Trong truyền thống Phật giáo Việt Nam, hành động cùng chay (hay còn gọi là ăn chay) cho những người thân đã khuất là một phương pháp tu tập có hiệu quả cao. Bồ tát Địa Tạng, vị Bồ tát đại bi tâu “liên hệ đến con người” trong Phật giáo, đã dạy rằng việc cùng chay không chỉ là hành động tôn giáo mà còn là một cách mạnh mẽ để giúp đỡ những người đã mất thoát khỏi khổ não.
Bồ tát Địa Tạng (tiếng Phạn: Ksitigarbha) là một trong những vị Bồ tát có lực đại nguyện lớn nhất, hiện thân tại cung trời Đao Lợi. Theo kinh điển Phật giáo, Ngài đã hứa sẽ cứu độ hết thảy chúng sinh cho đến khi A-tì-da Phật (Di Lặc Phật) ra đời. Với vó của Ngài vô lượng, Bồ tát Địa Tạng luôn hiển hiện trong lục đạo để cứu khổ chúng sinh, đặc biệt là những người bị quỷ tính hay bị địa ngục khổ.
Bồ tát Địa Tạng pháp tướng trang nghiêm, hiển hiện cứu độ chúng sinh
Tín Sơn Kinh Địa Tạng Và Lời Phật Dạy
Trong cuộc hội pháp tại cung trời Đao Lợi, Đức Phật Thích Ca đã thuyết pháp cho Thái thần mẫu nghe. Tại đại hội này, Đức Phật đã giao phó công việc cứu độ chúng sinh cho Bồ tát Địa Tạng, nhất là sau khi Ngài vào Niết bàn cho đến khi Di Lặc Phật ra đời.
Đức Phật phó chúc cho Bồ tát Địa Tạng: “Ta đem việc chứng sinh ở cõi trời và cõi người chưa thoát khỏi tam giới, lục đạo, còn bị ở trong nhà lửa, nhớ cây ở Bồ tát Địa Tạng đương đề để cho chứng sinh ấy đã y đề ra trong mọi nơi ác đạo”. Kinh điển cũng ghi rằng: “Ở và o khoảng sau khi Đức Thích Ca Mâu Ni diệt độ, mà Đức Di Lặc chưa ra đời thì Đức Bồ tát Địa Tạng thường hiện thân và o cõi nhân gian, cõi thiên giới và cõi địa ngục để cứu khổ cho chứng sinh”.
Bằng lực của lời phó chúc từ Phật và sức mạnh thần thông vô lượng của Ngài, Bồ tát Địa Tạng không ngừng hiển hiện trong lục đạo để hóa độ chứng sinh.
Trưởng Giả Đại Biến Và Câu Hỏi Về Gia Tiên
Trong kinh Địa Tạng Bồ tát bản nguyên, một trưởng giả tên là Đại Biến – vị trưởng giả đã chứng quả vô sinh hiện thân để hóa độ chứng sinh – đã cung kính bạch Bồ tát Địa Tạng một câu hỏi liên quan đến việc cứu độ những người thân yêu đã khuất.
Trưởng giả Đại Biến hỏi: “Thưa Đại Sĩ! Trong cõi Nam Diêm Phù Đề có chứng sinh nào sau khi mạng chung, mà hàng quyến thuộc hoặc kẻ lần người nhỏ, vì người chết để mà tu các công đức, cho đến thiết trai cùng dưỡng, là làm những phước lạnh, thời người chết đó, có đương lợi ích lớn cùng đương giải thoát chẳng?”
Câu hỏi này phản ánh lo lắng của Phật tử Việt Nam cổ xưa về việc làm sao để giúp đỡ người thân sau khi họ qua đời. Đây cũng là nhu cầu tâm linh chung của con người trong mọi thời đại.
Bồ tát Địa Tạng chứng thực công đức cùng chay cho gia tiên
Lời Đáp Của Bồ Tát Địa Tạng Về Công Đức Cùng Chay
Bồ tát Địa Tạng đã đáp lại: “Nay ông trưởng giả! Nay tôi vì tất cả chứng sinh trong hiện tại này cũng thuộc vị lai sau, nương nơi oai thần của Đức Phật mà nói lược về việc đó.
