Kinh Kim Cang ghi: “Tất cả pháp hữu vi. Như mộng huyễn, bọt nước. Như sương như điện chớp. Cần phải quán như vậy.” Lời Phật dạy này chỉ ra một sự thật phổ quát về thế gian: không có cái nào bền vững, mọi sự vật đều luôn thay đổi. Trong khóa học về giáo lý Phật giáo, chúng ta thường gặp khái niệm “vô thường” (anicca), nhưng hiểu biết thực thụ chỉ đến khi chúng ta sống với nó qua từng trải nghiệm. Một câu chuyện dân gian Phật giáo truyền thuyết qua nhiều thế hệ mang tên “Bóng người trong gương báu” chính là lời nhắc nhủ sâu sắc về bản chất của cuộc sống và hệ quả tất yếu của những hành động của chúng ta.
Câu chuyện này không chỉ là một tác phẩm giáo dục Phật giáo mà còn là cái gương soi chiếu những khuyết điểm trong lối sống của chúng ta ngày nay. Nó dạy chúng ta rằng mọi sự sở hữu đều tạm thời, mọi may mắn đều có thể tan biến, và những gì thực sự quan trọng là nhận thức được vô thường này để tu tập trên con đường giác ngộ.
Câu Chuyện Thanh Niên Và Rương Báu
Xưa kia có một thanh niên sinh ra trong một gia đình giàu sang, nhưng cha mẹ đều mất sớm, để lại cho hắn một gia tài khổng lồ. Thanh niên này chưa bao giờ nếm mùi thất bại, trải nghiệm sự cực khổ kiếm được đồng tiền. Hắn cứ yên tâm rằng mình giàu có nên ăn chơi tác trưng, sống buông thả cho qua ngày, không bao giờ nghĩ đến tương lai.
Tuy nhiên, như lời Phật dạy về vô thường, cánh cửa của gia tài có giới hạn. Hắn vung tay quá trần thì vô hạn; chỉ qua vài năm, hắn xoí phá sạch gia tài khổng lồ của cha mẹ để lại. Thanh niên này từ tờ thành tên bán cũng không còn gì để duy trì cuộc sống. Ban đầu, hắn đến bạn bè quen thân, hoặc bà con để vay mượn sống cho qua ngày. Nhưng sau đó, họ đều từ chối không cho hắn mượn nữa. Hắn đến hối lộ để vay mượn người lạ; hoặc làm kẻ ăn xin bên đường.
Vì các chủ nợ bao vây đòi tiền, hắn không có cách gì trả nợi nên phải bỏ lõng ra đi. Do đó, hắn đi thẳng vào rừng sâu vắng vẻ. Ở nơi đó, hắn thắng thất bằng hoàng, liễu mạng đi tìm rau, trái cây dạn ăn cho đỡ đói. Cuộc sống của hắn tuy cực khổ về thân thể nhưng tinh thần kỳ lạ là an vui hơn, có lẽ vì hắn không còn lo lắng về mất mát.
Thanh niên tìm kiếm rau cây trong rừng sâu để kiếm sống qua ngày
Một hôm ở trong rừng vắng, bỗng nhiên hắn phát hiện một cái rương đan bằng mây, mở rương ra hắn thấy trong đó rất nhiều của báu vật lạ. Hắn vui mừng khôn xiết chết thót lên: “Trời ơi! Ông đã ban của cải cho con.” Hắn nghĩ sẽ thanh toán hết nợ nần trước đây hắn đã vay mượn, không còn bị mỗi người xem thường và hủy nhục. Hắn sắp lấy của báu, chứt thấy dưới đáy rương có một chiếc gương. Hắn nhìn vào gương phát hiện có người ở trong đó, làm cho hắn vô cùng sợ hãi.
Khám Phá Sự Thật Đáng Sợ
Hắn cho rằng hành vi hắn muốn lấy của báu bị người trong gương phát hiện; vì hắn cho là vật không có chủ, hóa ra là vật có chủ ở đây giữ gìn. Hắn lập tức nói rồi rít:
“Tôi xin lỗi! Tôi tưởng là vật không có chủ, tế ra ông ở đây. Xin ông hãy tha thứ. Tôi chưa hề lấy vật báu nào, thành tâm xin lỗi, xin lỗi!” Hắn nói xong, co giật chạy thục mạng không dám quay đầu lại, sợ người trong gương đuổi theo.
Bài Học Đạo Lý
Một rương đường đầy chứa báu vật lạ vốn là vật không có chủ, gã thanh niên phát hiện phải thuộc về hắn. Nhưng vì bóng của mình hiện trong gương làm hắn sợ hãi bỏ chạy. Đây không phải là việc đáng tiếc và đáng thương hay sao?
Trong giáo lý Phật giáo, cái rương báu chính là những cơ hội tu học, những điều kiện thuận lợi mà Phật pháp mang lại cho chúng ta. Nhưng lại vì sợ hãi – sợ khó khăn, sợ thất bại, sợ những lỗi lầm trong quá khứ – chúng ta bỏ lỡ những cơ hội này. Thế giới vật chất đôi khi chỉ là bóng của tâm thức chúng ta. Những gì chúng ta sợ hãi thường chỉ là ảo tưởng, không thực.
