Trong con đường tu hành Phật pháp, không phải lúc nào sự cung kính và lợi dưỡng từ người khác cũng mang lại lợi ích. Ngay cả những gì tưởng chừng như tốt đẹp cũng có thể trở thành chướng ngại trên con đường tu tập của một vị tu sĩ. Một trong những bài học quý giá nhất mà Đức Phật dạy là sự cảnh giác trước những cạm bẫy ẩn núp phía sau sự tôn trọng và phúc báo vật chất.
Câu chuyện về Hoàng tử Ajatasattu và Tỳ kheo Devadatta là một minh họa sâu sắc cho thấy làm thế nào mà lợi dưỡng dồi dào có thể biến một vị tu sĩ từ con đường giáo lý phát triển sang con đường chiêu lôi, mê mang. Câu chuyện này không chỉ là một sự kiện lịch sử trong đời Đức Phật, mà còn là một lời cảnh tỉnh mãi mãi cho tất cả những ai bước vào con đường tu tập tìm kiếm sự giác ngộ.
Câu Chuyện Devadatta Và Ajatasattu
Theo lời dạy của Đức Phật trong kinh điển, có một thời kỳ, Đức Thế Tôn trú tại thành Rajagaha, tại vườn Veluvana. Lúc bấy giờ, Hoàng tử Ajatasattu sáng chiều đi đến gặp Tỳ kheo Devadatta với năm trăm cỗ xe và cung cấp các món ăn trong năm trăm mâm bản. Sự tôn kính này không phải là bình thường, mà là một sự phát biểu của lòng kính sùng sâu sắc.
Devadatta ban đầu là một tỳ kheo tu tập cùng với Đức Phật, nhưng theo thời gian, anh ta bị tham vọng kéo lôi. Anh ta muốn trở thành giáo chủ, muốn sở hữu quyền lực và ảnh hưởng trong Tăng già. Sự ủng hộ không ngừng từ Ajatasattu, với những cúng dưỡng phong phú và danh vọng gia tăng, đã nuôi dưỡng lòng tham vọng này cho đến khi nó trở thành chướng ngại không thể kiểm soát.
Tỳ kheo Devadatta nhận sự cung kính từ Hoàng tử Ajatasattu trong khu vườn tâm linh
Lợi Dưỡng: Vũ Khí Hai Lưỡi Trong Tu Tập
Lợi dưỡng, cung kính, và danh vọng được gọi là “ba cạm bẫy” trong giáo lý Phật pháp. Khi một vị tu hành có đạo hạnh cao, uy tín tốt, thì sự tin dùng nương tựa cũng nhiều hơn, và cúng phúng cũng hậu hơn. Đây là một quy luật tự nhiên – người ta muốn giúp đỡ những ai mà họ tin tưởng và kính trọng.
Tuy nhiên, đối với những vị tu hành chân chính, tâm luôn hướng về Đạo, chủ yếu là làm ruộng phúc cho chúng sinh. Họ không để cho những cúng dưỡng phong phú làm lay động tâm linh của mình. Đối với những người mới bắt đầu tu tập hoặc tu lâu nhưng chưa chắc chắn tâm ý, thì những lợi dưỡng dồi dào lại là một thử thách lớn lao. Kinh điển gọi đây là những “cạm bẫy thiên hạ có thể mua được”.
Khi một vị tu sĩ bắt đầu chú ý đến số lượng cúng dưỡng, mục sư, hay lượng người theo học, chính đó là lúc tâm đã bắt đầu lệch hướng. Lợi dưỡng không phải là tội lỗi, nhưng khi tâm chấp trước nó, khi nó trở thành động lực chính thay vì là kết quả phụ của tu hành chân chính, thì nó đã trở thành chướng ngại.
Sự Cảnh Tỉnh Của Đức Phật Với Devadatta
Khi các Tỳ kheo đi đến báo cáo với Đức Phật về tình hình của Devadatta, Đức Thế Tôn đã giáo huấn một bài pháp quý giá. Ngài dạy rằng: “Nay các Tỳ kheo, chúng này có thêm lợi, đặc biệt, cung kính, và danh vọng của Devadatta. Vì như, nay các Tỳ kheo, nếu đem bóp lá gan trước mũi con chó dữ thì con chó cũng dữ độc lâm bởi phần. Cũng vậy, chư không hoàng tử Ajatasattu sáng chiều còn đi đến háu Devadatta với năm trăm cỗ xe và cúng dưỡng các món ăn trong năm trăm mâm bản, thời nay các Tỳ kheo, đối với Devadatta, chỉ có chỉ sự đối sự tôn giảm trong thiện pháp, không có sự tăng trưởng.”
