Đức Phật dạy: “Có gì là vui sướng khi đời bị đốt thiêu?” Những lời này nhắc nhở chúng ta một sự thật sâu sắc về cuộc đời – mọi thứ đều đang thay đổi, đều đang bị thiêu rụi bởi ngọn lửa vô thường (anicca). Tuy nhiên, hầu hết chúng ta sống trong một cuộc mộng tưởng rằng mọi thứ sẽ còn như vậy, quên đi rằng chính bản thân ta và những người thân yêu cũng đang dần mất đi, dần chuyển đổi.
Để thực sự hiểu rõ về vô thường, chúng ta cần quán chiếu từng khía cạnh của cuộc sống. Khi yêu một người nào đó, thường ta yêu những gì không thực sự bền vững – hình thù với những sợi tóc, móng tay, da thịt. Tất cả những yếu tố này đều không bền vững, không thể giữ lại mãi mãi. Mà chính vì thế, chúng ta lấy cả cuộc đời, lấy cả trái tim để dựa vào những cái này. Nhưng sự thật thì cái hình thù này đang biến dạng từ từ, và chắc chắn là ở cuối cùng, miếng thịt mềm mại này sẽ giã đi, nhăn nheo rồi tan hoại.
Tính Cách Con Người Cũng Luôn Thay Đổi
Ngoài hình thù vật chất, tính tình của con người cũng không bao giờ đứng yên. Lúc gặp người yêu, trái tim ta cảm nhận được một cảm xúc nhất định, tâm tính của họ khiến ta ấn tượng sâu sắc theo một cách riêng. Nhưng liệu 5 năm sau hoặc 10 năm sau, tâm tính của người ấy hay của chính ta có còn như vậy không? Hay nó đã thay đổi hoàn toàn – thành ra lạnh lùng, trở nên khó chịu, hay thậm chí hoàn toàn xa lạ?
Đó là sự thực tế về vô thường. Không chỉ hình thể thay đổi, tâm linh, tính cách, cảm xúc của mỗi con người cũng luôn luôn biến chuyển. Hôm nay ta có thể cảm thấy yêu thương, nhưng ngày mai cảm xúc ấy có thể hoàn toàn khác đi.
Quán Chiếu Sự Mất Mát Tất Yếu
Ngoài hình thù và tính tình, còn một hiện thực đau lòng khác: sự chia ly, sự mất mát. Người sống thì người chết. Hôm nay người ta giàu sang sắc đẹp xuân thì, thực sự là hình ảnh rực rỡ. Nhưng ngày mai có khi cơ hội đi qua, ta lại thành thất thế, mắt mũi héo úa, sức khỏe mất đi, trở thành tàn tạ, dung nhan trở thành heo húc.
Chúng ta đã chuẩn bị gì cho điều này xảy ra chưa? Hay chúng ta vẫn chìm trong bóng tối, những vui chơi ảo tưởng, những lạc thú công lăng của bản thân mình nhiều hơn?
Khi Cùng Hưởng Thụ Thì Cùng Bị Hủy Hoại
Có một quy luật Phật dạy rất quan trọng: khi ta cùng hưởng thụ thì công đức quá khó cũng bị hủy hoại hết. Vì vậy, những lạc thú mà ta đạt được hôm nay sẽ bị mất đi ngày mai. Chúng ta không thể giữ gìn bất kỳ thứ gì mãi mãi. Tất cả đều phải rơi rụng, phải biến mất.
Người tu tập Phật giáo thiền định để vượt qua sự phiền não của thế gian vô thường
Vì lẽ đó, Đức Phật khuyên chúng ta phải nhiệp tâm tu tập, làm nhiều việc thiện, hướng về vô ngã để đối diện với sự biến đổi của vô thường, chứ đừng để mình chạy theo dục lạc. Tâm hồn của chúng ta cũng đang biến đổi, nhưng điều quan trọng là biến đổi theo hướng tốt hay theo hướng xấu – cái đó chúng ta cần phải tỉnh thức, cần phải chủ động hướng dẫn.
Sự Tu Tập Là Cách Duy Nhất
Tu tập không phải để tránh né sự thật, mà để chúng ta thức tỉnh và tự giác hơn trước những thay đổi này. Khi chúng ta nhận ra rằng mọi thứ đều vô thường, chúng ta sẽ không còn bị tham luyến, không còn chạy theo những ảo vọng. Thay vào đó, chúng ta sẽ hướng về những điều thực sự có giá trị – lòng từ bi, trí tuệ, giải thoát từ những nỗi khổ.
Đức Phật dạy rằng không có gì là tồn tại mãi mãi. Ví dụ như những người thân yêu mai một chia xa, người sống người chết. Hôm nay người ta giàu có và khỏe mạnh, nhưng mai mốt cơ hội đi qua, ta có thể thất thế, mắt mũi héo úa, sức khỏe giảm sút, trở thành tàn tạ, dung nhan hoá thành tệ hại. Tất cả đều là những dấu hiệu của vô thường, của sự kiến tạo không bền vững.
Chính vì vậy, chúng ta cần phải tu tập thiền định, cần phải làm nhiều việc thiện, cần phải hướng về sự hiểu biết về vô ngã. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể thực sự mặc nhiên khi đối diện với những sự thay đổi bất ngờ của cuộc sống, mà không bị choáng váng hay đau khổ quá mức.
Kết Luận: Thức Tỉnh Và Tu Tập
Sự vô thường không phải cái gì đáng sợ nếu chúng ta biết cách đối mặt với nó. Thay vì trốn chạy hoặc phủ nhận, hãy quán chiếu, hãy tu tập, hãy phát triển tâm từ bi và trí tuệ. Đó là cách để chúng ta không chỉ chấp nhận sự thay đổi, mà còn vượt qua nó, đạt được sự an lạc thực sự trong mỗi khoảnh khắc của cuộc đời.
Như những gì Đức Phật đã chỉ dạy, sự tu tập không phải để chúng ta sống tách biệt khỏi thế giới, mà để chúng ta sống trong thế giới này một cách toàn vẹn, tỉnh thức, và đầy lòng từ bi. Hãy bắt đầu hôm nay, hãy đối diện với vô thường bằng tâm bình yên và sáng suốt.
Tham Khảo Kinh Điển:
- Đức Phật dạy về Vô Thường (Anicca) trong Pali Canon
- Trích dẫn từ “Tuyên Bố Thành Tri” về sự biến đổi của đời sống
- Giáo lý Tứ Diệu Đế về khổ đắc và nguồn gốc của nó liên quan tới vô thường
