Khi bạn câu được con cá hay đánh bắt được một mẻ lưới cá, có bao giờ bạn tự hỏi “liệu cá có biết đau đớn nhưng như cảm giác biết đau trong nhận thức của con người hay không?” Câu trả lời là có, theo một nghiên cứu mới cho biết như vậy. Câu hỏi này không chỉ mang tính học thuật mà còn đặt ra những vấn đề sâu sắc về đạo đức và trách nhiệm của chúng ta đối với những sinh vật khác. Trong Phật giáo, sự hiểu biết này gắn liền với nguyên tắc từ bi và bồ tát hạnh—lòng từ ái vô biên dành cho tất cả chúng sinh.
Nghiên Cứu Khoa Học Về Cảm Giác Đau Của Cá
Một số nhà nghiên cứu trước đây cho rằng cá khi bị móc pháp lưới cá hay bị ném lên bộ thường đau đớn, dãy dái, vật vã trước khi chết là phản ứng có tính chất phản xạ mà chúng không thực sự cảm thấy đau trong nhận thức, như cái đau của con người. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm bằng cách tiêm thuốc morphine, một loại thuốc giảm đau cho một nhóm cá, và tiêm một loại thuốc giả (placebo) cho một nhóm cá khác. Sau đó họ cho cả hai nhóm chịu dưới sức nóng gay gắt đến mức độ đau đớn nhưng không gây nguy hại đến sự sống của chúng, để quan sát xem chúng có những cảm giác như thế nào.
Liệu cá có biết đau đớn không?
Kết quả là cả hai nhóm cá đều có những phản ứng giống nhau, chúng dãy dái, quấn quại, máu đỏ chảy ra miệng và mang. Tuy nhiên, khi trở về môi trường tự nhiên, “nhóm cá được tiêm thuốc morphin hoạt động một cách bình thường, như không có chuyện gì xảy ra. Trong khi đó, nhóm cá được tiêm thuốc giả đã có những hình động cảnh giác phòng thủ, những hình động biểu thị sự thận trọng, nơi sợ hãi và lo lắng,” ông Joseph Garner, phó giáo sư tại đại học Purdue University đã cho biết như vậy.
Nhận Thức Đau Đớn và Sự Thay Đổi Hành Vi
“Thí nghiệm cho thấy rằng cá không những chỉ có cảm giác đau đớn mà còn có sự thay đổi về cách ứng xử sau đó,” ông Janicke Nordgreen, một sinh viên tiến sĩ của trường đại học thú y Norwegian School of Veterinary Science nhận định sau đó. “Cùng với những gì chúng ta biết từ các thí nghiệm được thực hiện bởi các nhóm khác, điều này kết luận rằng loài cá có nhận thức đau đớn, sợ hãi và lo lắng, đồng thời có ý thức chuyển đổi cách ứng xử sau đó.” Ông nói thêm.
Một nghiên cứu khác cho thấy tôm hùm và cua cũng có những cảm giác đau đớn tương tự. Garner và Nordgreen công bố kết quả của họ trong tạp chí khoa học Applied Animal Behaviour Science. Các phát hiện này có ý nghĩa sâu sắc đối với cách chúng ta nhìn nhận các sinh vật biển và trách nhiệm của mình trong việc xử lý chúng.
Ý Nghĩa Đạo Đức và Những Vấn Đề Xã Hội
Nghiên cứu mới này đặt ra nhiều vấn đề đạo đức xã hội, nhất là ở những quốc gia có nền văn hóa ẩm thực biển. Trong các nhà hàng sang trọng cũng như bình dân, thỉnh thoảng chúng ta thấy người ta bỏ cá, tôm hùm hay cua đang còn sống và o một chảo dầu thất nóng hay nồi nước đang sôi, đấy nắp nồi lại để mặc cho chúng bị lửa nóng chết người, và chúng ta biết số phận của những con cá hay tôm cua sẽ ra sao. Sau đó chúng được biến thành những món ăn ngon cho một số người.
Có thể nói ngay rằng đó là một nền văn hóa ẩm thực không mấy văn minh của loài người. Trước đây họ dựa vào các nghiên cứu được tài trợ từ các hiệp hội của kỹ nghề đánh bắt cá cho rằng cá tôm cua không có cảm giác đau đớn, như là một biện minh cho hành động của mình. Kết quả nghiên cứu mới nói trên là bằng chứng tích cực của sự vô nhân đạo của ngành cá bắt giải trí và công nghiệp đánh bắt cá.
Từ Bi và Trách Nhiệm Trong Phật Giáo
Theo lời dạy của Đức Phật, mỗi chúng sinh đều có bản tính Phật, đều có nhận thức và khả năng cảm thụ. Việc hiểu rằng cá cũng cảm thấy đau đớn và sợ hãi như chúng ta, chính là bước đầu tiên để áp dụng nguyên tắc từ bi vào hành động thực tế. Hoà thượng Trí Hạnh Tỉnh, suốt đời khi giáo huấn, chia sẻ cho mọi người, từ người xuất gia cho đến cư sĩ tại gia, từ người già cho đến trẻ nhỏ, từ hạng trí thức cho đến người bình dân, thường chỉ nói một câu không khác: “Hãy cố gắng ăn chay, niệm Phật, thương người, thương vật”. Có nghĩa rằng chúng ta hãy dành tình yêu thương cho các loài vật giống như cho chính con người vậy vì người hay vật đều có sinh mệnh, đều cần và muốn được sống.
Sức sống của những sinh vật biển
Liệu chúng ta có còn thích đi câu, đánh bắt tôm cá hay ăn uống theo lối hình hình chúng trong dáu sôi lửa đỏ độ như vừa kể không? Xin cầu chúc mọi loại chúng sinh đều được sống an lành và không phải chịu những nỗi đau đớn vô cùng từ bàn tay con người. Khi chúng ta bắt đầu hiểu rõ sự thật này, chúng ta cũng bắt đầu lộc bộ bỏ những thói quen gây hại đến chúng sinh khác và tiến gần hơn đến con đường tu tập đầy từ bi, theo lối dạy của Đức Phật.
Kết Luận
Những phát hiện khoa học mới nhất đã chứng minh rằng cá không chỉ phản ứng một cách vô thức trước những tổn thương, mà còn cảm thấy đau đớn, sợ hãi và lo lắng một cách có ý thức. Đây là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng chúng ta cần phải suy xét lại những hành động của mình đối với các sinh vật khác. Ăn chay, hay ít nhất là giảm tiêu thụ các sản phẩm từ cá tôm cua, không chỉ là một lựa chọn đạo đức mà còn là một bước tiến trong con đường tu tập theo Phật pháp. Hãy nhớ lời dạy của các vị cao tăng: thương người, thương vật, và trên hết, hãy có lòng từ bi dành cho tất cả chúng sinh.
