Có lẽ bạn từng tưởng tượng về một nhân vật anh hùng: người có sức mạnh phi thường, can đảm vô song, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách. Nhưng liệu đó có phải là anh hùng thực sự mà Phật giáo muốn chỉ ra? Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá khái niệm về anh hùng từ góc độ giáo lý Phật đà, vượt ra ngoài những hình ảnh anh hùng được miêu tả trong các câu chuyện thế tục. Để trở thành anh hùng thực sự, chúng ta cần hiểu rằng chiến trường lớn nhất nằm bên trong chính tâm tư của chúng ta, không phải ở ngoài thế giới vật chất.
Thực vậy, từ xưa đến nay, mỗi người lại có cách hiểu khác nhau về khái niệm “anh hùng”. Ở xã hội này, có người xem anh hùng là người có sức mạnh thể chất vượt trội, có người cho rằng anh hùng là người có lòng tự hy sinh vì cộng đồng. Nhưng khi các nhân vật được xem là “anh hùng” kỳ lạ nhau, chúng ta không thể không đặt câu hỏi: liệu phần lớn trong số họ có thực sự là anh hùng hay chỉ là những người nổi tiếng vì những hành động bốc đồng, thiếu tính bền vững? Chúng ta hãy cùng phân tích các kiểu anh hùng khác nhau trong xã hội để tìm ra câu trả lời.
Các Hình Dáng “Anh Hùng Rơm” Trong Đời Sống
Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta có thể bắt gặp nhiều kiểu người tự xưng là “anh hùng”. Bác Phó vào xóm rượu trăng, cổ bác tiền lương hết sạch mà lại say sưa, ngã bệ tệ bởi tệ bui. Về nhà vợ con cần nhận, bác lại nổi giận đùng đùng, trông mặt phùng mang, đánh đập vợ con chạy tán. Ra oai như vậy, bác thấy bác là anh hùng. Điều này cho thấy rằng sức mạnh vật chất chỉ là biểu hiện ngoài, mà không phải là nguồn gốc của anh hùng thực sự.
Anh Hảo, trước mặt các cô thiếu nữ, anh vẩy tiền như cát để mua một trận cười. Và lúc đó, nếu có ai bình phẩm về hành động cuồng dại của anh, anh quyết một mặt một còn tranh hùng vớiquý khách lạ, để cho những nàng tiên kia thấy chí khí và tài năng của anh. Ở trường hợp này, anh xem mạng sống nhẹ hơn bong bóng. Và dù phải lao mình vào hang beo, miệng cộp, anh cũng coi thường. Vì anh cho là làm được như thế là anh hùng.
Ông Bảo, vì tranh hơn thua việc làm ăn với bạn đồng nghiệp mà sinh cãi vã, ông nói nóng chảy về nhà lấy búa lon, đến đập vào đầu người kia phun máu, rồi ông phải ngồi khám. Làm được như vậy, ông cũng tự đắc mình là anh hùng.
Cháu Tài, đắm mê tửu sắc, bỏ học hành, bị cha mẹ rầy mắng. Cháu tìm dao đâm huyền tỉ từ tự. Thái độ đó, cháu thấy rất là anh hùng. Tóm lại, trong xã hội có vô số bộn “anh hùng rơm” như vậy.
Những người tự xưng anh hùng chỉ vì sức mạnh thể chất hoặc hành động bốc đồng
Anh Hùng Thời Cuộc Và Anh Hùng Thực Sự
Khi bàn luận về anh hùng thực sự, chúng ta không thể bỏ qua những nhân vật lịch sử như Lý Nguyên Bảo hay những tướng tài chỉ huy quân đội. Sức mạnh của Lý Nguyên Bảo, chuyên cặp chỉ gần như lay trời, dội đất, một tiếng hét muốn quân đội đều cúi rạp. Nhưng vì một côn phần nợ khoán không đầu, ông nèm cặp chỉ để tự sát. Tài cao chẳng Lữ Bố, trước vạn quân không hề nao núng, giết kẻ địch nhưng lại bị dính vào tình cảm vì sắc đẹp của Điêu Thuyền.
Những ví dụ này minh họa rằng chinh phục hàng triệu người, nhưng phải phục trước một mặt yêu hoặc một côn phần tham, là hạng “anh hùng sức khỏe” – những người chỉ chinh phục được thế giới bên ngoài mà không chinh phục được bản thân bên trong.
Lấy tiết nghĩa làm mục tiêu, giàu sang không thay lòng, lâm nguy không nhụt chí, thành công mà mất tiết nghĩa không mang, vong thân mà còn tiết nghĩa mới toàn, đó là hạng anh hùng tiết nghĩa. Nguyên nhân sâu xa khiến Quan Vân Trưởng được coi là anh hùng toàn diện là vì ông luôn giữ vững lòng chung thành, không bao giờ thay lòng dù gặp những hoàn cảnh khó khăn nhất. Khi đánh với Huỳnh Trung trâm hiệp không phân thắng bại, khi ngựa sảy chân nèm Huỳnh Trung xuống đất, Ngài liền dừng đao, không giết kẻ sa cơ. Đây là bằng chứng của sức mạnh nội tâm – khả năng kiểm soát bản thân khi có cơ hội lợi dụng người khác.