Lời dạy này chứa đựng một chân lý sâu sắc. Những cúng dưỡng phong phú không phải là dấu hiệu của sự tiến bộ tâm linh, mà thậm chí có thể là dấu hiệu của sự suy thoái. Như thế nào? Vì khi tâm được thỏa mãn bởi những lợi dưỡng vật chất, tâm sẽ không còn cảm thấy cần thiết phải tinh tấn tu tập, không còn cảm thấy nhu cầu phát triển các công德tâm linh.
Đức Phật dạy các đồ tử về sự khác biệt giữa tu hành chân chính và tu hành bị mê lôi bởi danh vọng
Sự Phân Biệt Cúng Dưỡng Đúng Pháp Và Cúng Dưỡng Phi Pháp
Trong giáo lý Phật pháp, không phải tất cả các cúng dưỡng đều có cùng một bản chất. Có những cúng dưỡng đúng pháp – những cúng dưỡng được thực hiện với lòng kính sùng chân chính, với mục đích hỗ trợ tu hành Phật pháp của người được cúng dưỡng. Nhưng cũng có những cúng dưỡng phi pháp – những cúng dưỡng được thực hiện với ý định lay động tâm, kích thích tham vọng, hoặc thậm chí là để kiểm soát người được cúng dưỡng.
Đối với những cúng dưỡng đúng pháp, một vị tu hành chân chính vẫn phải tự lượng sức mình để duy trì cái tâm “muốn ít và biết đủ” – một trong những đức hạnh cơ bản trong tu tập. Ngay cả khi nhận được những cúng dưỡng phù hợp và xứng đáng, vị tu sĩ vẫn cần giữ tâm không quá chấp trước. Còn đối với những cúng dưỡng phi pháp, đó là một thử thách lớn hơn.
Trường hợp của Devadatta chính là một ví dụ điển hình về cúng dưỡng phi pháp mặc dù hình thức có vẻ bề ngoài là tôn kính. Ajatasattu có ý định ám muội sâu xa – anh ta muốn che phủ quyền lực, muốn có quyền nói trong cộng đồng Tăng, và Devadatta, với tham vọng trở thành giáo chủ, đã tìm thấy một đồng minh hoàn hảo. Những cúng dưỡng phong phú là một phương tiện để trao quyền lực, để mua lòng, để kết nạp.
Những Tỳ Kheo Tâm Chưa Vững Và Sự Mê Lôi
Những tỳ kheo mới vào đạo, chưa có sự nhận thức cao, hoặc những vị tu hành chưa vững chắc tâm niệm, dễ bị lôi cuốn bởi hình ảnh bề ngoài của Devadatta. Anh ta hiện lên xinh xạo, ngồi trên những cỗ xe cao sang, xuống ngựa một cách oai vệ, thường xuyên hội đàm với vua, các quan chức. Từ bên ngoài, người ta có thể nhầm tưởng đây là dấu hiệu của một vị tu sĩ cao đạo, được thiên hạ tôn kính.
Tuy nhiên, tất cả những điều này là những lầm tưởng. Sự xuất hiện oai vệ và sự kính sùng từ nhân gian không phải là dấu hiệu của tiến bộ tâm linh. Thực ra, đây là dấu hiệu của sự lệch hướng. Vì thế, Đức Phật đã kịp thời cảnh tỉnh: Devadatta là một khá lụy, là sự tôn giảm trong thiện pháp, một con đường lạc hướng tu tập trầm trọng, và các tỳ kheo cần phải được chỉnh chỉnh kịp thời.
Những Nợ Karmà Ẩn Núp Phía Sau Sự Tham Vọng
Một khía cạnh sâu sắc khác của câu chuyện này nằm ở hình thức của tác dụng nhân quả (karma). Những nợ karmà từ những ý đồ ẩn muội và tham vọng thế tục không phải là những điều có thể tránh khỏi một cách dễ dàng. Một vị tu sĩ có thể tránh được những cạm bẫy hiển nhiên nhờ vào tu hành của chính mình, nhưng những cạm bẫy từ những ý đồ và tham vọng thế tục từ những người khác thì khó tránh hơn. Chúng có thể “mua được” sự chú ý, có thể lay động tâm, có thể làm quên đi lý tưởng ban đầu.
