Trong lịch sử Phật giáo, có những câu chuyện mang giá trị tâm linh sâu sắc, giáo huấn người tu học về bản chất thực của tu tập. Một trong những câu chuyện ấy là về lời dạy cuối cùng của Jetsun Milarepa, vị tăng sĩ Tây Tạng nổi tiếng, dành cho học trò Gampopa. Câu chuyện này không chỉ là một chuyện tích lịch sử mà còn là một bài học quý báu về tâm pháp, về cách người tu học nên thực hành Phật giáo để đạt tới giác ngộ.
Milarepa sống cách đây khoảng chín trăm năm trong một hang đá ở dãy Hi-mã-la-ya. Ngài là một du ca vĩ đại, người đã sáng tác nhiều bài ca kệ mô tả trực tiếp các kinh nghiệm tu tập thiền định của mình. Những bài ca này sau đó được tập hợp thành sách, và trong thế kỷ 20, tác phẩm được dịch ra nhiều ngôn ngữ, truyền đến toàn thế giới. Theo truyền thống Tây Tạng, Milarepa là vị tăng sĩ đã đạt giác ngộ hoàn toàn chỉ trong một đời, thông qua tu tập thiền định liên tục suốt hơn chục năm trời.
Trong thời gian tu tập đó, ngài sống bằng các loài rau cỏ hoang dã, do đó da ngài mang màu xanh. Vì lý do này, các học trò của ngài, bên cạnh những cái tên tôn quý, còn gọi ngài là “tu sĩ màu xanh”. Ngài là một biểu tượng của sự quyết tâm, kiên trì và hiệp pháp đích thực trong Phật giáo Tây Tạng.
Dãy Hi-mã-la-ya nơi Milarepa tu tập thiền định hơn mười năm
Đạo sư Marpa và Truyền Thừa Phật Pháp
Đạo sư của Milarepa tên là Marpa, một vị tiền trí nổi tiếng đã thiền định mười bảy năm tại Ấn Độ và là người mang giáo pháp “Đại Pháp Ấn” từ Ấn Độ qua Tây Tạng. Đây là một dòng truyền thừa mạnh mẽ trong Phật giáo Bắc truyền, tập trung vào tu tập thiền định và các pháp môn cao cấp. Một trong những học trò giỏi nhất của Milarepa là Gampopa, một vị tăng sĩ có nền tảng Phật học sâu sắc và đã từng làm y sĩ trước khi bắt đầu cuộc sống tu tập.
Câu chuyện về gặp gỡ giữa Gampopa và Milarepa bắt đầu từ một linh ảnh kỳ diệu. Gampopa là một Lạt-ma thông thái, nhưng một ngày nọ, khi bồng thấy linh ảnh của một vị tăng sĩ màu xanh với tóc dài rối bùi, vị tăng sĩ này nhìn Gampopa cười, mắt sáng long lanh, và nhỏ nước bụi bật vào mắt Gampopa. Linh ảnh ấy đã in sâu vào tâm thức của Gampopa, báo hiệu một sự gọi mạnh mẽ từ phía của một vị thầy lớn.
Không bao lâu sau, Gampopa quyết định du phương, tìm kiếm vị thầy trong linh ảnh. Đây là một thực hành phổ biến của các học trò tu tập Phật giáo Tây Tạng lúc bấy giờ, những người sẵn sàng thực hành quyết tâm, đi tìm một vị thầy chân chính để dâng hiến toàn bộ cuộc đời cho việc tu học Phật pháp.
Milarepa, tu sĩ màu xanh nổi tiếng của Tây Tạng, trong tư thế thiền định
Cuộc Gặp Gỡ Định Mệnh Giữa Thầy Trò
Trên đường du phương, Gampopa lạc vào một vùng hão lãnh của dãy Hi-mã-la-ya. Trời quay lưng, vận rủi như muốn thử thách quyết tâm của vị tu sĩ. Nhưng quả nhiên, trong sương mây, Gampopa gặp một người có da màu xanh, trông rất ốm yếu, ngồi trong hang đá. Đó chính là Milarepa. Gampopa đi tự tế đến trước vị tăng sĩ, chắp tay chào hỏi. Đây là người đầu tiên Gampopa gặp sau nhiều ngày lạc đường trong hoang vu.
Milarepa nhìn Gampopa nhếch mép cười. Không nói gì cả, ngài đưa cho Gampopa một cái sứ người đương đầy trấn một loại bia (rượu Tây Tạng) và yêu cầu Gampopa uống hết. Đây là một thử thách đặc biệt, vì theo giới luật Phật giáo Nguyên始 (Theravada), người tu sĩ tuyệt đối không được uống rượu.
Gampopa từ chối. Ngài nói không thể uống vì giới luật không cho phép. Nhưng Milarepa cười lớn và nói ngay rằng, theo học một vị Phật đang hiện tiền tốt hơn bám giữ vào một giới luật. Ý ngài là, khi gặp một vị thầy chân chính, người tu học phải sẵn sàng xả bỏ cả những hiểu biết cũ để mở rộng tâm mình. Ngay tại chỗ, Gampopa uống cạn một hơi.
Cảnh Gampopa gặp Milarepa lần đầu tiên trong hang đá Himalaya
Sự Truyền Thừa Tâm Pháp
Sau khi uống, Gampopa nhìn vào mắt Milarepa và nhận ra rằng linh ảnh đã biến thành sự thật: vị tăng sĩ giác ngộ nằm trước mặt ngài, và ngài đã thực sự trao truyền năng lực cho Gampopa. Đó không phải là lời nói, mà là một sự truyền thừa tâm pháp trực tiếp giữa thầy và trò, một trong những đặc điểm quan trọng của Phật giáo Tây Tạng. Cùng trong phút giây ấy, Milarepa biết rằng ngài đã tìm ra truyền nhân của mình.
