Truyện Tây Du Ký, bộ tiểu thuyết thần thoại vĩ đại của nền văn học Trung Quốc, đã sáng tạo nên một nhân vật được mọi người yêu mến và kính trọng: Tôn Ngộ Không. Qua hành trình thần tiên này, tác giả đã khắc họa một bức tranh sâu sắc về triết lý nhân sinh, sự tu tập và rèn luyện nhân cách, những điều có giá trị to lớn đối với Phật tử cũng như những người đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Trong bối cảnh Phật giáo, nhân vật Tôn Ngộ Không không chỉ là một chiến binh huyền thoại mà còn tượng trưng cho con đường giải thoát từ phiền não đến giác ngộ.
Tôn Ngộ Không và Triết Lý Dân Gian Về Định Mệnh
Trong lối sống dân gian Việt Nam, khi chê bai một người nào đó, nhiều người vẫn thường dùng câu nói: “Thú không cha không mẹ”. Đây là cách gọi biểu hiện sự khinh thường, nhưng nó lại ẩn chứa một triết lý sâu sắc về định mệnh và kỳ ngộ. Truyện Tây Du Ký kể rằng Tôn Ngộ Không chính là một con khỉ không có cha không có mẹ, sinh ra từ một khối đá tiên trên Hoa Quả Sơn. Theo lời tác giả: “Tại Đông Thắng Thần Châu, có nước Ngạo Lai, nơi Hoa Quả Sơn trên đỉnh có tảng đá tiên. Một hôm tảng đá nứt đôi, sinh ra một quả trứng tròn, to bằng quả cầu, gặp gió hóa thành một con khỉ đá đủ cả mắt mũi chân tay”.
Tuy nhiên, điều kỳ diệu là Tôn Ngộ Không không phải một con khỉ thường thường. Đây là một con khỉ quang minh chính đại, có nhân, có nghĩa, hữu dũng, hữu mưu, làm được những chuyến “kinh thiên động địa”. Trong hành trình đi thỉnh kinh của Đường Tăng, nếu không có Tôn Ngộ Không phò tá thì sứ nghiệp thỉnh kinh khó mà thành công. Từ góc độ Phật giáo, Tôn Ngộ Không tượng trưng cho những người sinh ra trong hoàn cảnh khó khăn, không có nền tảng, nhưng qua tu tập và rèn luyện, họ vẫn có thể giác ngộ và đạt được thành tựu to lớn.
Tôn Ngộ Không là nhân vật không cha không mẹ nhưng vẫn thành tài trong truyện Tây Du Ký
Tôn Ngộ Không Với Triết Lý Của Nho, Phật, Lão
Khi Khỉ Đá lên làm vua, tự xưng là Mỹ Hậu Vương, sống cuộc sống tự do, vui vẻ, không lệ thuộc vào ai. Nhưng một ngày đẹp trời, sau một cơn mơ ngộ, Mỹ Hậu Vương đột nhiên nhận ra sự vô thường, liền quyết tâm tự bỏ ngôi vua ở Đông Thủy Liêm để tìm kiếm Phật pháp. Câu chuyện này mang dấu ấn rõ ràng của triết lý Phật giáo về tứ diệu đế – khổ, tập, diệt, đạo – và sự hạ quyết tâm tìm cầu giải thoát.
Truyện kể: “Một hôm, Mỹ Hậu Vương đang cùng lũ khỉ ăn uống vui vẻ, bỗng nhiên sầu não tuôn rơi. Lũ khỉ lo lắng, hỏi: – Đại vương có điều gì phiền muộn? Mỹ Hậu Vương nói: – Dù ta đang vui thích nhưng có điều khiến ta phiền muộn là, tuy ta không theo luật lệ của vua chúa, không sợ uy quyền của chim muông, nhưng mai này khi già ta khó tránh khỏi cái chết, không thể sống lâu mà chịu sự cai quản của Diêm Vương”.
Lúc ấy, có một con khỉ từ phía sau nhảy ra tuyên bố: “Đại vương quá lo xa, thật ra có người không chịu sự cai quản của Diêm Vương, đó là Phật, tiên và thần thánh không tự sinh ra và không tự chết đi, thế ngang với trời đất và sống nửa kiếp”. Những lời nói này chứa đựng tư tưởng sâu sắc về sự siêu việt, về con đường giải thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử. Phật giáo dạy rằng, thông qua tu tập Phật pháp, mỗi chúng sinh đều có thể vượt thoát khỏi khổ đau và định mệnh của Diêm Vương.
Tôn Ngộ Không từ bỏ ngôi vua để tìm kiếm Phật pháp trên đỉnh núi
Hành Trình Tu Tập và Rèn Luyện Nhân Cách
Trên đường lần lượt tâm sư học đạo, Tôn Ngộ Không đã đến nơi Linh Đài Phương Thần, nơi gặp gỡ Đục Tây Nguyệt Tam Tinh và được học đạo với Bồ Đề tổ sư. Sau khi học được bí quyết trường sinh và 72 phép thần thông quảng đại từ Bồ Đề tổ sư, Tôn Ngộ Không còn tiếp tục rèn luyện. “Một ngày khi xuân qua hạ đến, Tôn Ngộ Không cùng các sư huynh ngồi hội giảng dưới gốc thông. Chúng sinh nói Ngộ Không biến hóa phép thuật cho xem. Ngộ Không trở tài, biến thành một gốc cây thông khiến mọi người ngồi vỗ tay cười hạ hê…”
Theo triết lý Phương Đông, cây thông mùa đông chẳng hề rụng lá, sống nơi khó năng, cheo leo miền hoang sơ đá sỏi, tượng trưng cho hình vẽ, dáng mạo của người quân tử luôn luôn bình thản cho dù thời vận éo le hay gian khó. Nhà thơ Nguyễn Công Trứ có câu nổi tiếng:
“Kiếp sau xin chỉ làm người
Làm cây thông đứng giữa trời mà reo”.
