Chúng ta đều biết, trong các chùa viện thì vị thầy giữ chức phần tri sự mang trọng trách nặng nề, quản xuyến mọi việc của tự viện, nhất là chăm lo đời sống cho chúng Tăng. Chúng Tăng được no đủ, mạnh khỏe, an ổn là nhờ công lao to lớn của vị tri sự này.
Dĩ nhiên lo cho chúng Tăng an tâm tu học thì vị tri sự được phước báo vô lượng. Thế nên mỗi vị Tăng sống chung trong các tự viện đều hâm mộ vị viện trưởng hay trụ trì vì việc hướng dẫn tu tập, và vị tri sự chăm lo đời sống, bốn vật dụng đều đầy đủ.
Tri Sự Trong Kinh Phật và Trách Nhiệm Thiêng Liêng
Thực tế tại các tự viện hiện nay, tùy theo phước duyên của mỗi trụ xứ mà có các vị tri sự khác nhau. Ngoài những vị toàn tâm toàn lực lo cho đại chúng an ổn tu học, có một số vị, vì những nguyên nhân khác nhau (trình độ, nhận thức, nghiệp chướng) đã không làm trọn chức phần Tăng sai của mình. Nhất là, sơ suất hay phân biệt thiên vị trong việc phân phối bốn vật dụng cho chúng Tăng không đúng theo tinh thần lục hòa mà Thế Tôn đã dạy. Chính những sai sót này đã khiến cho phước đức của vị tri sự bị tổn giảm.
Tôn giả Đại Mục-kiến-liên (Mahāmoggallāna) là bậc A-la-hán thần thông đệ nhất trong mười đại đệ tử của đức Phật. Nhờ thần thông quảng đại nên Tôn giả thấy biết nhiều chuyện mà người phàm chẳng thấy bao giờ. Kinh ghi, nhiều lúc thấy những chuyện mà chỉ có bậc Thánh mới biết thì ngài không nói mà chỉ mỉm cười. Các Tỳ-kheo tinh ý thấy vậy liền biết có chuyện hay, gắng hỏi thì ngài mới nói thấy việc này chuyện kia, thế này như nằm.
Câu Chuyện Vị Tri Sự Xưa Phám Tội
Những chia sẻ về thần thông thấy biết không giới hạn của Tôn giả Đại Mục-kiến-liên cho đại chúng đều được Thế Tôn xác chứng. Trong đó có những chuyện, nghe xong vừa sợ lại vừa buồn. Sợ vì nhân quả thật phân minh, chỉ cần sơ suất nhỏ cũng có thể mang hậu quả lớn. Buồn vì nhiều khi chỉ vì móng tâm phân biệt, vô minh che lấp mà thiếu sót, thật là lỗi với chúng Tăng nên chịu quả báo nặng nề.
Kinh Tạp A-hàm kể lại một câu chuyện đáng suy ngẫm: “Một thời, Phật ở tại vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà nước Xá-vệ… Tôn giả Đại Mục-kiến-liên nói, ta ở giữa đường thấy một chúng sanh to lớn, trên đầu đội một cái vạc bằng đồng lớn sôi sùng sục, trào ra rưởi khắp thân thể, đi giữa hư không, khóc lóc kêu gào…”
Vị tri sự chăm sóc chúng Tăng tại chùa chiếu lợi tinh thần tu học của sâu sắc
Phật bảo các Tỳ-kheo: “Chúng sanh này, thời quá khứ, ở nước Xá-vệ, xuất gia ở chó Phật Ca-diếp, là Tỳ-kheo tri sự. Có nhiều thí chủ đem dâu đến cúng cho các Tỳ-kheo. Bấy giờ, có nhiều khách Tỳ-kheo, vị tri sự này không chia dâu đúng thời, đợi cho các Tỳ-kheo khách đi rồi mới chia. Vì tội này nên đầu vào địa ngục chịu khổ vô lượng. Nay vì dự báo địa ngục nên nó phải mang cái thân này, tiếp tục chịu khổ.”
Bài Học Về Đức Trung Thực Và Công Bằng
Câu chuyện này của Tôn giả Đại Mục-kiến-liên được ghi lại như những gì thật chứng, hoàn toàn chính xác không sai. Đó là những sai sót nhỏ trong quản lý, nhưng kết quả lại đưa đến nỗi đau thống khổ vô lượng. Sơ suất hay phân biệt thiên vị trong việc phân chia dâu (đèn thắp sáng) cho các vị khách tăng không phải là lỗi lớn, nhưng vẫn phải chịu quả báo nặng nề.
Những chuyện tương tự như thế được Thế Tôn đề cập đến rất nhiều trong kinh pháp khiến cho những người hậu học chúng ta phải suy ngẫm, nhất là những vị mang trọng trách chăm lo đời sống của chúng Tăng. Mỗi hành động, mỗi quyết định trong công việc quản lý, phân phối tài sản của chùa đều ảnh hưởng đến phước báo của vị tri sự.
Phương Hướng Tu Tập Cho Những Vị Quản Lý Chùa Viện
Mỗi hay, phước báo hay tội báo tuy xa nhau mà lại gần nhau. Do vậy không nên chủ quan, cảm tính để gây ra sơ thất với chúng Tăng. Lại cũng không nên vì thiện cần, hập hối, phân biệt mà có lỗi với chúng Tăng. Những vị có trách nhiệm trong các tự viện hãy phát tâm cứu dương mười phương Tăng, được như thế thì thành tựu phước đức vô lượng, đời này đời sau đều được sống trong Thánh chúng.
Điều quan trọng là phải hiểu rằng, việc quản lý tài sản chùa không phải chỉ là công việc hành chính thông thường, mà là công việc tu tập liên quan đến đạo đức và giới hạnh. Sự công bằng, trung thực, vô tâm (không có ý riêng) trong mọi hành động là nền tảng để xây dựng môi trường tu học lành mạnh cho chúng Tăng.
Nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi những sai sót, thiếu minh bạch có thể dễ dàng gây ra hoài nghi và làm tổn hại đến đức tin của chúng ta vào ba bảo, những vị quản lý chùa viện cần phải cẩn trọng hơn bao giờ hết. Mỗi quyết định của mình đều có thể tác động đến những người xung quanh, đặc biệt là chúng Tăng đang tu học và những cư sĩ có lòng tin.
Kết Luận: Hành Động Chính Tâm Mang Phước Đức Vô Lượng
Những bài học từ kinh Phật về trách nhiệm của tri sự không chỉ có giá trị lịch sử, mà còn rất thiết thực với chúng ta ngày nay. Dù vị trí hay công việc của chúng ta là gì, hành động chính tâm, công bằng và trong sáng sẽ mang lại phước đức vô lượng. Ngược lại, sơ suất hay thiên vị dù nhỏ cũng có thể để lại hậu quả đáng ngại.
Hãy cùng nhau nỗ lực tu tập, hành động với tâm công bằng, trung thực để xây dựng một cộng đồng Phật giáo lành mạnh, nơi chúng Tăng có thể an tâm tu học, nơi chúng ta có thể tin tưởng vào sự hiểu biết sâu sắc của Phật về nhân quả. Đó chính là cách chúng ta góp phần lan tỏa chánh pháp và xây dựng nền tảng vững chắc cho Phật giáo trong tương lai.