Nay ông trưởng giả! Những chứng sinh ở hiện tại hay vị lai, lúc sắp mạng chung mà nghe đương danh hiệu của một Đức Phật, danh hiệu của một Bồ tát hay danh hiệu của một Bích Chi Phật, thời không luận là có tội cũng không tội đều được giải thoát càng.
Như có người nam cũng người nữ nào lúc sinh tiền không tu tạo phước lạnh mà lại gây lấy những tội ác, sau khi người mạng chung, hàng thân quyến kẻ lần người nhỏ vì người chết mà tu tạo phước lợi làm tất cả việc về Thánh Đạo, thời trong bảy phần công đức người chết nhờ đương một phần, còn sáu phần công đức thuộc về người thân quyến hiện lo tu tạo đó.”
Lời dạy này cho thấy một chân lý sâu sắc trong Phật giáo: công đức cùng chay không chỉ ích lợi cho người đã khuất mà còn cho những người thực hiện hành động đó. Giữa người chết và người sống có một mối liên kết nghiệp lực, qua đó công đức có thể được chia sẻ.
Ý Nghĩa Của Việc Cùng Chay Trong Phật Giáo
Theo lời Bồ tát Địa Tạng, khi người thân quyến của người chết thực hiện việc cùng chay, họ đang:
Thứ nhất, tạo tác công đức: Cùng chay là hành động từ bi, tuân thủ giới luật Phật giáo, và đây là hành động của tâm từ.
Thứ hai, tạo duyên cứu độ: Kinh Địa Tạng dạy rằng nếu người chết bị vào các ác đạo, họ không thể tự mình ra khỏi. Nhưng nếu người thân tu tạo phước lạnh, công đức này sẽ lan tỏa đến cho người chết và giúp họ giảm nhẹ hoặc thoát khỏi khổ.
Thứ ba, tuân theo quy tắc Phật giáo: Kinh Địa Tạng nêu rõ rằng việc cùng chay phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định để công đức là thật và hiệu quả.
Hướng Dẫn Thực Hành Cùng Chay Hiệu Quả
Bồ tát Địa Tạng đã dạy chi tiết về cách thực hành cùng chay cho người chết:
Về cách làm: Khi sắp làm cơm chay có đem nước gạo, lá rau v.v. để vãi ra nơi đất, cho đến các thứ đồ ăn chưa dùng cũng cho Phật cũng Tăng thì chẳng được ăn trước.
Về sự tinh sạch: Nếu ăn tráp pháp và không được tinh sạch kỹ lượng, thì người chết đó trên không được mấy phước nào cả. Nếu có thể kỹ lượng giữ gìn tinh sạch đem dùng cúng cho Phật cùng Tăng, thì trong bảy phần công đức người chết hưởng được một phần.
Về sự thành tâm: Việc cùng chay phải đi kèm với sự thành tâm cầu khẩn, chứ không chỉ là hành động ngoài hình thức.
Lúc Bồ tát Địa Tạng nói lời dạy này, tại cung trời Đao Lợi có số nghìn muôn úc na do tha (thần linh cõi Diêm Phù Đề), đều phát tâm Bồ Đề vô lượng. Trưởng giả Đại Biến vui mừng và vâng lời dạy, là làm lễ mà lui ra.
Ứng Dụng Vào Cuộc Sống Phật Tử Hiện Đại
Trong bối cảnh Phật giáo Việt Nam ngày nay, lời dạy của Bồ tát Địa Tạng vẫn giữ nguyên giá trị. Khi người thân qua đời, ngoài việc cúng dường tăng ni, người sống có thể tu tạo phước lạnh thông qua:
- Cùng chay trong những ngày kỷ niệm người chết
- Cầu nguyện cho người chết với sự thành tâm
- Giữ gìn tinh sạch về tâm và hành động
- Làm những việc lợi lạnh trong Phật pháp
- Thừa công đức cho người chết
Qua đó, người sống không chỉ giúp đỡ người chết mà còn tu tập bản thân, tích tụ công đức, tiến gần tới Phật đạo.
Tài liệu tham khảo: Kinh Địa Tạng Bồ tát bản nguyên – Phẩm thứ bảy (Dịch giả: HT. Thích Trí Tịnh – NXB Tôn giáo)
