Sư cô Trúc Lan Nhã từng dạy rằng, người không biết tu dưỡng thường không biết cách kiểm soát thân, khẩu, ý của mình. Cuộc sống như trôi nổi, bất nhất với tâm ý, luôn phiền nản, than trách, để lòng mộng sân si gặp chỉ cũng dễ dàng quát thao. Họ luôn tìm cách chỉ trích người khác, nhìn lỗi thấy của người này, công kia, vào chùa thì nhìn lỗi nọ, cô kia. Rồi mang chuyện quá khứ, tưởng tượng tương lai ra mà lập công, tính quả, lại còn hay cố chấp vào những nhận thức hạn hẹp trong bản ngã của mình. Vì thế mà bất toại nguyện và khổ đau luôn hằng theo trong tâm người ấy – đó cũng là một dạng bất hạnh.
Ngược lại, người biết tu dưỡng thì lúc nào và ở đâu cũng thường chính niệm, tỉnh giác trước thân, tâm, cảnh để luôn có trí tuệ sáng suốt mà hành xử. Người ấy biết định tâm và buông xả đúng đắn để không tạo thêm nhân quả, ân oán, duyên nghiệp. Cũng không nặng nề về những hơn thua được mất theo quan niệm ở đời, biết quán chiếu và lắng nghe các pháp đến đi với trí tuệ như thật. Vì thế mà người ấy có được nội tâm tĩnh tại và an vui lâu dài – đó chính là phước báu.
Sự Khác Biệt Giữa Tu và Không Tu
Phước báu không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là kết quả thực tế của việc tu luyện. Khi ta tu tập đúng cách, ta không những tự thay đổi tâm hành xử, mà còn tạo nên một năng lượng tích cực xung quanh mình. Người tu biết rằng mỗi lời nói, suy nghĩ, hành động đều có ý nghĩa và tác dụng theo quy luật nhân quả (Karma).
Trong Phật giáo, khái niệm nhân quả không mang tính phạt phúc hay thần bí, mà là quy luật tự nhiên của vũ trụ. Người không tu luyện thường sống một cách bất thức, theo những ham muốn bề ngoài mà không nhận ra hậu quả lâu dài của hành động. Họ để cho tâm được chi phối bởi tham, sân, si, khiến cuộc sống trở nên khó khăn và đầy bất ổn.
Người tu luyện tại chùa chiều tối trong không gian thanh tịnh
Người biết tu dưỡng lại khác hẳn. Họ học cách quan sát tâm, nhận biết những thói quen tiêu cực và từng bước thay đổi. Qua định tâm và tuệ giác, họ không bị lôi kéo bởi những dục vọng tạm thời. Thay vào đó, họ sống với đủ đầy nội tâm, có khả năng chia sẻ, yêu thương, và đối xử tốt với mọi người xung quanh.
Các Yếu Tố Cơ Bản của Tu Luyện
Tu luyện trong Phật giáo không phải chỉ là thiền định hay tăng giữ giới, mà là một quá trình toàn diện bao gồm ba yếu tố chính: giới (Sila), định (Samadhi), và tuệ (Prajna).
Giới là nền tảng đầu tiên – đó là những quy tắc ứng xử đạo đức, giúp ta tránh gây hại cho bản thân và người khác. Khi giữ giới, ta không những bảo vệ thân thể khỏi những hành động xấu, mà còn giữ gìn tâm khỏi những tư tưởng độc hại.
Định là sự tập trung, lấy lại bình tĩnh cho tâm. Thông qua thiền định, ta học cách để tâm yên tĩnh, không bị phân tán bởi những tư tưởng vô tích sự. Đây là kỹ năng thiết yếu để quan sát sâu sắc vào bản chất của mọi sự vật.
Tuệ là sự hiểu biết sâu sắc về thực tại. Qua tuệ giác, ta nhận ra bản chất của khổ đau, nguồn gốc của nó, và con đường thoát khỏi nó. Đây là mục tiêu cuối cùng của mọi tu luyện Phật giáo.
Tạo Phước Qua Những Hành Động Hàng Ngày
Một điều quan trọng cần hiểu là tu luyện không phải chỉ dành cho những ai quy ẩn hoặc sống trong chùa. Mọi người, dù đang sống ở gia đình, công việc hay bất cứ hoàn cảnh nào, đều có thể tu luyện. Phước báu có thể được tạo ra qua những hành động rất đơn giản trong cuộc sống hàng ngày.
Tạo phước qua thiền định: Chỉ cần mười mấy phút mỗi sáng, ta có thể ngồi thiền, quan sát hơi thở, để tâm yên tĩnh. Đây là một hình thức tu luyện rất quý báu.
