Một trong những câu hỏi sâu sắc mà nhiều Phật tử gặp phải trong hành trình tu học là: liệu việc sống đúng Chánh Pháp có phụ thuộc vào mong muốn hay không? Hay nói cách khác, nếu tâm chúng ta không có mong cầu giác ngộ, liệu việc thực hành tâm niệm, chánh niệm, quan sát sâu sắc có thể dẫn chúng ta đến giải thoát được không? Đây là một câu hỏi thể hiện sự khao khát hiểu biết Pháp của người tu học chân thành, là câu hỏi mang lại sự sáng tỏ về con đường đạo Phật.
Hiểu Rõ Bản Chất Của Mong Cầu
Trước hết, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa hai khái niệm: mong cầu và hành động tu tập. Trong Phật giáo, mong cầu (tham ái) thường được hiểu là sự khát vọng, sự tham lam, hoặc sự gắn bó vào những thứ tạm thời. Tuy nhiên, sự mong muốn tu tập, sự nguyện vọng giác ngộ, lại được xem là một phần của Chánh Chí (Right Intention) trong Con Đường Tám Chánh.
Khi Phật Tổ dạy: “Dù mong cầu hay không mong cầu, nếu người sống đúng Pháp vẫn giác ngộ giải thoát,” Ngài đang chỉ rõ một sự thật sâu sắc: kết quả của sự tu tập không phụ thuộc vào sự mong cầu hay không mong cầu của chúng ta, mà phụ thuộc vào việc chúng ta có thực hành đúng Pháp hay không. Đây là nguyên tắc nhân-quả vô cùng rõ ràng trong Phật giáo.
Thầy Tổ truyền thụ giáo lý Phật đà cho các Phật tử tu học tại chùa chiều
Pháp Tắc Nhân Quả Không Thay Đổi
Nhân quả là định luật vũ trụ, là nguyên tắc cơ bản của toàn bộ sự tồn tại. Nó không thay đổi dựa trên mong muốn của chúng ta. Khi chúng ta trồng hạt gạo, dù chúng ta có mong cầu hay không, dù chúng ta có mong nó thành lúa mì hay cà chua, nó vẫn chỉ mọc thành cây gạo. Tương tự như vậy, khi chúng ta thực hành đúng Chánh Pháp, kết quả tất yếu là giác ngộ và giải thoát.
Con đường Tám Chánh – Chánh Nhìn, Chánh Tư Duy, Chánh Nói, Chánh Hành, Chánh Sanh Sống, Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định – không phụ thuộc vào sự mong cầu hay không mong cầu của chúng ta. Nếu chúng ta tuân theo những nguyên tắc này, chúng ta sẽ tự nhiên bước vào trạng thái bình an, sáng suốt, và từ đó dẫn đến giải thoát.
Sự Khác Biệt Giữa Mong Cầu Tham Lam Và Mong Cầu Tu Tập
Một điểm quan trọng cần hiểu là không phải tất cả các mong cầu đều được xem là tham ái. Trong Phật pháp, sự phân biệt này rất tinh tế. Mong cầu giác ngộ vì sợ khổ đau, mong cầu giải thoát để giúp đỡ chúng sinh, hoặc mong cầu tu tập theo Chánh Pháp là những mong cầu chính đáng, có nền tảng là trí tuệ và bi mẫn.
Ngược lại, mong cầu sự giàu có, danh vọng, hoặc những thứ tạm thời khác là mong cầu tham lam, không có nền tảng chân thật. Phật Tổ dạy rằng ngay cả khi chúng ta có mong cầu tu tập, nếu mong cầu đó có nền tảng là hiểu biết đúng đắn về khổ và nguyên nhân của khổ, thì nó vẫn là một phần của Chánh Chí.
Các Phật tử tập trung thiền định với tâm thanh tịnh tại chùa chiều
Thực Hành Đúng Pháp: Chìa Khóa Thực Sự
Vậy thì chìa khóa thực sự để đạt được giác ngộ là gì? Đó chính là thực hành đúng Pháp. Sống đúng Pháp có nghĩa là:
Thứ nhất, Tu tập tâm niệm – luôn giữ tâm trong trạng thái cảnh tỉnh, hiện hữu với hiện tại. Chúng ta quan sát từng khoảnh khắc mà không phán xét, không cố gắng thay đổi nó. Sự quan sát này tự nó sẽ mang lại sự hiểu biết sâu sắc.