Khi Tôn Ngộ Không biến thành cây thông trước mặt mọi người, điều này cho thấy rằng Tôn Ngộ Không là một bậc chính nhân quân tử, một con người lý tưởng đầy đủ nhân, nghĩa, trí, dũng. Bản lĩnh đó đã theo Tôn Ngộ Không trong suốt quãng thời gian đi thỉnh kinh đầy gian khó cho đến khi trở thành Đầu Chiến Thắng Phật.
Cây thông tượng trưng cho nhân cách vững vàng và ý chí kiên cường của Tôn Ngộ Không
Ý Nghĩa Các Con Số Thần Bí Trong Truyền Thuyết
Mở đầu Tây Du Ký, ta bắt gặp một loạt các con số miêu tả sự hình thành của vũ trụ và sự ra đời của Mỹ Hậu Vương. Kích thước của tảng đá sinh ra Mỹ Hậu Vương “cao đến 3 trượng 6 thước 5 tấc, chu vi là 2 trượng 4 thước hợp với chỉ chính lệch 24 khí, trên có 9 khiếu 8 lỗ hợp với cửu cung bát quái”.
Đây không phải là những con số ngẫu nhiên do tác giả đặt ra mà nguồn gốc của nó có trong Hệ Đồ, Lạc Thư của Chu Dịch. Nguyên tắc lập ra những con số này dựa vào “Tam thiên lưỡng địa” (trời 3 đất 2), số 3 là số trời tròn, số 4 (2 lần 2) là số đất vuông. Các số lẻ 1, 3, 5, 7, 9 là những số dương, các số chẵn: 2, 4, 6, 8, 10 là những số âm. Số 9 và 8 là hai số lớn nhất và căn bản của trời và đất tức “số cực”, vì nó lại là bội số của trời 3 đất 4.
Trong truyện Tây Du Ký, ta bắt gặp các con số thần bí này xuất hiện liên tục. Tôn Ngộ Không có 72 phép, chính là tích của 9 và 8. Trư Bát Giới có 36 phép là tích của 4 và 9. Số 9 và 8 là hai số lớn nhất của trời và đất bao quát cơn khôn, biến hóa khôn lường. Truyện Tây Du Ký kể về thầy trò Đường Tăng vượt thiên sơn vạn thủy, trải qua 9 lần 9 là 81 nạn để đem chân kinh về không chỉ để mua vui mà còn cho người đọc có thể thấy chất triết lý sâu xa dưới nhiều góc độ khác nhau.
Các con số thần bí 9 và 8 xuất hiện liên tục trong truyện Tây Du Ký với ý nghĩa sâu sắc
Nhân Vật Tôn Ngộ Không Và Sứ Mệnh Giải Thoát
Qua những phân tích về triết lý nhân sinh xung quanh nhân vật Tôn Ngộ Không, chúng ta có thể thấy rằng truyện Tây Du Ký không chỉ là một tác phẩm văn học tưởng tượng mà còn là một bộ kinh sách Phật giáo ẩn dụ sâu sắc. Tôn Ngộ Không, từ một con khỉ đá không cha không mẹ, sinh ra trong hoàn cảnh tự nhiên, qua tu tập và rèn luyện, đã trở thành một vị bồ tát cao cả, người trợ thủ đắc lực của Đường Tăng trong hành trình thỉnh kinh.
Triết lý nhân sinh thông qua nhân vật này dạy chúng ta rằng, không ai sinh ra là toàn hảo, không ai được sinh ra để sống đúng đắn. Con người có thể thay đổi định mệnh, vượt qua khó khăn và phiền não bằng cách tu tập, rèn luyện tâm hành, và hướng tới giác ngộ. Từ góc độ Phật giáo, mỗi chúng sinh đều có thể trở thành Phật, miễn là họ quyết tâm tu tập theo chánh pháp. Hành trình của Tôn Ngộ Không cũng chính là hành trình của mỗi Phật tử – từ sự mê muộn tới khi nhận thức được khổ, qua tu tập để vượt qua phiền não, cuối cùng đạt đến niết bàn, giải thoát vĩnh viễn.
Những giáo lý này vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa đối với người tu học Phật ngày nay. Dù hoàn cảnh sinh ra ra sao, dù bước vào đời lúc nào, chúng ta đều có cơ hội tu tập Phật pháp, rèn luyện nhân cách, và hướng tới con đường giác ngộ. Đó chính là sứ mệnh cao quý mà Phật giáo muốn truyền tải qua bộ tiểu thuyết kinh điển này.