Câu chuyện của Devadatta kết thúc một cách bi thảm. Anh ta cuối cùng đã cố gắng giết Đức Phật, lâm vào tấn trúng và bị đất nuốt chửng vào. Đây không chỉ là một kết quả tự nhiên của lòng tham vọng, mà còn là một hình ảnh sinh động của cách mà lòng tham vọng và những ý đồ ẩn muội cuối cùng tự hủy diệt chính nó.
Lời dạy của Đức Phật về sự cảnh giác trước những lợi ích thế tục là nền tảng của tu tập chân chính
Ứng Dụng Vào Cuộc Sống Đạo Tu Hiện Đại
Dù bối cảnh câu chuyện Devadatta diễn ra cách đây hơn 2.500 năm, những bài học vẫn còn vô cùng kịp thời cho các Phật tử hiện đại. Trong xã hội ngày nay, với sự phát triển của truyền thông và các phương tiện kỹ thuật số, những cạm bẫy của lợi dưỡng, cung kính, và danh vọng thậm chí còn tinh vi và quyết liệt hơn.
Một vị tu hành tu tập chân chính cần phải luôn tỉnh thức, không chỉ với những cúng dưỡng vật chất, mà cũng với những lợi ích vô hình như danh vọng trên mạng xã hội, sự theo dõi, sự ngưỡng mộ từ công chúng. Chính vì thế, sự tự kiểm soát, sự duy trì tâm “muốn ít và biết đủ” là những đức hạnh không bao giờ lỗi thời.
Đối với các người tu hành, bất kể ở bậc nào, việc thường xuyên quán chiếu câu chuyện Devadatta là một cách tốt để nhắc nhở bản thân về những cạm bẫy có thể xảy ra. Không phải tất cả những lợi dưỡng đều có hại, nhưng tâm chấp trước chúng, tâm hy vọng chúng, tâm sợ mất chúng – những điều này mới là những thực sự có hại đến tu hành.
Lời Dạy Cuối Cùng: Giữ Tâm Thanh Tịnh Giữa Sự Cãi Vã Của Thế Gian
Lời dạy cuối cùng từ câu chuyện này là một lời nhắc nhở về sự cần thiết của sự cảnh giác liên tục. Phật pháp không phải là một tôn giáo của những cấm kỵ tuyệt đối, mà là một con đường của trí tuệ và sự tỉnh thức. Lợi dưỡng không phải là tội lỗi, nhưng khi nó trở thành chướng ngại, khi nó làm lay động tâm, khi nó trở thành động lực chính, thì nó đã trở thành một vật cản trên con đường tu hành.
Tất cả các Phật tử và những người tu hành được khuyến khích nên thường xuyên tự kiểm tra tâm mình. Những gì đang hướng động tâm của bạn? Là những gì xứng đáng với con đường tu hành? Hay là những chuyên chở mong manh, dễ dàng tan vỡ? Khi có thể trả lời những câu hỏi này với tỉnh thức, chúng ta sẽ khỏe khoắn hơn trên con đường tu tập.
Lợi dưỡng, cung kính, danh vọng – những thứ này sẽ mãi mãi tồn tại trong thế gian. Nhưng một tâm tu hành chân chính, một tâm luôn hướng về Đạo, một tâm biết cách phân biệt giữa những gì có giá trị thực sự và những gì chỉ là hình ảnh – đó mới là tài sản thực sự. Đó là lý do tại sao lời dạy của Đức Phật về sự cảnh giác với lợi dưỡng, cung kính vẫn mãi mãi sáng ngời như một ngọn đuốc dẫn đường cho tất cả những ai tìm kiếm sự thật.
Tài Liệu Kinh Điển Tham Khảo
Samyutta Nikaya (Kinh Tương Ưng)
- Devadatta Samyutta: Những giáo huấn của Đức Phật về Devadatta và những hiểm họa của lợi dưỡng, cung kính.
- Các bản kinh ghi chép lời dạy của Đức Phật với các tỳ kheo về sự cảnh giác trước ba cạm bẫy: lợi dưỡng, cung kính, danh vọng.
Vinaya Pitaka (Luật Tạng)
- Những quy tắc và hướng dẫn về cách vị tu sĩ nên ứng xử với những cúng dưỡng và danh vọng.
