HT. Thích Giác Quang
Xuất gia là người có chí hướng cao cả, trong đời không vì sánh bằng về Sa môn đạo hành của Phật Thích Ca Mâu Ni. Người xuất gia thì không còn gì rằng buộc, đây chính là cơ hội Phật tử cộng hiến cho Phật Pháp và viên thành đạo nghiệp. Tuy nhiên, trước khi quyết định bước vào con đường tu học, một thanh niên đã đặt câu hỏi khó khăn cho HT. Thích Giác Quang về cách cân bằng giữa trách nhiệm gia đình và nguyện vọng xuất gia của mình.
Thanh niên này chỉ là con trai duy nhất trong gia đình, mẹ không bình thường còn có gia đình khác, ngoại già yếu. Nhưng anh chàng này có nguyên vọng mạnh mẽ muốn học thành tài, để bảo hiếu, có người kế lo cho gia đình, rồi sau đó mới xuất gia. Anh lo rằng nếu xuất gia ngay bây giờ, liệu có quá trần không thừa Sư, hay làm thế nào để gia đình được thừa Sư trong tình huống này? Đây là câu hỏi phản ánh tâm niệm hiếu đạo sâu sắc của một Phật tử trẻ, khi phải lựa chọn giữa tình yêu thương cha mẹ và lý tưởng tu học.
HT. Thích Giác Quang đã dành một câu trả lời công phu và nhân từ, giúp thanh niên này hiểu rõ rằng: Xuất gia là người có chí hướng cao cả, trong đời không vì sánh bằng về Sa môn đạo hành của Phật Thích Ca Mâu Ni. Người xuất gia thì không còn gì rằng buộc, đây chính là cơ hội Phật tử cộng hiến cho Phật Pháp và viên thành đạo nghiệp. Tuy vậy, Phật pháp luôn tôn trọng sự hiếu đạo và hiển hiếu – những hành động chân thật giúp cha mẹ được an lạc và giải thoát.
Hiểu Rõ Khó Khăn Gia Đình Là Điểm Khởi Đầu
Khi Phật tử trình bày hoàn cảnh khó khăn của mình, HT. Thích Giác Quang không vội kết luận mà lắng nghe kỹ. Giáo lý Phật pháp dạy rằng, hiếu đạo không chỉ là phụng dưỡng cha mẹ bằng vật chất, mà còn phải hiểu rõ nỗi khổ đau của họ. Trong trường hợp này, gia đình quá đơn chiếc: bố mẹ chỉ có một trai, mẹ không bình thường có gia đình khác, ngoài già yếu – đây là những khó khăn thực tế mà thanh niên phải gánh vác. Sự gánh nặng này không phải do tham lam hay bất tuân lệnh, mà vì duyên lành là nuôi dưỡng cha mẹ trong giai đoạn còn có khả năng.
Lý tưởng tu học cao cả của thanh niên này cũng đáng quý, nhưng Phật pháp dạy rằng, trước tiên phải hoàn thành hành lành hiếu đạo. Kinh điển Phật giáo nhấn mạnh rằng, phụng dưỡng cha mẹ là một trong những công đức to lớn nhất. Đức Phật từng dạy: “Trong nhà, nhà trên thế Phật, nhà dưới thế là Cha Mẹ, Cha Mẹ chính là Phật nhà dưới đây”. Điều này cho thấy, khi chúng ta hiếu đạo với cha mẹ, chúng ta chính là hiếu đạo với Phật Tổ.
