Nếu có tuệ giác, ta sẽ nhận ra rằng mỗi thứ quanh mình đều có ơn đối với ta. Cây cỏ, dòng nước, ánh mặt trời, con người – tất cả đều đang nuôi dưỡng sự sống này trong từng hơi thở. Nhưng khi tâm trí còn bị che mờ bởi vô minh và cái tối, ta chỉ thấy mình là trung tâm, chỉ biết đòi hỏi, hướng thụ mà quên đi ơn sâu của vạn vật. Chỉ khi tuệ giác hé mở, lòng biết ơn mới trần đầy – và khi ấy, thế giới này trở nên dễ dàng vô cùng.
Có người nghĩ rằng “ơn” chỉ là điều ta mang nợ một ai đó cụ thể – cha mẹ, thầy cô, bạn bè, ân nhân. Nhưng thật ra, ơn hiển diện trong từng phút giây, trong từng vật vô tri. Chiếc áo ta đang mặc là công sức của biết bao người: người trồng bông, người dệt vải, người vận chuyển, người bán hàng. Bát cơm ta ăn là kết tinh của mưa nắng, đất đai, công lao nông phu, cả những con trâu cày trên ruộng. Một hơi thở cũng là ơn – ơn của cây xanh trao tặng oxy, ơn của bầu không khí còn trong lành.
Mỗi vật vô tri đều mang ơn nuôi dưỡng sự sống của con người
Nếu nhìn bằng tuệ giác, ta thấy chẳng có gì là “tự nhiên mà có”. Mỗi thứ đều tương quan, tương duyên, nâng đỡ và làm nên đời sống này. Kinh Phật dạy rằng tất cả pháp đều do nhân duyên sinh, không có pháp nào độc lập tồn tại. Mỗi sự vật, mỗi hiện tượng đều là kết quả của vô số nguyên nhân tiền kiếp và điều kiện hiện tại. Khi thấy được điều đó, lòng ta trở nên khiêm cung và trần đầy biết ơn. Không còn thái độ chiếm hữu, ganh đua, mà thay vào đó là mong muốn được gìn giữ, bảo vệ, trả ơn bằng chính cách sống của mình.
Một người có tuệ giác không bao giờ thấy mình có nợ ơn ai cả. Vì họ biết rằng từng chiếc lá, từng giọt nước, từng con người đều đang cùng hiển hữu, cùng chia sẻ sự sống này. Khi ta bước đi trên mặt đất, nếu có chính niệm, ta sẽ cảm được ơn của đất đai đang nâng đỡ từng bước chân. Khi ta nhìn một người xa lạ, ta có thể thấy được ơn của họ – vì nhờ họ mà đời sống này thêm phong phú, nhờ họ mà ta học được cách lắng nghe, cảm thông. Khi nói chuyện với mọi người, nếu có tuệ giác, ta sẽ nhận ra mỗi câu nói của họ đều là tinh hoa của kinh nghiệm sống, là bài học mà họ dành cho ta.
Người thiếu tuệ giác thường nhìn đời bằng tâm phán xét: cái này đúng, cái kia sai, người này tốt, người kia xấu. Còn người có tuệ giác nhìn bằng con mắt thấu hiểu: mỗi sự đều có nguyên nhân, ai cũng đang chịu tác động của vô thường và nhân duyên. Khi hiểu như thế, ta không còn giận ai, cũng không còn trách ai. Lòng biết ơn lúc ấy không chỉ dành cho điều tốt đẹp, mà cả với những nghịch cảnh đã giúp ta trưởng thành. Những lần đau khổ, những lần thất bại, những người từng làm ta tổn thương – tất cả đều là thầy dạy, đều mang ơn dạy ta những bài học sâu sắc.
Tuệ giác khiến lòng ta đầy ắp tri ơn, và chính niệm tri ơn đó là gốc của hạnh phúc. Khi biết ơn, ta không thấy thiếu thốn nữa, vì ta nhận ra mình đang được nhận quá nhiều. Khi biết ơn, ta không còn thấy mình là nạn nhân của cuộc đời, mà là người đang được nâng đỡ bởi cuộc đời. Bồ tát Địa Tạng trong kinh Phật từng thề rằng sẽ độ tất cả chúng sinh, không bao giờ rời bỏ. Đây là biểu hiện của lòng biết ơn vô hạn – biết ơn vì được tồn tại, được trao cơ hội tu tập, được sinh ra trong nhân gian.
Có thể, ta chưa đủ khả năng để “giác ngộ” theo nghĩa lớn lao, nhưng chỉ cần mỗi ngày tập nhìn mỗi vật bằng con mắt tri ơn, ta đã bước những bước đầu tiên trên con đường tuệ giác. Hãy cảm ơn một ngày nắng, vì nó dạy ta quý cơn mưa. Hãy cảm ơn người làm ta tổn thương, vì họ giúp ta hiểu mình hơn. Hãy cảm ơn chính hơi thở này – vì nó cho ta cơ hội sống tỉnh thức thêm một lần nữa. Khi nhìn nhận như vậy, ta sẽ thấy mỗi ngày đều là một phép màu, mỗi giây phút đều mang ơn.
Khi tuệ giác nở hoa, lòng biết ơn tự nhiên hiển lộ. Và lúc ấy, dù ở đâu, làm gì, ta cũng thấy đời sống là một phép màu nhiệm. Bởi mỗi hiện hữu quanh ta – dù nhỏ bé đến đâu – đều đang âm thầm mang ơn và trao ơn, từng phút giây. Đó chính là chân lý của “biết ơn trong mỗi hiện hữu” mà Phật pháp muốn dạy cho chúng ta. Hãy thực hành bằng cách mỗi ngày nhớ rằng: ta không bao giờ đơn độc, ta luôn được xung quanh bởi tình thương và ơn nghĩa của vạn vật.