Tự Thắng Mình – Con Đường Của Anh Hùng Thực Sự
Làm sao để trở thành anh hùng thực sự? Phật giáo dạy rằng trước tiên, bạn phải chinh phục được chính bản thân mình. Có một phương pháp quan trọng để đạt được điều này: nhẫn nhục – khả năng chịu đựng và bình tĩnh trước mọi thử thách.
Nhẫn nhục không phải là hèn nhục hay yếu kém. Nó là một “khả năng chịu đựng” thực thụ. Có thể chịu đựng được mọi thách thức, mọi khổ thống, mọi bước lùi, người ta mới có thể tích lũy kinh nghiệm, mở rộng tầm nhìn, tiến bộ tới vị trí của Hiền, Thánh và xứng đáng là anh hùng.
Một em bé ơm tập đến trường, nếu không chịu đựng được những lời nhận xét hoặc la rầy của thầy giáo, em có thể học được chữ không? Một nhà thương mại, nếu không chịu đựng được tiếng chê bai của khách hàng hay những lần thất bại, nhà thương mại ấy có thể làm giàu được không? Một kỹ sư, nếu không chịu đựng được sự hư hao thất bại hay sự hoài nghi của nhân công, có thể lập nên những công trình vĩ đại được không?
Trong mọi lĩnh vực, nếu người nào không có sức chịu đựng, thì không làm được việc gì cả. Nhẫn nhục là cách tích lũy sức mạnh tinh thần – một sức mạnh vô biên mà bất cứ ai cũng có thể phát triển nếu đặt tâm vào tu tập.
Chinh Phục Bản Thân – Sức Mạnh Vô Hạn
Bạn là một thanh niên có chí khí anh hùng, nhưng hãy tự hỏi: bạn có thực sự là anh hùng chưa? Hãy kiểm tra những khía cạnh này của bản thân:
Khía cạnh thứ nhất: Trước một vị đẹp yêu kiều, bạn giữ lòng không xao xuyến. Điều này nghe có vẻ dễ, nhưng có bao nhiêu người thực sự làm được? Khả năng kiểm soát những dục vọng này là dấu hiệu đầu tiên của một anh hùng thực sự.
Khía cạnh thứ hai: Sắp nằm trong tay một mới lợi khổng lồ nhưng khách hoàng không đầu, bạn bỏ qua không chút hối tiếc. Khả năng từ bỏ lợi lộc vì đạo nghĩa cho thấy bạn đã chiến thắng lòng tham.
Khía cạnh thứ ba: Đời bạn hoàn toàn trong sạch mà bỗng nhiên một đứa thất phu vô cớ thỏa mác bạn, lúc đó bạn vẫn giữ lòng an tĩnh không chút ráo rúc. Những viêc đó bạn nghĩ có dễ làm chẳng? Người tâm thương có thể làm được không?
Chắc bạn cũng đồng ý như tôi: ngưỡi tháng được lòng mình một cách quả cảm, đòi hỏi phải có một nghị lực phi thường, một bản lĩnh xuất chúng. Vì thế, người thắng được lòng mình mới thật là người mạnh.
Lão Tử nói: “Thắng nhân giả lực, tự thắng giả cường” (Thắng người là lực, tự thắng mới là cường). Thực vậy, thắng người chỉ là vấn đề sức khỏe hay mưu chước xảo quyệt. Anh yếu tôi mạnh, tôi có thể lấn át được anh; anh thật thà chất phác, tôi mưu thần chước quỷ, tôi sẽ hơn được anh. Nhưng đó chỉ là vấn đề bên ngoài. Về nội tâm, một lần tôi hơn anh, là một lần tôi đã thua tôi. Vì anh yếu, tôi mạnh, tôi ý sức mạnh hiếp người yếu, đó là lòng “khinh man” đã làm chủ tôi. Anh thật thà, tôi xảo quyệt, ý trí khôn xảo của mình, tôi lương gạt anh, là tôi đã làm nô lệ cho lòng “tham lam”.
Khi tôi lấn át, lương gạt anh, anh thua tôi nhưng chưa hẳn là anh phục tôi. Để lòng “khinh man”, “tham lam” làm chủ, tôi đã thất sủi đầu hàng nó. Vì thế, người tháng được lòng mình mới thật là người mạnh. Là một thanh niên, bạn hãy tự kiểm tra: bạn có thực sự là người mạnh chưa?
Bạn phải làm những việc các bậc anh hùng đã làm. Còn việc hàng ngày của trẻ con ấy, bạn nên trách xa; nếu bạn làm theo, bạn đã trở thành trẻ con nốt! Chắc bạn sẽ hỏi: Tại sao các bậc Thánh nhân chịu đựng được những cái khó chịu đựng như vậy? Thưa bạn! Bởi các Ngài dời dạo nghĩa lực, sáng suốt nhận định là phải nên chịu đựng rất dễ dàng.