Những Cách Giải Quyết Khác Biệt Cho Mỗi Hoàn Cảnh
Thanh niên Phật tử suy tư về trách nhiệm gia đình và đạo nghiệp tu học
HT. Thích Giác Quang đã chỉ ra rằng, hiếu đạo không phải chỉ có một con đường duy nhất. Trong Phật giáo, có một nguyên tắc sâu sắc là “phương tiện thiện巧” – tức là tìm cách thích hợp nhất cho từng hoàn cảnh cụ thể. Dựa trên việc Phật tử không giải thích thêm về tình huống gia đình, HT. Thích Giác Quang đã nêu ra ba trường hợp điển hình mà một thanh niên có thể lựa chọn:
Trường Hợp Thứ Nhất: Để Nhà Tạm Thời Phụng Dưỡng Cha Mẹ
Nếu mẹ không bình thường thì Phật tử phải nuôi, nếu mẹ có gia đình khác theo Sư thì Phật tử vẫn phải nuôi, để mẹ được an nhàn. Kể cả nuôi ngoại. Nếu còn bố thì phải phụng dưỡng luôn cả bố. Đây là trách nhiệm của một người con Phật, dù có khó khăn đến mức độ nào đi nữa cũng phải phụng dưỡng các đấng sanh thành. Đây mới gọi là hiếu đạo của Nhà Phật. Giáo lý này xuất phát từ sự hiểu biết rằng, cha mẹ là người đã sinh ra chúng ta, nuôi dạy chúng ta, hành động này được coi là thực hiện chánh pháp trong Phật giáo.
Phật tử có thể vừa đi học để thành tài, vừa nuôi cha mẹ, học hỏi các kỹ năng để có cuộc sống tự lập. Đây là hành lành hiếu đạo hiển dạng, giúp cha mẹ được an lạc trong tuổi già, đồng thời thanh niên cũng có cơ hội hoàn thiện bản thân. Khi mẹ, ngoài không còn trên thế này nữa, hoặc khi thanh niên đã có khả năng tự lập, anh ta mới có điều kiện cân nhắc về con đường xuất gia.
Trường Hợp Thứ Hai: Gửi Cha Mẹ Vào Tu Viện
Tuy nhiên, nếu mẹ đã không bình thường, ai mà thương yêu mẹ nữa, chỉ có là làm con mới thương và nuôi mẹ mà thôi. Ngoại già – nếu không có ai chăm sóc – thanh niên cũng cần có trách nhiệm lo cho ngoại. Trong trường hợp này, Phật tử có thể gợi ý cho cha mẹ đi tu học cùng mình, hoặc gửi họ vào chùa, tu viện, liên viện Tịnh Độ Quan Âm Tu Viện của Sư Bà Huệ Giác để được chăm sóc, nuôi dưỡng và học Phật. Đồng thời Phật tử cũng phát tín tâm xuất gia thì cũng chẳng có gì là trở ngại.
Trường hợp này là cơ duyên Phật Pháp đã đến, chẳng phải như mọi người suy nghĩ “do nghèo mà vào chùa”. Điều này cũng chính là cách bảo hiếu của người con Phật trong giai đoạn mới. Khi cha mẹ được sống trong môi trường an tĩnh, với hướng dẫn của Sư Bà hay các tỳ khưu, họ cũng có cơ hội tu học và chuẩn bị cho những kiếp sau. Đây là một giải pháp tuyệt vời khi gia đình gặp khó khăn.
Trường Hợp Thứ Ba: Học Tài Rồi Tu Sau
Nếu Phật tử có tài sản thì vừa đi học để thành tài, vừa nuôi mẹ, nuôi ngoại, bảo hiếu cho đến khi cha mẹ qua đời rồi đi tu cũng không muốn. Vì sao? Vì lẽ bảo ân bảo hiếu cũng chính là tu rồi đó. Bảo ân bảo hiếu là hành Phật. Đúng như Đức Phật dạy: “Trong nhà, nhà trên thế Phật, nhà dưới thế là Cha Mẹ, Cha Mẹ chính là Phật nhà dưới đây”.
Trong trường hợp này, thanh niên tập trung vào học tập để có tài năng và kiến thức, phụng dưỡng cha mẹ chu toàn, rồi khi đã hoàn thành trách nhiệm gia đình, anh ta mới bước vào con đường tu học một cách tự do và không có hối tiếc. Đây cũng là hành Phật, vì đã thực hiện tròn đủ nghĩa vụ con người trước khi xuất gia.
Ba Trường Hợp Đều Là Hành Lành Của Người Con Phật
Điểm quan trọng nhất trong lời dạy của HT. Thích Giác Quang là: ba trường hợp trên, tâm ý bạn ở vào trường hợp nào cũng là Phật tử, cũng chính là người tu Phật đây. Đây là một thông điệp rất nhân văn và thực tế. Phật pháp không phán xét kỳ thị, mà nhìn nhận tâm ý chân thật của người thực hành. Nếu thanh niên chọn ở nhà phụng dưỡng cha mẹ với tâm niệm từ bi, có tâm học Phật, thì anh ta cũng là Phật tử. Nếu chọn xuất gia nhưng sắp xếp cho cha mẹ được chăm sóc tốt, cũng là hành Phật. Nếu học tài rồi tu sau, cũng là hành Phật.
