới có khả năng cho đi và ban rải hạnh phúc. Chính bản thân bạn hạnh phúc thì mới mong chúng ta đem hạnh phúc đến mỗi người. Cho tức là nhận, tâm bạn nhìn nhận cuộc sống như thế nào thì cuộc sống sẽ trao cho bạn như thế ấy.
Người có sức mạnh không phải là nâng lên nội những vật nặng mà hộ có thể để xuống nhẹ nhàng mỗi buồn phiền chấp trước, sự đố kỵ ích kỷ của bản thân, họ biết buông xả để tâm nhẹ nhàng thành thang như mây trời. Tại gì chúng ta phải buộc lòng mình mắc vào những chuyện thị phi tốt xấu của người khác. Phật dạy trong Kinh Di Giáo, không nên để chuyện sân giận muộn phiền trong tâm quá một đêm, tham sân si là những con rắn độc, không nên nuôi nó trong nhà, có ngày chúng sẽ cắn ta.
Thật sự chiến thắng quân không bằng chiến thắng chính mình. Nương vào những lời dạy của Đức Thánh Tôn để từ trí tuệ hữu sơ, chúng ta sớm trở về với trí tuệ Phật rót ráo nơi chính mình. Sống có trí tuệ giúp chúng ta hạnh phúc bình an giữa sự báp bùng sóng vỗ của ngoại cảnh.
Tu mau thời khắc chẳng chờ
Kiếp người nào khác nhả tơ nơi tấm
Vui tu vui học chậm là làm
Chẳng tự ngoại cảnh người phàm tiến nhanh.
Quả thật trí tuệ dù là hữu sơ hay vô sơ đều rất cần thiết trong cuộc sống, giúp chúng ta chuyên hóa bao hệ lụy khổ đau nơi ngoại cảnh và tâm hồn của chính mình. Thế nên người học Phật cần và rất cần lấy trí tuệ là sự nghiệp “Duy tuệ thì nghiệp”. Có như thế, cuộc sống mới thật sự ý nghĩa, đặc biệt là giới xuất gia, chúng ta cần nương nơi trí tuệ hữu sơ để nhận và sống lại với trí tuệ vô sơ của chính mình để không lãng phí cả cuộc đời tu hành.
Chưa dừng ở đó, chúng ta còn trách nhiệm, bộn phận đối với người sau, với thầy tổ… thực hiện chí nguyện xuất trần thương sư, tu được cho mình và lợi ích quần sinh. Nếu người dẫn đường mở mình thiếu trí tuệ thì hậu thế sẽ ra sao? “Khi chưa chứng A-la-hán thì chưa tin được tâm mình” (Kinh Tứ Thập Nhị Chương).
Nói dễ là làm khó ơi chao!
Bộn tâm vững chí không sao nản lòng
Nguyện đem sức mạnh dây công
Thành tâm dâng kính sắc son một lòng.
Kết luận
Mỗi người chúng ta cần nỗ lực trau dồi tu tập và chuyên hóa không ngừng, chớ có phụ tưởng trọng ơn sâu nặng, nguyên bản lòng vững chí, làm một cây rẫy thẳng trong rừng cây. Một hạt cát trong ngôi nhà Phật pháp chọn tông lâm hương thái.
Trí tuệ là sự nghiệp vĩnh viễn của người học Phật. Hãy nương nơi những bài học từ kinh điển để tìm thấy trí tuệ vô sơ – viên ngọc quý nằm sâu trong tâm mình. Từ đó, hãy sống có mục đích, sống có định hướng, để mỗi ngày tu hành là một bước tiến gần hơn tới chính pháp, gần hơn tới sự giác ngộ toàn hảo như Đức Phật đã chứng được.
Cuộc đời này là một hành trình tu tập quý báu. Hãy lấy trí tuệ làm ngọn đuốc chiếu sáng con đường của bạn, để không khi nào lạc lối giữa bộn bề thế gian, để có thể trở về với chính mình, với bản tính thanh tịnh sẵn có, và từ đó lan tỏa hạnh phúc, bình an đến tất cả mọi người.
Tài liệu tham khảo kinh điển:
- Kinh Tứ Thập Nhị Chương – Những lời Phật dạy về tu học
- Kinh Di Giáo – Giáo pháp về tâm ý và sự giải thoát
- Khóa Hạ Lục Độ – Lời dạy của Vua Trần Thái Tông
- Truyền thống Phật giáo Việt Nam về tu tập trí tuệ