Những Lẽ Sâu Xa Của Nhẫn Nhục
Đức Thích Ca một hôm đang giảng đạo, bị một kẻ ngoài đạo đến nhục mà Ngài. Ngài yên lặng không đáp, gương mặt tưởi tỉnh nhưng khác. Nói mà không có người đáp, khác nào nhóm lửa giữa hư không, kẻ ngoài đạo bức tức hỏi Ngài: “Tại sao tôi nhục mà Ông, mà Ông không trả lời?” Phật ung dung đáp: “Này người! Người đem một món quà đến cho ta, ta không nhận, món quà ấy về ai?” Người ngoài đạo đáp: “Tôi cho Ông, Ông không nhận là về tôi”. Phật báo: “Cũng thế, người nhục mà ta, ta không nhận thì người tự chuốc hòa vào mình”.
Này là bằng chứng sâu xa nhất của nhẫn nhục: khi ai xúc phạm ta, nếu ta vẫn giữ tâm thanh tịnh, ta đã từ chối nhận “quà tặng” kỳ này. Đấy là tinh túy của sức mạnh nội tâm mà rất ít người hiểu được.
Một hôm đi dạo phố, bạn gặp người điên rứt đánh bạn. Trường hợp đó, bạn nghĩ sao? Đánh lại họ chẳng, hay chạy tránh họ? Nếu bạn nhận bạn là người trí, bạn chỉ yên lặng lá nách xa họ. Vì họ đã là điên mà mình chợng cự họ, mình cũng điên nốt. Cũng thế, giữa đời này những kẻ gây sự vô cớ, khác nào người điên kia. Ta là người trí nên tránh họ, mà không nên chợng đối.
Người tu được nhẫn nhục không nhưng chịu đựng những côn phần nợ không cho dâỵ khơi, mà bất cứ điều gì làm cho tâm hồn xao xuyến ráo rúc đều chịu đựng để dần ép chúng trở về trạng thái yên tĩnh. Nhẫn nhục là một cách súc tích khí lực điều khiến thân tâm mình. Người làm chủ được mình là một sức mạnh vô biên. Phật dạy: “Thắng một vạn quân, không bằng thắng mình, thắng mình mới là chiến công oanh liệt” (Kinh Pháp Cú).
Sứ Mệnh Của Anh Hùng Trong Xã Hội
Người đời chỉ mong chinh phục kẻ khác, chinh phục ngoài cảnh mà quên đi nội tâm. Khác nào con trong nhà không dạy, không rèn, mà đi dạy rèn con người hàng xóm, thật là một việc viển vông. Bắt nất người cung kính, tuân lệnh mình, mà mình nô lệ thật tình lục dục, thì còn tai hại nào to hơn!
Ông A có uy quyền, có thế lực, ai cũng sợ, cũng khiếp, báo điều gì ai cũng phải theo. Như vậy nếu ông A bị nô lệ lòng tham, chúng ta thử nghĩ, những kẻ dưới tay ông sẽ là gì? Phải chẳng sẽ là những con chó sãn đang lao mình trong rừng rậm. Trong xã hội này, nếu ai cũng muốn tạo uy quyền bên ngoài, mà không thắng được bên trong, thì xã hội sẽ ra sao?
Tóm lại, tạo uy quyền bên ngoài tuy khó, nhưng đã lầm người tạo được. Điều phục nội tâm là chuyện khó gấp bội lần hơn, chỉ những bậc Thánh nhân, những vị anh hùng mới làm được. Vì thế, để trở thành anh hùng, bạn phải làm những việc các bậc anh hùng đã làm. Còn việc hàng ngày của trẻ con ấy, bạn nên trách xa; nếu bạn làm theo, bạn đã trở thành trẻ con nốt!
Anh Hùng Vĩnh Cửu Của Nhân Loại
Nếu như người tu được nhẫn nhục có thể chinh phục bản thân, họ sẽ trở thành những anh hùng của riêng mình. Đức Thích Ca Mâu Ni từng ngồi định tọa dưới cây Bồ Đề, chuyên tâm gạn lọc nội tâm, mà Ngài đã đạt được “Điều Ngự Sư” hay đặng “Đại Hùng Đại Lực”. Ngài là một vị anh hùng bất tử trong hiện tại cũng như suốt vị lai. Trong bài ca khen Ngài có câu:
“…Trung nghĩa tham thiên địa. Anh hùng quân cơ kim…”
Ngài chỉ tiết chế phần nào lòng tham, để đưa đời Ngài đi theo chính nghĩa, mà được mọi người quý chuộng đường ấy; hướng nửa, người tiết chế toàn vẫn tham, sân, si để đem đời mình phục phục sự cho nhân loại, thì cao quý biết ngần nào!
Bạn là một thanh niên của nước Việt Nam. Bạn hãy đắn đo cẩn thận, trước khi bạn tập làm “anh hùng”.
