Sau khi du nhập vào Thái Lan hơn bảy trăm năm qua, Phật giáo đã trở thành một phần không thể tách rời của đời sống xã hội. Giáo lý Phật giáo với những đạo đức cao quý về lòng khoan dung, từ-bi-hỷ-xả sâu sắc đã thấm vào tâm linh và lối sống của người Thái Lan. Từ những nghi lễ sinh thời đến những trang trọng cuối cùng của cuộc đời, Phật giáo gắn bó mật thiết với mỗi giai đoạn phát triển của con người. Không chỉ là tôn giáo, Phật giáo đã trở thành nền tảng đạo đức, nhân cách và là sợi dây kết nối cộng đồng trong xã hội Thái Lan.
Phật Giáo Hình Thành Đạo Đức Và Nhân Cách Người Thái
Ngôi chùa Phật đã đóng vai trò trọng yếu trong xã hội Thái Lan từ thời kỳ Sukhothai cho đến ngày nay, trở thành một phần thiết yếu trong đời sống hàng ngày. Mặc dù trong thời hiện đại, các ngôi chùa không còn đóng vai trò giáo dục phổ thông như trước do sự phát triển của hệ thống giáo dục quốc gia, nhưng người Thái vẫn thường xuyên đến chùa để thực hiện nghi thức tôn giáo và thỏa mãn nhu cầu tâm linh sâu sắc. Ngôi chùa vẫn là nơi Phật tử có thể hướng tâm tới Đức Phật với lòng từ bi.
Chùa Phật đóng vai trò giữ gìn nền nếp trong xã hội và duy trì nền văn hóa truyền thống, hướng dạy lý lẽ làm người, học đạo và tình yêu thương, vị tha và sự nhường nhịn. Trong cuộc đời của mỗi người dân Thái Lan, từ khi mới sinh đến lúc qua đời, luôn gắn bó và chịu ảnh hưởng đậm nét của văn hóa Phật giáo. Các nghi lễ đều có hiện diện ảnh hưởng của Phật giáo, bao gồm lập bàn thờ có tượng Phật và mời các nhà sư về cầu kinh làm lễ.
Các nhà sư Thái Lan trong trang phục tôn giáo truyền thống thực hiện nghi thức tại chùa
Nghi lễ đầu tiên trong vòng đời là sau khi đưa trẻ sinh được 3 ngày, thực hiện nghi lễ cúng vía (Phi thi thẩm khoáng), tiếp đến là cúng đầy tháng (Phi thi thẩm khoáng Đương), cắt chỏm tóc (Phi thi Côn Phẩm Phay). Người Thái giao đưa trẻ cho nhà sư nuôi dạy trong một giai đoạn nào đó, và khi sinh con, cha mẹ thường thỉnh y các vị sư đặt tên cho con mình (Phi thi tăng chỉ đặc). Họ tin rằng được các nhà sư chọn tên vừa đẹp vừa mang ý nghĩa sâu sắc. Ngoài ra còn các nghi lễ khác như sinh nhật và mừng thọ (Phi thi thẩm bun và cắt lễ thẩm bun a dư).
Triết Lý Nhà Phật Ảnh Hưởng Sâu Sắc Đến Sinh Hoạt Hàng Ngày
Triết lý Phật giáo đã ảnh hưởng sâu sắc đến mỗi sinh hoạt của người dân đất Thái và là chất keo bảo vệ sự hòa thuận, cộ kết cộng đồng trong xã hội Thái Lan. Phật giáo đã đóng góp vào hình thành nhân cách đạo đức của con người, thể hiện qua các nghi lễ cắt chỏm tóc mang ý nghĩa cho đưa trẻ trưởng thành sẽ gặp nhiều điều may mắn về sức khỏe và hướng thiện. Từ lúc bé đã được giáo dục thông qua những nghi lễ Phật giáo, cùng với những định hướng giáo dục của gia đình, người thân và làm phúc giúp đỡ người khác.
Ngoài mặt tâm linh, các ngôi chùa Phật giáo còn là nơi cứu mang những đưa trẻ gặp khó khăn trong cuộc sống. Những ngôi chùa ở vùng nông thôn đã là ngôi nhà tuổi thơ của những đưa trẻ trong cộng đồng đến nương tựa. Những đứa trẻ này thường được gọi là “trẻ chùa – Dek Wat”. Cuộc sống hàng ngày của các em nhỏ là làm các công việc như những người nội trợ, không được các nhà sư trả lương nhưng được ăn uống, chỗ ở miễn phí và coi như được hưởng phúc. Trẻ em đến nương nhờ chùa phần lớn có cha mẹ là những nông dân nghèo, muốn gửi con trai của mình đến các nhà sư giúp đỡ.
