Mỗi ngày, chúng ta bước đi hàng nghìn bước, nhưng có bao nhiêu bước đi mà chúng ta thực sự cảm nhận được? Lời dạy của Thiền sư Thích Nhất Hạnh về “thần thông là đi trên mặt đất” mở ra một cách nhìn hoàn toàn khác về việc bước đi hàng ngày. Đây không phải là nói về những phép lạ siêu nhiên, mà là về khả năng kỳ diệu của con người khi sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc hiện tại. Thiền đi là một pháp môn tu tập cổ xưa, được các vị thầy Phật giáo khuyến khích để giúp chúng ta trở về với cơ thể, với địa ngạ thần kỳ mà chúng ta đang bước trên – chính là trái đất này.
Thần Thông Không Phải Là Phép Lạ Siêu Nhiên
Trong nhiều thế kỷ tu tập, khái niệm “thần thông” (siddhis) đã bị hiểu lầm như những khả năng siêu tự nhiên hay phép lạ kỳ bí. Tuy nhiên, theo lời dạy của các bậc tiền nhân, thần thông thực sự là những khả năng bình thường của con người khi tâm trí được làm sạch và tập trung. Thiền sư Thích Nhất Hạnh nhấn mạnh rằng thần thông lớn nhất chính là khả năng sống trọn vẹn trong hiện tại, ý thức rõ ràng về mỗi bước chân mình bước trên mặt đất.
Khi chúng ta nói “đi trên mặt đất”, điều này có nghĩa là sống với toàn bộ nhận thức của mình, với cơ thể của mình, với thế giới xung quanh. Bước đi không phải là hành động cơ học mà là một cuộc gặp gỡ với sự sống. Mỗi chân đặt xuống đất là một cơ hội để tiếp xúc với vẻ đẹp của cuộc sống, cảm nhận sức sống của trái đất, và trở về với hiện tại.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh hướng dẫn Phật tử thực hành thiền đi trong thiền viện Plum Village
Thiền Đi – Pháp Môn Tu Tập Cơ Bản
Thiền đi không phải là bộ môn thể dục hay yoga hiện đại. Đây là một pháp môn tu tập có từ thời đầu Phật giáo, được thực hành rộng rãi trong các tông phái Thiền. Trong Kinh Ananda, Phật dạy về bốn pháp niệm xứ (satipatthana), trong đó có thiền đi cùng với thiền ngồi, thiền đứng và thiền nằm. Thiền đi là phương pháp giúp chúng ta duy trì chánh niệm không chỉ khi ngồi thiền, mà còn trong mọi hoạt động hàng ngày.
Nguyên tắc cơ bản của thiền đi là: khi đi, chúng ta chỉ đi, không nói chuyện, không suy nghĩ rơi rớt. Tâm chúng ta được tập trung hoàn toàn vào hơi thở và các bước chân. Bằng cách này, chúng ta cắt đứt dòng suy nghĩ liên tục, tâm trí không còn bay bổng về quá khứ hay tương lai mà ở lại với giây phút hiện tại. Đây chính là cơ sở để phát triển chánh niệm (mindfulness) – những gì các bậc thầy Phật giáo coi là chìa khóa để giải thoát khổ đau.
Tâm Nhất Điểm – Nền Tảng Của Chánh Niệm
Để thực hành thiền đi có hiệu quả, chúng ta cần đạt được trạng thái “tâm nhất điểm” (ekagrata). Đây là một thuật ngữ Phật học chỉ sự tập trung hoàn toàn của tâm vào một đối tượng. Trong trường hợp thiền đi, tâm chúng ta hướng vào hơi thở và bước chân. Khi tâm được tập trung như vậy, suy nghĩ tự động dừng lại.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh giải thích rằng suy nghĩ là cái gì đó kéo chúng ta ra khỏi giây phút hiện tại. Khi suy nghĩ, tâm trí bay bổng lên không trung, hoặc kéo chúng ta trở về quá khứ, hoặc dẫn tâm tới tương lai. Suy nghĩ, dù có thể hay đôi khi hữu ích, nhưng hầu như khiến cho tâm bị phân tán và mất tập trung. Cách hay nhất để ngừng suy nghĩ là đưa tâm trở về với hơi thở và bước chân – chính là cơ sở của thiền đi.
