Bất cứ ai dùng những vật liệu như: tơ sợi thêu thủa tượng Phật hoặc dùng chì, kém, vàng, bạc hay các loại gỗ thơm chiến để tạo đẹp tác tượng, khiến mọi người chiêm ngưỡng lạy bái, thì đều được phước báo vô lượng vô biên. Giáo lý Phật dạy rằng công đức tạo tượng Phật là một công đức vĩ đại, đặc biệt là tạo tượng với tâm tứ đáp—tâm không sợ hãi, không sốt sắng, không lầm lạc, không có ưu tư. Vì vậy, việc thay thế tượng Phật cần phải được thực hiện một cách tôn kính, tuân thủ theo Pháp tạc của Phật giáo.
Những Nghi Ngờ Phổ Biến Về Thay Thế Tượng Phật
Nhiều Phật tử Việt Nam thường có những câu hỏi khi cần thay thế tranh, ảnh hoặc tượng Phật, các vị Bồ Tát trong gia đình: Phải làm thế nào để không mang tới bất kính với Tam Bảo? Những nghi lễ gì cần thực hiện khi lấy những tranh ảnh tượng Phật cũ? Cần phải mang những tranh ảnh cũ đi đâu? Khi thay thế tượng mới, phải thực hiện những nghi lễ gì? Có nên mời Thầy về cùng hay chỉ nên mang vào chùa để làm lễ?
Những câu hỏi này phản ánh tâm niệm tôn kính của Phật tử đối với Tam Bảo. Để giải đáp những thắc mắc này, chúng ta cần tìm hiểu nguyên tắc cơ bản của Phật giáo về cách xử lý tượng Phật và tranh ảnh linh thiêng.
Nên làm thế nào khi thay thế tranh, ảnh hay tượng Phật?
Lịch Sử Xuất Hiện Tượng Phật
Theo kinh Phật Thuyết Đại Thừa Công Đức Tạo Tượng (trong Đại chính tân tu Đại tạng Kinh, tập 16, tr. 790a), tượng Phật đã có từ thời Phật còn tại thế. Nguyên khởi là do vua Ưu Đà Diên, trị vì nước Cầu Diễm Di, là người đầu tiên dùng gỗ thơm chiến để tạo ra hình tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.
Câu chuyện lịch sử này có nguồn gốc sâu sắc. Sau gần 49 năm thuyết pháp độ sinh, trong mùa an cư cuối cùng, Đức Phật liền nghĩ đến thánh mẫu Ma Da, nên Ngài tắm xa rời nhân gian để lên cung trời Đào Lợi thuyết pháp cho thánh mẫu và các chư Thiên nghe. Trong thời gian đó, vua Ưu Đà Diên, ngày đêm hằng trăn trở thao thức vì nhớ Phật. Vì nhớ Phật tha thiết đó, lã đương cơ chính yếu thúc đẩy nhà vua phải gấp rút tạo hình tượng Phật.
Đó là một việc làm nhằm mục đích thể hiện lòng khao khát kính ngưỡng của nhà vua đối với Đức Phật. Đồng thời, vua cũng muốn lưu lại hình bóng của Đức Thánh Tôn trong những lúc Ngài không có mặt ở nhân gian. Từ đó, tượng Phật trở thành biểu tượng quan trọng trong Phật giáo, giúp cho những người tin đồ có thể bày tỏ lòng tôn kính và nhớ thương Phật.
Tượng Phật Ngày Nay Ở Các Gia Đình Phật Tử
Người tin đồ Phật tử Việt Nam và thế giới đã quy y Tam Bảo, ngày nay cách Phật đã xa nên đều có thể Phật. Thường là thờ Tây phương tam thánh (Di Đà, Quan Âm, Thế Chí), hay tôn tượng Phật Thích Ca, Di Lặc hoặc những bằng tượng giấy, gỗ, đồng, sánh sứ, và nhiều hình thức khác. Những tượng Phật, tranh ảnh này trở thành tâm điểm tâm linh trong gia đình, nơi mà các thành viên cùng tụ tập để tu tập, nhất tâm niệm Phật.
Tuy nhiên, do thời gian trôi qua, tượng có thể bị cũ, hư hỏng, hay gia đình có nhu cầu thay thế bằng những hình tượng mới tươi tắn hơn. Khi đó, câu hỏi đặt ra là: làm thế nào để thay thế một cách tôn kính, không mang lại bất kính với Tam Bảo?
Nên làm thế nào khi thay thế tranh, ảnh hay tượng Phật?
Nguyên Tắc Cơ Bản Khi Thay Thế Tượng Phật
Trường hợp vô tình làm hư hỏng, hoặc cũ quá, đều có thể thay tượng cột khác, bằng những hình thức khác nhau. Tuy nhiên, việc thay thế này cần tuân theo những nguyên tắc cơ bản để đảm bảo sự tôn kính đối với Phật:
Thứ nhất, tìm hiểu về loại tượng cần thay thế. Nếu tượng là vật liệu gỗ, cần xác định xem có phải là vật liệu quý giá không. Nếu tượng có giá trị lịch sử hoặc tinh thần, cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định thay thế.
Thứ hai, chuẩn bị tôn trọng. Trước khi bỏ đi tượng cũ, nên làm một lễ tạ tụng trước tượng, cầu cho Phật bảo佑, chúc phước cho gia đình, rồi mới gỡ xuống. Tuyệt đối không nên vứt tượng Phật vào thùng rác hay những nơi bẩn thỉu.