Tạo phước qua hành động tốt: Mỗi lần ta nói lời tử tế, giúp đỡ người khác mà không cầu báo đáp, hoặc thậm chí chỉ đơn giản là mỉm cười với ai đó, ta đang tạo phước.
Tạo phước qua tịnh tâm: Khi ta học cách không than phiền, không chỉ trích người khác, không giận dữ, ta đang tịnh hóa tâm. Đó là một dạng tu luyện rất sâu sắc.
Lời Phật Dạy Về Tu Luyện
Kinh Pali có một câu nói nổi tiếng: “Chỉ bạn là người có thể giải phóng chính mình, không ai khác có thể làm điều này cho bạn.” Đây là lời nhắc nhở về trách nhiệm của chính mỗi người đối với tu hành của mình.
Trong truyền thống Phật giáo Việt Nam, chúng ta còn có bài thơ dạy dỗi:
Người tìm kiếm điều gì trong nhân thế?
Đây hư vô – Tâm Kế chỉ hoang vu
Cuộc trăm năm chẳng biết nghĩa chữ Tu
Nên đời vẫn mù theo mê lộ
Ai đại phước mới học điều Giác Ngộ
Biết tựa nương đạo Lộ của Thánh Nhân
Sống ngay đây: Tỉnh giác khẩu, ý, thân
Đời thôi những trăm luân trong ba cõi
Bài thơ này nhắc nhở rằng nếu ta không tu luyện, không tỉnh giác, cuộc sống sẽ chỉ là lặp lại những điều cũ, những vòng luân hồi vô tận. Nhưng nếu ta học theo lời dạy của Phật, tỉnh giác trước mỗi hành động, ta sẽ thoát khỏi vòng luân hồi này.
Con Đường Tu Luyện Trong Đời Sống Thực Tiễn
Tu luyện không phải là điều hoang đường hay không thực tế. Nó là một quá trình thực tiễn, từng bước từng bước. Hôm nay, bạn có thể bắt đầu bằng những bước rất nhỏ:
Đầu tiên, hãy học cách quan sát tâm của bạn. Mỗi khi bạn có một suy nghĩ tiêu cực, hãy nhận ra nó, không phán xét, chỉ quan sát. Điều này gọi là tỉnh giác (Mindfulness).
Thứ hai, hãy giữ một điều luật đơn giản: không gây hại, không nói dối, không uống rượu, không lấy của người khác, không có những hành động tình dục bất chính. Những điều này không phải là những quy tắc được áp đặt từ bên ngoài, mà là những nguyên tắc giúp bảo vệ và phát triển tâm của bạn.
Thứ ba, hãy thực hiện những hành động tốt. Khi có dịp, giúp đỡ người khác, nói những lời tử tế, chia sẻ với những ai cần thiết. Mỗi hành động này đều tạo ra một duyên lành trong tâm bạn.
Phước Báu – Kết Quả Thực Tế Của Tu Luyện
Phước báu không phải là một phần thưởng trừu tượng từ trời đất. Nó là kết quả thực tế, có thể cảm nhận được từ trong tâm của chính bạn. Người tu luyện thường cảm thấy tâm bình yên hơn, ít lo lắng hơn, có khả năng yêu thương bản thân và người khác hơn, và cuộc sống trở nên ý nghĩa hơn.
Phước này không đến từ ngoài, mà từ bên trong. Nó là quả ngọt của những lần ta buông bỏ tham, sân, si, mỗi lần ta chọn cách đúng đắn thay vì những cách dễ dãi. Người tu biết rằng những phước báu này sẽ đi theo trong cuộc sống hiện tại, và theo Phật giáo, cũng sẽ ảnh hưởng đến những kiếp sống tiếp theo.
Kết Luận – Bắt Đầu Tu Luyện Ngay Hôm Nay
Tu luyện là quá trình suốt đời của mỗi người Phật tử. Không cần phải chờ đợi điều kiện hoàn hảo hay một thời điểm nào đó trong tương lai. Hôm nay, lúc này, nơi đây, bạn đã có thể bắt đầu. Bạn có thể thiền định mười mấy phút, nói một lời tử tế, buông bỏ một suy nghĩ tiêu cực, hoặc đơn giản là sống với tỉnh giác.
Mỗi bước đi này không to tát, nhưng nó thực sự. Và qua những bước nhỏ, ta sẽ dần dần chuyển hóa tâm hành, từng ngày từng ngày tạo nên những phước báu thực sự. Đó chính là con đường tu luyện mà Đức Phật đã chỉ dạy cho các đệ tử – con đường dẫn đến tâm bình yên, đến phước báu, đến giác ngộ.
Hãy để lời của Phật và những vị thầy tu luyện nhắc nhở ta rằng: Tỉnh giác trước thân, khẩu, ý của mình là bắt đầu của mọi tu luyện thực sự.