Thứ hai, Tu tập chánh niệm – giữ những tư tưởng, lời nói và hành động của chúng ta phù hợp với Chánh Pháp. Điều này có nghĩa là tránh những hành động có hại, những lời nói ngoài phần, những tư tưởng có độc. Chánh niệm giúp chúng ta sống một cuộc đời có ý nghĩa, không tạo ra thêm khổ đau cho chính mình và cho người khác.
Thứ ba, Quan sát sâu sắc – không chỉ quan sát sự kiện bề ngoài, mà quan sát sâu sắc vào bản chất của khổ, nguyên nhân của khổ, và con đường thoát khỏi khổ. Đây là sự hiểu biết đúng đắn, là Tuệ Độc (vipassana) trong Phật pháp.
Khi Sống Đúng Pháp, Kết Quả Tất Yếu
Khi chúng ta thực sự sống đúng Pháp, điều gì sẽ xảy ra? Trước hết, chúng ta sẽ cảm nhận được sự bình an bên trong. Tâm không còn bị quấy rầy bởi hối tiếc về quá khứ hay lo lắng về tương lai. Cơn thán vô lý sẽ dần dần tiêu tan. Khoái lạc thực thụ, không phải khoái lạc tạm thời từ những thứ bên ngoài, sẽ dần hiện diện trong chúng ta.
Cơ quan cảm giác của chúng ta sẽ trở nên tinh tế hơn. Chúng ta bắt đầu nhìn thấy những mối liên hệ nhân quả mà trước đây chúng ta đã bỏ qua. Chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất thực tại – sự vô thường, sự không độc lập, và sự không tồn tại của một “tự ngã” cố định. Đây chính là giác ngộ.
Và rồi, một khi hiểu rõ bản chất thực tại này, chúng ta sẽ tự động giải thoát khỏi những xiềng xích của tham ái, sân hận, và si mê. Đây chính là giải thoát. Nó không phải là một phần thưởng được trao tặng từ bên ngoài, mà là kết quả tự nhiên, bắt buộc của sự thực hành đúng Pháp.
Kết Luận: Hành Động Mới Là Quyết Định
Lời dạy của Phật Tổ: “Dù mong cầu hay không mong cầu, nếu người sống đúng Pháp vẫn giác ngộ giải thoát,” mang lại một thông điệp rất rõ ràng và khích lệ cho những người tu học Phật: kết quả giác ngộ và giải thoát không phụ thuộc vào sự mong cầu hay không mong cầu, không phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài, mà phụ thuộc hoàn toàn vào việc chúng ta có thực hành đúng Pháp hay không.
Điều này mang lại sự an tâm cho những người Phật tử: chúng ta không cần phải lo lắng về việc liệu chúng ta có đủ “mong cầu” hay không. Chúng ta chỉ cần tập trung vào việc thực hành: sống đúng Chánh Pháp, giữ tâm niệm, duy trì chánh niệm, và quan sát sâu sắc. Khi chúng ta làm được điều này, giác ngộ và giải thoát sẽ tự nhiên đến, như sự nảy mầm của hạt giống khi các điều kiện thích hợp được tạo ra.
Vì vậy, hôm nay, hãy không lãng phí thời gian lo lắng về những mong cầu của mình. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc sống đúng Chánh Pháp, hành động một cách chánh niệm, và tin tưởng rằng kết quả sẽ tự nó xuất hiện. Đây chính là con đường mà Phật Tổ đã chỉ dạy cho chúng ta.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Bốn Thánh Đế – một trong những bộ kinh cơ bản nhất về lý thuyết khổ đau và giải thoát trong Phật giáo
- Kinh Phát Sanh Thiên Tánh – dạy về nhân quả và các nguyên tắc cơ bản của vũ trụ
- Lời dạy của Phật Tổ Thích Ca Mâu Ni – các kinh điển cơ bản trong Phật giáo Thích Tông