Thứ ba, xử lý tượng cũ đúng cách. Ngày nay đa số gia đình Phật tử đem tượng cũ, hư bỏ vào chùa gởi lại cho Thầy Trụ trì gìn giữ hoặc hóa thiêu. Tại các tự viện lớn như Quan Âm tu viện, nơi này có nhiều phương tiện hỗ trợ xử lý tượng Phật cũ một cách tôn kính nhất.
Các Cách Xử Lý Tượng Phật Cũ Phù Hợp
Có nhiều cách để xử lý tượng Phật cũ một cách phù hợp với Pháp tắc Phật giáo:
Phương pháp thứ nhất: Mang tượng đến chùa để tư viện trì giữ hoặc hóa thiêu. Phần lớn gia đình Phật tử lựa chọn cách này vì họ tin tưởng vào sự tu tập và pháp lực của các vị Thầy, Sư cô. Khi mang tượng đến chùa, nên giải thích rõ ràng tình hình của tượng, để Thầy Trụ trì có thể xử lý theo cách thích hợp nhất.
Phương pháp thứ hai: Tạm thời lưu giữ tượng tại nhà. Nếu gia đình chưa có dịp hoặc điều kiện để mang đến chùa ngay, có thể tạm để tượng ở nơi tốt là lành, lịch sự, chỉ có dịp thỉnh chư Thầy, Sư cô đến nhà an vị thành tượng sau đó mới xử lý.
Phương pháp thứ ba: Nhập cột, tức là đem cột tượng cũ đưa vào bên trong cột tượng Phật mới đang đúc. Đây là một cách kính trọng, thể hiện sự liên tục của Phật pháp, tượng cũ được “yên nghỉ” bên trong tượng mới.
Phương pháp thứ tư: Mang tượng về nơi Bồng Lai nhập thập, nhập vào hang, điền những nơi thanh khiết nhất, không bị ai phá hoại, dâm chân, phủ nơi thanh khiết để đến khi nào cột tượng tự hóa. Tuy nhiên cách này chỉ nên thực hiện tại các nơi thực sự thanh khiết, không bị mưa gió, dâm chân ô nhiễm.
Mọi việc cũng kiến do chư Thầy, Sư cô hướng dẫn; cũng không có rườm ra làm động đến các Bạn!
Lễ Nghi Thay Thế Tượng Phật Mới
Khi đã xử lý xong tượng cũ, bước tiếp theo là thay thế tượng mới. Việc này cần được thực hiện một cách tôn kính:
Chuẩn bị vật phẩm cho buổi lễ. Nên chuẩn bị hương hoa, trái cây, rửa sạch đất, lên bàn thờ cũng dường như thành tượng Phật, quý Thầy sẽ đến an vị Phật cho bạn. Ngoài ra, có thể chuẩn bị những lễ vật như trầu cau, nến, điều để tỏ lòng tôn kính.
Mời Thầy, Sư cô đến. Điều tốt nhất là mời chư Thầy, Sư cô từ chùa hoặc am miễu về để thực hiện buổi lễ an vị. Họ sẽ dẫn dắt gia đình qua những bước cần thiết, đảm bảo mọi việc được thực hiện theo đúng Pháp tắc. Nếu không có điều kiện mời Thầy, cô về ngay, có thể tạm để tượng mới ở nơi tốt lành để chờ dịp Thầy, Sư cô đến nhà an vị thành tượng.
Thực hiện buổi lễ an vị. Các thành viên gia đình xúc tiến tịnh, dâng hương, tụng kinh, lạy bái trước tượng Phật mới, bày tỏ lòng tin và sự quy y của gia đình. Đây là một buổi lễ thiêng liêng, thể hiện sự kết nối giữa gia đình với Phật, Pháp, Tăng.
Những Điều Cần Tránh Khi Thay Thế Tượng Phật
Để đảm bảo sự tôn kính đối với Tam Bảo, cần tránh những điều sau:
- Tuyệt đối không nên vứt tượng Phật vào thùng rác hoặc những nơi bẩn thỉu.
- Không nên để tượng Phật nằm trên mặt đất, bị dầm mưa, hoặc bị dấm chân ô nhiễm.
- Không nên thay thế tượng một cách hấp tấp mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng.
- Không nên dùng những ngôn từ nặng nề hay bất kính khi bàn về tượng Phật cũ.
Kết Luận: Thực Hành Đúng Đắn Để Tôn Kính Tam Bảo
Thay thế tranh, ảnh hay tượng Phật là một việc làm đòi hỏi sự tôn kính, hiểu biết, và hành động đúng đắn theo Pháp tắc Phật giáo. Nguyên tắc cơ bản là không bất kính với Phật, Pháp, Tăng, mà hãy thực hiện mọi việc với tâm nhuận, lạc nhân dân, từ bi, vui vẻ.
Khi thực hiện những công đức này—dù là tạo tượng Phật, thay thế tượng, hay gìn giữ tượng—gia đình các bạn sẽ nhận được phước báo vô lượng. Hãy nhớ rằng, công đức tu tập không chỉ nằm ở những hành động bên ngoài, mà còn ở tâm niệm tôn kính và từ bi mà chúng ta nuôi dưỡng trong mỗi hành động đó.
Chúc các bạn và gia đình an lạc, tinh tấn niệm Phật, và luôn hướng về Tam Bảo với tâm tin chân thành. Nếu các bạn còn có những thắc mắc, thực tế, hãy mạnh dạn hỏi chư Thầy, Sư cô từ các tự viện uy tín, họ sẽ hướng dẫn các bạn những bước đi chính xác trên con đường tu tập.
