Trên con đường tu tập Phật pháp, có bao nhiêu điểm chân lý rực sáng hướng dẫn chúng ta tiến về giác ngộ. Trong số đó, tu hành Phổ Hiền không chỉ là một hành lớn trong kinh Đại thừa, mà còn là con đường thực tiễn nhất, gần gũi nhất với cuộc sống người tu tại đời. Phổ Hiền Bồ-tát, qua những lời dạy và nguyện vương trong kinh Pháp Hoa và Hoa Nghiêm, đã chỉ ra cho chúng ta một chiều hướng rõ ràng: làm sao để ba nghiệp thanh tịnh, làm sao để từng bước biến những đau khổ của tâm thành sự an vui bền vững.
Nói “tu hành Phổ Hiền” là nói đến sự tu tập toàn diện, bao gồm ba lĩnh vực quan trọng: tâm (ý), lời nói (miệng) và hành động (thân). Những thứ này không tách rời nhau, mà chúng cùng nhau tạo nên nhân, hành, quả của một người tu tập thực sự. Kinh Hoa Nghiêm ca ngợi nhân và hành của Phổ Hiền, trong khi kinh Pháp Hoa ca ngợi quả và đức của Phổ Hiền. Tuy nhiên, dù là kinh nào, chúng ta đều có thể nhận thấy rằng bất kỳ phương pháp tu nào, bất kỳ nguyện vương nào cũng không thoát khỏi bốn phần quan trọng này: nhân (cớ sở tu tập), hành (quá trình thực hành), quả (kết quả đạt được) và đức (công đức tích tụ).
Phát Khởi Nhân Tu Hành Phổ Hiền
Nhân tu hành Phổ Hiền là phát khởi tâm tôn kính chư Phật. Trong kinh Hoa Nghiêm, Phổ Hiền Bồ-tát khai thị về tâm nguyện thiêu đốt của mình: “Nhất giả lệ kính chư Phật, nhị giả xưng tán Như Lai…” – Thứ nhất là lễ kính chư Phật, thứ hai là xưng tán Như Lai. Trên bước đường tu tập, tâm kính trọng này là nền tảng không thể thiếu.
Nhưng kính Phật như thế nào? Phổ Hiền dạy rằng chúng ta phải kính ba đời mười phương chư Phật, khắp ba thiên đại thiên thế giới vô lượng chư Phật. Để làm điều này thực sự, Phổ Hiền giảng: “Tất cả chư Phật trong ba đời. Vô lượng thế giới khắp mười phương. Con dùng ba nghiệp rất thanh tịnh. Thành kính lễ lạy không hề sớt.”
Câu dạy này nắm vào điểm then chốt: muốn kính Phật thực sự, phải dùng ba nghiệp thanh tịnh. Một người tu Thanh văn cầu kính Phật mà thân tâm không thanh tịnh thì những lời kính, những cử chỉ đó chỉ là hình thức rỗng tuếch, không mang lại công đức. Đó là lý do tại sao Phật dạy về giới luật—nhằm rèn luyện cho chúng ta đạt được ba nghiệp thanh tịnh. Nếu ba nghiệp không thanh tịnh, kính Phật cũng không được.
Ba Nghiệp Thanh Tịnh: Nền Tảng Của Tất Cả Hành Động
Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần phân biệt: ba nghiệp không thanh tịnh là ba nghiệp quân tử gây ra những tổn hại không ngừng. Thân nghiệp như sát sanh, trộm cắp và tà dâm—những hành động tàn độc đó tạo ra điều kiện cho tâm luôn trong trạng thái bất an. Miệng nghiệp gồm nói dối, nói chuyện vòng vo gây chia rẽ, nói lời hung ác, và nói chuyện vô bổ—mỗi câu nói như vậy đều mở rộng vụng trung và khác biệt.
Phổ Hiền Bồ-tát với mặt dung chân thiện, cơ thể tỏa sáng ánh sáng vàng kỳ diệu
Ngược lại, ba nghiệp thanh tịnh là ba nghiệp tuân thủ đúng chánh pháp. Thân nghiệp thanh tịnh là tránh sát, tránh trộm, tránh tà dâm. Miệng nghiệp thanh tịnh là nói lời từ hòa—những lời nói phù hợp với tình cảnh, vừa lòng người nghe mà vẫn đúng sự thật. Phổ Hiền dạy: “Dùng lời nói từ hòa làm cho người vui, mặt lòng hoan hỷ”—đây không phải nói dối hay câu nịnh, mà là nói những điều thiện mà người đó cần nghe, theo cách mà họ có thể tiếp nhận.
Ý nghiệp thanh tịnh là suy nghĩ đến các loài chúng sinh, suy nghĩ đến những người khó khăn, chưa gặp phúc đức. Đó là tâm không bao giờ ganh tị, không bao giờ tự cho mình là tốt nhất. Khi ba nghiệp này thanh tịnh, thì lời kính, lời cầu nguyện, hành động đều mang lại công đức thực chất.