Sau đó, Gampopa ở lại với thầy mình nhiều năm, tu tập thiền định và nghe giảng Phật pháp. Suốt thời gian này, ngài trải qua những kinh nghiệm sâu sắc của tu tập thiền định chân chính. Một ngày kia, Milarepa báo cho Gampopa biết rằng ngài đã chín, đã tới lúc rời khỏi thầy để tiếp tục con đường tu tập và ho弘法độc lập của mình. Đây là một thử thách khác, một bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của một học trò tu học.
Tới ngày tạm biệt thầy, Gampopa quỳ dưới chân Milarepa, yêu cầu thầy để hai chân lên đầu mình. Thầy làm như vậy, và nhờ sự tiếp xúc này, Gampopa đạt được tâm thức Đại Viên cảnh trí của Phật—một trong những tâm thức cao nhất trong Phật giáo Tây Tạng, biểu thị sự hiểu biết toàn diện về bản chất của vũ trụ và tâm thức.
Lời dạy cuối cùng của Milarepa được ghi nhận trong các kinh điển Phật giáo Tây Tạng
Lời Dạy Cuối Cùng Chứa Đựng Bí Mật Thiền Định
Trước khi Gampopa rời đi hoàn toàn, ngài xin thầy cho một lời nhân huệ cuối cùng. Milarepa nhún vai và nói: “Người thiền định thì người còn phải ngồi nhiều và thường xuyên, còn học thì tuyệt đối không còn gì để học nữa.” Đây là một lời dạy sâu sắc, chứa đựng bí mật của tu tập Phật giáo. Ngài đang nói rằng, thiền định là một quá trình không có điểm kết thúc, trong khi học thuật chỉ là những bước đầu tiên để chuẩn bị tâm cho việc tu tập thực chất.
Sau lời nói ấy, Milarepa không nói gì thêm. Gampopa xuống núi, vừa đi qua khỏi một con suối thì nghe phía sau Milarepa kêu réo: “Ta còn một lời dạy cuối cùng!” Tiếng kêu lên cao trong tiếng suối reo. Gampopa dừng lại, trái tim đập thình thịch. Milarepa nói tiếp: “Lời này thật sự là bí mật và thâm sâu, riêng giả chỉ dạy cho những bậc xuất sắc nhất trong giới thường căn.”
Gampopa yên lặng, nghe thầy nói. Milarepa quay lưng lại, vén quần lên và cho Gampopa thấy mông đít đã đóng thành sáo sau nhiều năm ngồi trên đá. “Lời dạy cuối cùng của ta đây hãy nhớ”, Milarepa kêu to. Đây là hình ảnh của sự kiên trì, của quyết tâm tu tập không gián đoạn, của việc xả bỏ thân thể để theo đuổi giác ngộ. Lời dạy ấy vừa gắt gỏng, vừa hài hước, nhưng sâu sắc vô cùng.
Ý Nghĩa Lời Dạy Cho Người Tu Học Ngày Nay
Câu chuyện về Milarepa và Gampopa mang những giáo lý quý báu cho những người tu học Phật giáo trong bất kỳ thời đại nào. Lời dạy cuối cùng của Milarepa không phải là một câu nói lý thuyết, mà là một hình ảnh sống động, thể hiện tinh thần bền bỉ của một tu sĩ chân chính. Ngài cho thấy rằng, để đạt được giác ngộ, cần phải có quyết tâm vượt quá mọi khó khăn, sẵn sàng chịu đựng cả những cảm giác khó chịu của thân thể.
Trong Phật giáo, không có tắc đường nào dẫn tới giác ngộ ngoài sự tu tập kiên trì. Bất kỳ bài học nào, bất kỳ kinh tạng nào cũng chỉ là những công cụ hỗ trợ trên con đường ấy. Lời dạy của Milarepa nhắc nhở rằng, cuối cùng, tu học là một việc làm, không phải một việc nói hay suy nghĩ. Đó là lý do vì sao, trong nhiều truyền thống Phật giáo, thiền định được xem là chốt yếu của tu tập, vì nó là nơi mà tâm ta gặp mặt với chính mình, với bản chất thực của tâm thức.
Gampopa sau đó trở thành một vị thầy lớn trong Phật giáo Tây Tạng, có nhiều học trò, và lời dạy từ Milarepa đã chảy qua tuyền thừa của ông đến ngày nay. Mỗi khi chúng ta gặp khó khăn trong tu tập, hay tự hỏi liệu mình có đang thực hành đúng không, chúng ta có thể nhớ lại hình ảnh của Milarepa—vị tu sĩ màu xanh, ngồi lặng lẽ trong hang đá, kiên trì suốt những năm tháng, để rồi cuối cùng trở thành một ánh sáng sáng rõ cho hàng vạn người hướng tới con đường giác ngộ.
Như vậy, câu chuyện này không chỉ là một chuyện tích quá khứ, mà là một gương sáng cho những ai muốn thực sự theo Phật, thực sự tu học với tâm chân thành và quyết tâm vượt quá những hạn chế của bản thân. Đó chính là bản chất của giáo pháp Phật—không phải là lời nói hay triết lý, mà là hành động, là sự biến hóa của tâm thức qua tu tập không ngừng.