Tuy nhiên, một số trẻ em trong gia đình có điều kiện kinh tế khá giả, nhưng cha mẹ vẫn muốn gửi con mình vào chùa, vì tin rằng chúng sẽ trở thành những đưa trẻ tốt do được các nhà sư chỉ dẫn về đạo đức và dạy chúng kỷ luật và những điều tốt đẹp về Đạo Phật. Nhiều người nắm giữ các chức vụ cao trong xã hội trước đây đã từng trưởng thành từ trẻ chùa, điều này chứng tỏ cuộc sống trong chùa là có giá trị vì những đưa trẻ được trưởng thành trong môi trường đạo đức tốt.
Nghi Lễ Vào Chùa Tu – Sự Kiện Quan Trọng Trong Đời Nam Giới
Nghi lễ Phật giáo quan trọng ảnh hưởng đến đời sống của bất kỳ người đàn ông nào cũng đều phải trải qua, đó là lễ “Kān Upsombot” hay “Ordination Ceremony” (vào chùa tu). Theo phong tục truyền thống, đây là thời gian để con người có thể học trở thành người tốt, một việc làm có ý nghĩa để có thể đem lại được nhiều phúc nhất cho cha mẹ mình. Vì vậy, nam giới đều phải trở thành chư tiêu một thời gian nào đó trong đời.
Phần lớn nam giới người Thái Lan sẽ tận dụng cơ hội để bày tỏ tấm lòng của mình đối với cha mẹ mình, thể hiện bằng việc vào chùa tu trước khi cưới vợ càng sớm càng tốt. Quy định được vào chùa tu là không dưới 20 tuổi, thời gian tu có thể từ 1-3 tháng. Có hai kiểu lễ Thụ phong: Banphacha cho chư tiêu, và Upsombot dành cho nhà sư. Một người phải trải qua 7 năm tu hành mới trở thành chư tiêu. Nếu người con trai nào đó không vào chùa làm lễ thụ phong thì không được coi là một người trưởng thành và không giành được sự tôn trọng từ cộng đồng. Người được thụ phong sẽ được gọi là “Thít” – biểu tượng của sự trưởng thành và đạo đức.
Mặc dù lễ thụ phong có thể diễn ra bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng thường chọn thời điểm 3 tháng mùa mưa hàng năm vì dịp này các nhà sư sẽ ở lại trong chùa (Dùa chăm khauphần sã). Trong lễ thụ phong, người đi tu sẽ trả lời một số câu hỏi, như: “Bạn có phải đàn ông không? Bạn có nợ nần ai không? Cha mẹ bạn có cho phép bạn trở thành chư tiêu không?”. Tất cả các câu hỏi này có nghĩa là để đảm bảo người thanh niên đã sẵn sàng, không vương vấn gì với đời sống xã hội để đi tu, có thể dâng hiến hầu hết thời gian của mình vào việc học về Phật giáo trong thời gian giá trị của cuộc sống trong chùa. Sau thời gian tu hành, các chư tiêu sẽ xuất tu và trở thành người thế tục trong khi đó một số khác vẫn tiếp tục cuộc sống tu hành thêm một thời gian nữa.
Ảnh Hưởng Của Phật Giáo Trong Các Nghi Lễ Vòng Đời
Phật giáo ảnh hưởng sâu sắc đến nghi lễ cưới hỏi (Phi thi tiếng ngan). Trước khi làm lễ cưới, hầu hết các gia đình đều mời các nhà sư đến tụng kinh cầu chúc hạnh phúc cho cô dâu chủ rể. Thông thường các nhà sư được mời từ buổi chiều trước ngày cưới. Buổi sáng hôm sau, đôi tân hôn đem thức ăn cúng dường cho các nhà sư trước khi tiến hành hôn lễ. Trong lễ cưới, các nhà sư cầu kinh chúc phúc và rưới nước thánh lên tay cô dâu và chủ rể, tiếp theo đó những người tham gia rưới nước từ một vị sơ xuống bàn tay của đôi vợ chồng, đôi tân hôn quỳ xuống trên một chiếc bàn thấp, mỗi người được đeo một vòng hoa và một sợi dây màu trắng liên kết với nhau, để tượng trưng cho sự gắn bó cuộc sống tương lai.