Tu Tập Khoá Nghiệp: Từ Lý Thuyết Đến Thực Hành
Một người tu hành Phổ Hiền phải hiểu rằng ba nghiệp không thanh tịnh không chỉ là những hành động lớn mà còn là những suy nghĩ tinh tế. Muốn biết ba nghiệp thanh tịnh hay không, Phổ Hiền dạy chúng ta căn cứ trên ba điều ác: thân nghiệp là sát sanh, trộm cắp, tà dâm; miệng nghiệp là nói dối, nói thêu dệt, nói lời hung ác, nói lời gây chia rẽ. Nếu chúng ta không làm ba điều ác này, thì thân và miệng ta đã thanh tịnh.
Về miệng nghiệp, Phụ Hiền nhấn mạnh: những người nói dối, nói thêu dệt là những người không thanh tịnh. Vì sao? Vì khi nói những lời như vậy, chúng ta tạo ra bất hòa, tạo ra buồn phiền cho người khác. Phổ Hiền dạy: “Nói lời từ hòa làm cho người vui, mặt lòng vui sướng. Nói những lời sai trái dễ làm mất lòng, nên chúng ta cũng không nên nói.”
Điều thứ hai của khoá nghiệp là người tu phải tìm những sự sánh bạn và lời nói mà người khác cảm thấy thỏa mãn. Một bài học thực tế: “Những người cùng tôi đồng một hành. Cầu được sanh chung các cõi nước. Thân khoá ý nghiệp đều đồng nhau. Tất cả hành mẫu cùng tu tập.” Câu này rất quan trọng—nó dạy chúng ta rằng trên con đường tu tập, người cùng tu phải hòa hợp, những suy nghĩ phải giống nhau, những hành động phải cùng chung mục đích.
Hòa Hợp Làm Công Việc Chung
Trong xã hội hiện đại, tu hành Phổ Hiền còn có nghĩa là chúng ta phải tìm cách hóa giải những mâu thuẫn, biến những điều không đồng nhau thành đồng nhau. Khi một giáo đoàn Phật giáo xây dựng một tu viện, đầu tiên luôn gặp những ý kiến khác nhau. Những người không đồng tâm có thể không tham gia. Nhưng những người đồng tâm, hoan hỷ góp sức, họ tìm thấy mục đích chung: xây dựng một nơi tu học cho đạo trang truyền thống.
Người đứng đầu phải có uy, phải có đức để lãnh đạo những người này. Tuy nhiên, công lao lớn nhất thường đến từ những người quan tâm đến Phật giáo, những người lãnh đạo địa phương có tâm hòa hợp với Phật pháp. Họ không chỉ cấp đất đai, cấp kinh phí, mà còn tạo điều kiện để những người tin tưởng Phật pháp có thể tập trung xây dựng.
Ngay từ lúc bắt đầu xây dựng một giáo đoàn, chúng ta đã thực hành tu hành Phổ Hiền. Đó là lý do tại sao Phổ Hiền dạy: “Những người cùng tôi đồng một hành. Cầu được sanh chung các cõi nước. Thân khoá ý nghiệp đều đồng nhau.” Câu kệ này không phải chỉ về tâm linh mà còn là thực tế xã hội—khi những người có cùng tâm huyết, cùng mục đích tu tập, thì công việc chung sẽ thành công.
Lợi Ích Của Thân Lực Phổ Hiền
Phổ Hiền Bồ-tát có bao nhiêu tay, bao nhiêu mặt? Những hình ảnh này không phải chỉ tượng trưng, mà còn thể hiện sức mạnh của tâm Phổ Hiền. Khi Phổ Hiền dùng thân lực thần thông để trợ giúp chúng sinh, mỗi một người có khổ đau, Phổ Hiền lại sinh thêm hai tay, hai mặt để cứu độ họ. Tượng trưng điều gì? Rằng tâm từ bi của Phổ Hiền không bao giờ kiệt quệ, luôn luôn tìm cách trợ giúp, luôn luôn cứu độ.
Khi chúng ta tu hành theo Phổ Hiền, khi chúng ta có tâm từ bi muốn cứu độ chúng sinh, chúng ta cũng sẽ nhận được sự trợ giúp của Phổ Hiền. Nhất là khi ba nghiệp của chúng ta thanh tịnh, Phổ Hiền sẽ sớm xuất hiện. Vì sao? Vì Phổ Hiền đã nguyện: “Mỗi một chúng sinh gặp khổ đau, tôi đều tìm cách trợ giúp. Mỗi một Phật trong vô lượng thế giới, tôi đều hướng mục đích tu tập về Ngài.”
Trong Pháp giới, không nơi nào không có tay mắt của Phổ Hiền. Khi chúng ta có tâm Phật, tâm tu tập, khi ba nghiệp chúng ta thanh tịnh, chúng ta chính là Phật được hóa hiện qua lời nói, qua hành động của chúng ta. Mỗi một người tu hành, khi họ mặc áo Phật, đọc kinh Phật, niệm tâm Phật, thì thế giới họ nhìn thấy không phải người tu mà là Phật.