Chánh Niệm Trong Từng Bước Chân
Khi thực hành thiền đi, chúng ta bắt đầu bằng cách ý thức rõ ràng rằng mình đang bước đi. Có thể đặt tâm theo từng bước: bước vào (step in), bước ra (step out), hoặc có thể đếm bước: một, hai, ba… Điều quan trọng là tâm chúng ta không khỏi tiếp xúc với hơi thở và bước chân. Hơi thở hướng ngoài kết hợp với một, hai hay ba bước chân; hơi thở hướng vào kết hợp với một, hai, ba hay bốn bước chân. Mỗi người có nhịp điệu riêng, điều cần thiết là tìm ra điều hòa hợp giữa hơi thở và bước chân.
Theo lời dạy của các bậc thầy, chánh niệm không phải là một công việc khó khăn hay áp lực. Chánh niệm là trạng thái tự nhiên khi chúng ta để cho tâm ở lại với hiện tại mà không cố gắng kiểm soát hay chỉ huy nó. Trong thiền đi, chánh niệm được thiết lập thông qua hơi thở – một quá trình tự nhiên, luôn xảy ra. Chúng ta chỉ cần để ý, lắng nghe hơi thở, cảm nhận nó, và mọi thứ khác sẽ tự theo sau.
Đi Thức Tỉnh – Thần Thông Thực Sự
Bước đi mà tâm ý thức, bước đi mà chúng ta đầy đủ có mặt – đây chính là “đi trên mặt đất” theo lời Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là thần thông thực sự, không phải là đi trên mặt nước hay một những phép lạ nào. Đây là khả năng hiếm hoi của con người hiện đại: sống trọn vẹn, ý thức rõ ràng rằng mình vẫn còn sống, vẫn còn có hai chân để bước đi, vẫn còn hai lá phổi để thở trên hành tinh xinh đẹp này.
Có những con người bước đi như bị ma đuổi, bước đi trong sự quên lãng và thất niệm. Họ bước từ nhà đến công sở, từ công sở về nhà, nhưng họ không bao giờ thực sự “bước đi”. Họ chỉ để cơ thể di chuyển trong khi tâm trí đang ở nơi khác. Ngược lại, khi chúng ta thực hành thiền đi, mỗi bước chân là một phát biểu rằng “tôi vẫn còn sống, tôi vẫn có mặt thật sự, tôi vẫn bước những bước thánh thời, an lạc”. Tia nắng, hạt sương, làn gió – tất cả đều rất đẹp. Nếu chúng ta để tâm suy nghĩ phiêu lạc, chúng ta sẽ đánh mất cơ hội tiếp xúc với những vẻ đẹp này.
Sự Hiểu Biết Sâu Sắc Về Tính Liên Khí
Mỗi bước chân mà chúng ta bước trong chánh niệm không chỉ là hành động cơ học. Nó là biểu hiện của sự liên khí giữa chúng ta và vũ trụ. Theo triết học Phật giáo, tất cả mọi sự vật đều có mối liên hệ nhân quả. Hơi thở chúng ta là hơi thở của cây cỏ và cây rừng. Máu chảy trong cơ thể chúng ta chứa đựng những nguyên tố của đất, nước, lửa và gió. Bước chân chúng ta踏 xuống đất là một cuộc gặp gỡ với vô số muôn vàn sinh linh sống trong đất.
Khi chúng ta bước đi với chánh niệm, chúng ta không chỉ chăm sóc chính mình, mà còn đang tỏ lòng tôn trọng và yêu thương với toàn bộ tự nhiên. Mỗi bước chân là một cách nói: “Tôi ý thức rằng tôi đang sống, tôi ý thức rằng trái đất đang nâng đỡ từng bước chân của tôi, tôi ý thức rằng các thế hệ tổ tiên đã tích tụ những phước đức để tôi có thể còn sống ngày hôm nay”. Đây là cách mà chúng ta thực hành hiếu thảo, tôn kính Tam Bảo, và tu tập đạo Phật.