Phật giáo gắn chặt với chu kỳ vòng đời cuối cùng của đời người là nghi lễ tang ma (Phi thi phá sộp, nghĩa là nghi lễ hỏa táng). Theo phong tục truyền thống, sau khi gia đình có người thân qua đời, thường làm lễ tại nhà hoặc đưa đến chùa sau đó đưa đi hỏa táng. Các nhà sư cũng đóng vai trò quan trọng về tâm linh qua các bước lễ nghi này. Lễ hỏa táng thường được tiến hành vào buổi chiều trong ngày, các vị sư có mặt và tụng kinh trong suốt quá trình cho đến khi quan tài người chết được đặt lên giàn thiêu. Người thân trong gia đình có người chết, dâng một tấm áo cà sa màu vàng cho nhà sư mặc để tiến hành làm lễ hỏa táng.
Lễ hỏa táng truyền thống Thái Lan với sự hiện diện của các nhà sư
Nhà sư trưởng đọc điếu văn tiểu sử về cuộc đời người chết và sau đó các vị sư khác tiếp tục tụng kinh. Nhà sư trưởng là người khởi hóa chăm đuốc lên giàn thiêu. Khi công việc thiêu xác đã kết thúc thì người nhà ở lại thu nhặt xương cốt còn lại để vào một chiếc hộp sành. Hàng năm, vào những dịp lễ tết, người nhà đem hộp tro ra chùa nhờ các nhà sư cầu cho vong hồn người đã khuất.
Nhà sư đã xuất hiện và gắn bó với rất nhiều nghi lễ quan trọng trong cuộc đời mỗi con người, các nghi lễ này đều mang tính giáo dục cao trong cộng đồng. Từ lúc sinh đến lúc lìa cơi đời, các nhà sư cùng với ngôi chùa đã là chỗ dựa chủ yếu về mặt tinh thần của người Thái, có thể nói các nhà sư đại diện cho hiện thân của Đức Phật trong việc hình thành nhân cách, giáo dục cảm hóa con người và hướng tới điều thiện.
Nghi Lễ Làm Phúc – Hoạt Động Tâm Linh Thường Nhật
Ngoài các nghi lễ quan trọng trong đời của mỗi cá nhân, những nghi lễ mang tính giáo dục trong cộng đồng được thể hiện rất nhiều qua các lễ hội của Phật giáo, các lễ hội là tương tác giữa người dân bản địa với các nhà sư, như là những hành động biệt ơn đến các nhà sư, và những giáo lý Phật giáo. Nghi lễ làm phúc (Thẩm Bun) liên quan nhiều đến Phật giáo và phổ biến hàng ngày. Lễ làm phúc bao giờ cũng có các hoạt động làm môn ăn, và một số đồ dùng khác để dâng cho các nhà sư khi gia đình có công việc, như: cúng nhà mới, xe mới, cưới hỏi, tang ma. Trong dịp này, chủ nhà chuẩn bị mời và đón các nhà sư vào ngày đã định sẵn.
Trong buổi lễ, nhà sư tụng kinh bằng tiếng Pali, đọc một vài đoạn kinh ngắn, sau đó chủ nhà phải đọc theo. Vai trò của người phụ nữ trong gia đình rất quan trọng trong ngày này, đó là phải lên kế hoạch chuẩn bị bữa ăn dâng cho nhà sư, bữa ăn đó phải là chất lượng cao, môn ăn phải đa dạng, và số lượng nhiều, cùng với các môn tráng miệng và hoa quả tươi, đồ uống không có cồn. Trong các ngày lễ hội Phật giáo, lễ hội chùa (Ngan Wat) hàng năm thường được tổ chức ở hầu hết các ngôi chùa trên khắp đất nước, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, lễ hội chùa còn nhằm mục đích để tăng nguồn vốn tu sửa, hoặc xây dựng thêm những công trình mới của nhà chùa.
Lễ hội chùa được tổ chức nhằm cho những mục đích cụ thể của nhà chùa và đồng thời cũng tạo cơ hội cho những người dân làm phúc sau dịp thu hoạch mùa vụ thông qua hoạt động quyên góp. Đây là thời điểm làm phúc tốt nhất và tận hưởng những khoảng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời của mỗi người dân.