Thân Phận Người Tu và Nhiệm Vụ Cao Cả
Người tu phải hiểu rằng trên người ta mặc áo của một thầy tu, nói những lời của Phật, suy nghĩ những lý của Phật, thì người ta được tất cả chúng sinh nhìn qua hình ảnh Phật. Do đó, hành động của chúng ta, lời nói của chúng ta, suy nghĩ của chúng ta đều phải thanh tịnh.
Có những thầy tu mặc áo Phật, giữ giới luật, nhưng nói những lời của người thế gian. Khi như vậy, những người nhìn thấy sẽ không cảm thấy đó là Phật mà chỉ là một người thế gian mặc áo Phật—không mang lại những tác dụng hóa độ thực chất.
Ngược lại, người tu mà mặc áo Phật, nói lời Phật, có tâm Phật, dùng ba nghiệp thanh tịnh, thì khi những người nhìn thấy sẽ cảm thấy đó là sự hiện thân của Phật. Họ sẽ cúng dường, họ sẽ cầu nguyện cho gia đình, họ sẽ niệm Phật bởi vì họ thấy Phật qua hình ảnh của người tu.
Lực mượn của Phổ Hiền là lực thay đổi tất cả điều ác thành điều tốt. Khi chúng ta thực hành tu hành Phổ Hiền, khi chúng ta giữ ba nghiệp thanh tịnh, khi chúng ta có tâm từ bi muốn cứu độ chúng sinh, thì chúng ta nhận được toàn bộ sự gia trợ của Phổ Hiền Bồ-tát, được toàn bộ sự gia trợ của chư Phật.
Ứng Dụng Tu Hành Phổ Hiền Vào Đời Sống Hàng Ngày
Tu hành Phổ Hiền không phải chỉ dành cho những người xuất gia. Mỗi một người tại gia cũng có thể tu hành Phổ Hiền bằng cách giữ ba nghiệp thanh tịnh trong cuộc sống hàng ngày. Khi bạn nói lời từ hòa với gia đình, với đồng nghiệp, bạn đang thực hành miệng nghiệp thanh tịnh của Phổ Hiền. Khi bạn tránh tổn hại đến động vật, tránh lấy của người khác, tránh những hành động không đúng mực, bạn đang thực hành thân nghiệp thanh tịnh.
Quan trọng nhất là ý nghiệp—suy nghĩ của bạn phải hướng tới lợi ích chung, hướng tới giúp đỡ người khác. Đó là cách tu hành Phổ Hiền trong đời sống thường nhật. Khi ba nghiệp thanh tịnh, bạn sẽ cảm thấy tâm an vui, lâu dài không còn những mâu thuẫn tâm lý.
Phổ Hiền dạy rằng nếu chúng ta thực hành đúng đắn, thực hành từ đầu đến cuối với ba nghiệp thanh tịnh, thì chúng ta không những được cứu độ mà còn là công cụ để Phổ Hiền cứu độ hết thảy chúng sinh. Đó là điều tuyệt vời mà tu hành Phổ Hiền mang lại.
Kết Luận: Con Đường Thực Tiễn Đến Giác Ngộ
Tu hành Phổ Hiền, như thế là gì? Thật ra đó là con đường thực tiễn nhất để tiến về Phật đạo. Không cần những suy tư phức tạp, không cần những lý thuyết quanh co, Phổ Hiền chỉ dạy đơn giản: hãy giữ ba nghiệp thanh tịnh, hãy có tâm từ bi, hãy luôn luôn suy nghĩ đến lợi ích của chúng sinh.
Khi ba nghiệp chúng ta thanh tịnh, không còn gì cản trở con đường tu tập. Khi tâm chúng ta hòa hợp với Phổ Hiền, chúng ta sẽ cảm thấy sự hiện diện, sự gia trợ của Ngài trong mỗi bước đi. Kinh Hoa Nghiêm dạy rằng Phổ Hiền thường dò xét quanh ta, sẵn sàng giúp đỡ những ai thực hành chính chánh.
Vì vậy, hãy bắt đầu từ hôm nay: giữ ba nghiệp thanh tịnh, nói những lời tốt đẹp, làm những việc có ích, suy nghĩ đến lợi ích chúng sinh. Đó chính là tu hành Phổ Hiền. Đó chính là con đường tới giác ngộ mà Phổ Hiền Bồ-tát đã chỉ dạy qua vô số kiếp.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Kinh Pháp Hoa (Saddharmapundarika Sutra)
- Kinh Hoa Nghiêm (Avatamsaka Sutra) – Phần Phổ Hiền Bồ-tát hành viên
- Những lời dạy của HT. Thích Trí Quảng về tu hành Phổ Hiền