Nhân sinh như trò đùa, như giác mộng. Cuộc sống con người luôn đi đôi hai mặt: mừng-giận, khổ-vui, giàu sang-nghèo hèn, thành công-thất bại, lợi-hại, được-mất; như một màn diễn tương trên sân khấu vô thường. Tình thương của cha mẹ, anh em ruột thịt, vợ chồng cũng không thật, chỉ là làm cho chúng ta từ mê đến mê, mà còn tạo nghiệp mãi cho đến khi hơi thở sắp tàn vẫn nghĩ đến để lại của cải cho con cháu.
Tính Vô Thường Và Hệ Quả Nhân Quả
Tất thảy tức là nghìn thu vĩnh biệt. Cho nên nói: “Khi chết ta chẳng đem theo vật gì, chỉ mang theo nghiệp bên mình.” Đây là một trong những giáo lý cốt lõi của Phật pháp mà chúng ta cần phải hiểu rõ và thực hành.
Những sai lầm của thanh niên trong câu chuyện không phải chỉ là vụng về mà nó tạo ra nhân và quả. Khi hắn lãng phí gia tài của cha mẹ, hắn đang tích lũy nghiệp. Tác quả của nghiệp đó không phải xảy ra ngay lập tức, nhưng nó theo chân hắn như bóng theo người, cho đến khi hắn phải gánh chịu cái nghèo đói khốn khó.
Kinh điển Phật giáo dạy rằng mọi hành động đều có tác quả. Não nhân nào rồi cũng có quả nào. Nếu chúng ta sống trong xao lãng, sống trong vô minh, thì chúng ta sẽ phải gánh chịu khổ đau. Nhưng nếu chúng ta thức tỉnh, hiểu rõ vô thường, hiểu rõ nhân quả, thì chúng ta có thể bước lên con đường giác ngộ.
Tâm Hồi Hộp Và Niệm Phật
Cụ Đức dạy: “Mười năm đèn sách không ai hỏi Phật chớc nói danh vận người hay.” Đây là câu hỏi sâu sắc về ý nghĩa của danh vọng và thành tích trong cuộc đời.
Thế nào là nội danh? Là được đầu trạng nguyên, nhà vua phê chuẩn ngồi trên xa giá diễu hành ba ngày, cơ xí rợp trời, về quê lập bài bá ông bà, làm rạng rỡ tổ tiên, mỗi người hân hoan chào đón. Nhưng nếu trong thoảng chốc bị gian thần hẫm hại thì cả gia tộc đều bị tích thu tài sản, gia đình tan nát, trở thành kẻ lang thang đi xin ăn khắp đường xó chợ.
Xưa nay bước thăng trầm chọn quan trường là việc khó trình khỏi. Vấn đề quan trọng nhất là con người đến phút cuối cùng vẫn vui đùa trên sân khấu, mở mắt không biết quay về nơi đâu. La Trạng Nguyên nói: “Làm quan xứ Ấn mấy mười năm, những chuyện đúng sai có vạn nghìn, một nhà âm no nghìn nhà oán, công danh nửa đời oán trăm đời.”
Ứng Dụng Vào Tu Tập Hiện Đại
Ngưỡng người nào trình khỏi oan khiên? Cho dù đời nay không có, nhưng khi xuống âm phủ, vua Diêm La truy cứu thiện ác nhiều đời thì có oan gia trái chủ đời trước tìm đến tính sơ. Bạn thiếu hợp, hợp thiếu bạn đều tính mãi không xong. Chúng ta đừng vì hạ phúc nhất thời mà tạo oan khiên nhiều đời, thật không dễ gì gặp được kho báu Phật pháp, mà đề nắm dụ phiên nào lợi cuốn, không chịu tinh tiến tu hành; đây là điều thật đáng tiếc và đáng thương.
Trong thế kỷ 21, câu chuyện “Bóng người trong gương báu” vẫn có ý nghĩa sâu sắc. Chúng ta có xu hướng tìm kiếm hạnh phúc ở bên ngoài – tiền bạc, địa vị, danh vọng – nhưng quên rằng những thứ này đều tạm thời. Phật pháp dạy chúng ta rằng hạnh phúc thực sự nằm ở bên trong, trong sự tu tập, trong những hành động thiện lành, trong việc giải phóng bản thân khỏi sợ hãi và điều hoàng.
Kết Luận: Con Đường Giác Ngộ
Câu chuyện về thanh niên và rương báu là một lời nhắn từ các bậc tiền hiền về sự thích nghi của cuộc sống. Từ vô thường đến nhân quả, từ sợ hãi đến giác ngộ – đó là hành trình tu tập của mỗi một chúng ta.
Phật giáo không dạy chúng ta trốn tránh cuộc sống mà dạy chúng ta sống với tỉnh thức, sống với từ bi, sống với trí tuệ. Hãy thức tỉnh từ những giác mộng của tham lam, sân hận và si mê. Hãy nhìn nhận rằng mọi sự vật đều vô thường, mọi hành động đều có quả báo. Khi chúng ta hiểu điều này, chúng ta không còn sợ hãi trước bóng bóng của tâm thức nữa. Thay vào đó, chúng ta sẽ tiến bước trên con đường tu tập với quyết tâm và an tâm, biết rằng Phật pháp chính là rương báu thật sự mà chúng ta cần phải tìm kiếm và lĩnh hội trong cuộc đời này.
Hãy cùng nhau tiếp tục học Phật, hiểu Phật, và thực hành Phật pháp để mang lại bình an và giác ngộ cho chính bản thân và mọi loài có tình trong vũ trụ.