Các Lễ Hội Phật Giáo Trọng Đại
Ngày lễ Phật Đản (Wan Visakhabucha) là một trong những ngày lễ tôn giáo quan trọng nhất của Thái Lan, để tưởng nhớ đến ngày sinh, sự khai sáng của Đức Phật. Ngày này được coi là ngày trọng đại được tổ chức kỷ niệm trên khắp đất nước, các loại cờ Phật giáo được treo lên cùng với các hoạt động kỷ niệm được tổ chức theo quy mô trên toàn quốc. Trong dịp này, người dân chuẩn bị thực phẩm, bánh kẹo, đồ uống để dâng lên các nhà sư, để đến ngôi chùa gần làng và dành phần lớn thời gian vào các hoạt động nghi lễ Phật giáo.
Ngày Visakhabucha phần lớn tổ chức hoạt động diễn ra trong khuôn viên nhà chùa, hoạt động không thể thiếu trong ngày này là dâng thức ăn cho các nhà sư, sau đó những tín đồ Phật giáo sẽ được nghe các nhà sư thuyết pháp, và tiếp tục tham gia nghi lễ rước nến (Wien Thien) đi vòng quanh chùa vào buổi tối. Lễ hội quan trọng khác dành cho các nhà sư là dịp Khao Phansa, thường diễn ra vào dịp đầu mùa mưa hàng năm, trong thời gian 3 tháng mùa mưa các nhà sư sẽ không rời khỏi nhà chùa, người dân sẽ cúng dường, bái lễ, cầu nguyện.
Người dân Thái Lan tham gia nghi lễ rước nến quanh chùa trong lễ Phật Đản
Lễ hội Khao Phansa là một trong những lễ hội Phật giáo lớn, được coi là lễ mở đầu cho mùa an cư của Phật tử. Vào ngày này, người dân sẽ cúng dường, bái lễ, cầu nguyện những điều tốt đẹp cho bản thân và gia đình. Sau ba tháng mùa mưa, người Thái tổ chức lễ hội kết thúc mùa mưa (Óc Phằn sã). Người dân sẽ tổ chức lễ rước nến và dâng tặng áo cà sa mới cho các nhà sư thể hiện sự biết ơn và tấm lòng thành kính với Phật giáo.
Phật Giáo – Nền Tảng Văn Hóa Xã Hội Thái Lan
Phật giáo đã ảnh hưởng lớn đến văn hóa Thái Lan thông qua các nghi lễ của mỗi con người, từ khi sinh ra đến khi qua đời. Phật giáo đã gắn liền với xã hội Thái qua nhiều thế kỷ, vì vậy đã hình thành và tạo nên nhiều nghi lễ truyền thống, phần lớn các nghi lễ này có tác động đến việc giáo dục hình thành nhân cách con người. Có thể thấy thông qua niềm tin và ảnh hưởng giữa Phật giáo (đại diện là các nhà sư) với các Phật tử (người dân) có sự tương tác trên nhiều mặt cuộc sống, đã góp phần tạo nên một xã hội hài hòa và tốt đẹp hơn.
Văn hóa Phật giáo Thái Lan không chỉ biểu hiện qua các nghi lễ trang trọng mà còn thấm vào từng khía cạnh của cuộc sống thường ngày. Từ những lời kinh tụng dịu dàng trong buổi sáng tại các ngôi chùa cho đến những tấm lòng từ bi trong các hoạt động làm phúc, giáo lý Phật đã trở thành một phần tự nhiên của bản sắc văn hóa dân tộc. Sự kết hợp giữa niềm tin tôn giáo và các hoạt động xã hội đã giúp xây dựng một cộng đồng vững chắc, nơi mỗi cá nhân đều hiểu rõ trách nhiệm của mình đối với gia đình, xã hội và đất nước.
Thông qua hành trình từ sinh đến tử, người Thái Lan không chỉ tuân theo các nghi lễ Phật giáo mà còn tiếp nhận và sâu xa hóa những giá trị đạo đức mà Phật pháp mang lại. Các nhà sư, với vai trò là những người dẫn đường tinh thần, đã giúp mỗi cá nhân và cộng đồng duy trì được sự cân bằng, hòa bình và phát triển bền vững. Chính nhờ vào ảnh hưởng sâu rộng này mà Phật giáo vẫn tiếp tục là ngọn đuốc chỉ đường cho nền văn hóa Thái Lan, giúp cộng đồng duy trì những giá trị truyền thống đồng thời thích ứng với sự thay đổi của thời đại.