Thiền Đi Trong Đời Sống Hàng Ngày
Không phải chỉ khi ta đi trong thiền viện hay ở những nơi yên tĩnh, thiền đi mới có giá trị. Thiền sư Thích Nhất Hạnh khuyến khích chúng ta thực hành thiền đi trong mọi hoàn cảnh: đi từ phòng này sang phòng khác, đi từ nhà đến chợ, đi trên đường phố phồn hộp. Mỗi bước chân là một pháp môn tu tập. Mỗi bước chân là một cơ hội để khôi phục lại sự có mặt của mình.
Khi chúng ta thực hành chánh niệm trong đi lại hàng ngày, cuộc sống của chúng ta bắt đầu thay đổi. Chúng ta ít bị mắc kẹt trong lo lắng, sợ hãi, hay những ý nghĩ tiêu cực. Chúng ta trở nên bình tĩnh, thanh thản, và tỉnh thức hơn. Những người xung quanh chúng ta cũng cảm nhận được sự thay đổi này. Một con người bước đi với chánh niệm, với sự hiện diện đầy đủ, sẽ tỏa ra một năng lượng yên bình và an tâm, ảnh hưởng tích cực đến tất cả những người gặp gỡ.
Lưu Ý Khi Thực Hành Thiền Đi
Thiền đi không phải là bộ môn thể dục hay tập luyện sức khỏe, mặc dù nó cũng có lợi ích cho sức khỏe. Khi thực hành thiền đi, chúng ta không nên tập trung vào tốc độ hay quãng đường. Thay vào đó, chúng ta hướng chú ý vào chất lượng của sự hiện diện. Đôi khi, thực hành thiền đi trong thời gian dài – 10, 15 phút hoặc thậm chí lâu hơn – chúng ta có thể đạt được một trạng thái sâu sắc, trong đó tâm hoàn toàn yên lặng và bước chân tiếp tục di chuyển một cách tự động, mà không cần suy nghĩ.
Một điểm quan trọng là không nên nói chuyện khi thực hành thiền đi. Nếu có nhu cầu nói chuyện hoặc nghe điều gì đó, chúng ta nên dừng lại. Cách tốt nhất là để mặt đất – biểu tượng của đất, của cơ sở, của sự hỗ trợ – luôn được ý thức của chúng ta nâng đỡ từng bước. Mục tiêu là trở về với thân thể, trở về với hơi thở, trở về với hiện tại – đó chính là nơi sự sống thực sự xảy ra.
Kết Luận – Bước Đi Thánh Thiện Của Người Tu
Thần thông là đi trên mặt đất – đây là lời dạy sâu sắc của các bậc thầy Phật giáo dành cho mọi người tu học. Không cần tìm kiếm những phép lạ xa xôi, không cần chạy theo những siddhi kỳ quái. Thần thông lớn nhất là khả năng sống trọn vẹn, với toàn bộ nhận thức, với trái tim mở rộng, với tâm hơn và cơ thể, trong mỗi giây phút của cuộc sống hàng ngày.
Thiền đi là một pháp môn đơn giản nhưng sâu sắc, là nơi mà sự thực tập Phật pháp trở nên có thể tiếp cận với mọi người, bất kể tuổi tác, tâm linh hay hoàn cảnh sống. Khi bạn bước đi với chánh niệm, bạn không chỉ tu tập cho riêng mình. Bạn là một tia sáng, một nguồn cảm hứng, một sự chứng tỏ rằng con người có khả năng sống thức tỉnh, sống thực sự, sống với tình yêu và tôn trọng dành cho cuộc sống. Bắt đầu hôm nay, hãy để mỗi bước chân trở thành một bước của bồ tát, một bước của Phật, một bước trên con đường giác ngộ.
Bài viết này được sáng tác dựa trên lời dạy của Thiền sư Thích Nhất Hạnh về thiền đi và thần thông. Lợi ích của tu tập thiền đi sẽ giúp bạn phát triển chánh niệm, giảm căng thẳng, và trở về với hiện tại – nơi thực sự sống, nơi thực sự tu tập, nơi thực sự giác ngộ.