Người đời hay bảo: “Đời nay hiếm có” nhất như trên lắm! Nhưng với Nhà Phật thì không hiếm, rất nhiều người thực hiện hành lành như thế! Phật tử cố gắng niệm Phật, giữ vững tâm hồn là làm con Phật là hành phúc nhất bạn ạ! Điều này thể hiện một sự khích lệ và tin tưởng vào tiềm năng của mỗi Phật tử. Dù hoàn cảnh khó khăn, dù lựa chọn con đường nào, miễn là tâm niệm chính trực và hành động tốt, chúng ta đều đang thực hiện Phật pháp.
Bài Học Về Hành Lành Hiếu Đạo Cho Mỗi Phật Tử
Lời dạy của HT. Thích Giác Quang không chỉ là trả lời cho một thanh niên cụ thể, mà là một bài học về hiếu đạo cho tất cả Phật tử. Trong Phật giáo, hiếu đạo được coi là một trong những công đức lớn nhất, được xem ngang bằng với tu tập và tu hành. Kinh Ưu Bàn Đề dạy rằng, phụng dưỡng cha mẹ là một trong năm điều cần làm mà không bao giờ được lợi dụng hoặc xem thường.
Hành lành hiếu đạo không nhất thiết phải là xuất gia hay sống tại chùa. Hành lành hiếu đạo có thể là ở nhà, làm việc kiếm sống, nuôi dưỡng cha mẹ, học tập để hoàn thiện bản thân. Hành lành hiếu đạo cũng có thể là gửi cha mẹ vào tu viện để họ được chăm sóc tốt hơn, được học Phật và chuẩn bị cho kiếp sau. Hành lành hiếu đạo cũng có thể là xuất gia sau khi hoàn thành trách nhiệm với cha mẹ, với tâm niệm xả bỏ thân này để tu học cao hơn.
Điều quan trọng là tâm niệm. Nếu tâm là vì yêu thương cha mẹ, vì muốn giúp họ được an lạc và giải thoát, thì dù chúng ta chọn con đường nào, chúng ta đều là Phật tử thực thụ. Nếu tâm niệm là giáo pháp Phật, là giúp đỡ mọi người, thì mọi hành động của chúng ta đều trở thành hành lành.
Kết Luận: Hành Lành Hiếu Đạo Là Con Đường Chánh Diệu
Lời dạy của HT. Thích Giác Quang là một minh chứng cho thấy Phật pháp không bao giờ yêu cầu chúng ta phản bội cha mẹ hay bỏ bê trách nhiệm gia đình. Ngược lại, Phật pháp hướng dẫn chúng ta làm sao có thể cân bằng giữa trách nhiệm trần gian và lý tưởng tu học cao cả. Xuất gia là con đường tuyệt vời, nhưng phụng dưỡng cha mẹ cũng là con đường chánh diệu không kém.
Mỗi Phật tử, tùy thuộc vào hoàn cảnh của mình, có thể lựa chọn con đường khác nhau. Điều quan trọng là giữ vững tâm niệm học Phật, tu tập, và luôn hướng đến sự giải thoát và lợi ích của tất cả chúng sanh. Đó chính là hành lành của người con Phật hiếu đạo. Trong lời Phật dạy: “Trong nhà, nhà trên thế Phật, nhà dưới thế là Cha Mẹ, Cha Mẹ chính là Phật nhà dưới đây” – một thông điệp vô cùng sâu sắc về giá trị của cha mẹ và ý nghĩa của hiếu đạo.
Vì vậy, hành lành của người con Phật hiếu đạo không phải chỉ có một cách, mà là tất cả những hành động chân thành, xuất phát từ tâm yêu thương và trách nhiệm, để cha mẹ và gia đình được an lạc, và chính bản thân được tiến bộ trên con đường tu học. Đó là hành Phật, là hành lành, và là con đường dẫn đến giải thoát chân thật cho cả gia đình và cá nhân.
