Trong lịch sá» Phật giáo, có những nhân vật cảm hứa sâu sắc qua những hành độngể từ lòng tốt. Cấp Cô Äá»™c – hay Tu Äạt (Sudatta) – là một trong những kỳ tích về lòng cung kính đối với Tam Bảo, về đức tin vào chính pháp, và về tâm từ bi đối với nhân loại. Đến ngày nay, hình ảnh của vị cư sĩ này vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho hàng triệu Phật tử trên khắp thế giới.
Ông không chỉ được tôn kính vì hành động cứu giúp những kẻ khốn khó, cô đơn, mà còn vì lòng tốt rất mục, sự mở đạo rộng lớn và sự bảo hộ chư tăng của ông. Những cống hiến của cở sĩ Cấp Cô Äá»™c đã tạo nên một di sản đạo học quý báu mà cho đến nay vẫn còn phát sáng.
Câu Chuyện Những Ngã Y Về Lời Phật Dạy
Tu Äạt là một vị trưởng giả triệu phú ở kinh đô Xá Vệ của vương quốc Kiếu Tát La, miền Bắc Ấn Độ. Tên gọi “Cấp Cô Äá»™c” có nghĩa là “người cứu giúp kẻ nghèo khó và cô đơn”, phản ánh đúng bản chất của vị thương gia này. Ông có vợ con, ba cô con gái đều yêu đạo, và một cậu con trai trẻ.
Truyện kể rằng Tu Äạt có người anh vợ là một thương gia giàu có tại thành Vương Xá. Một hôm, khi Tu Äạt ghé thăm, ông thấy người anh vợ đang bận rộn chuẩn bị bữa tiệc lớn. Hỏi thăm sơ, Tu Äạt được biết rằng ngày hôm sau, anh tổ chức lễ cung thừa Phật và chư tăng tại nhà. Chỉ nghe tiếng “Phật” được nhắc đến, lòng Tu Äạt bỗng nhiên sinh niềm hưởng thụ lạ thường. Ông rất muốn biết thêm về vị Phật mà anh vợ nói tới.
Sau khi nghe những lời kể về Ðức Phật – vị có tài năng siêu việt, đạo đức quanh quẩn và trí tuệ vượt bậc – Tu Äạt đã phát tâm yêu mến công việc này. Ông được anh vợ cho phép dừng lại để chuẩn bị tham gia. Điều thú vị là suốt đêm hôm đó, Tu Äạt không thể ngủ được vì tâm niệm về buổi hôm sau. Những buổi sáng sơm, ông đã thức dậy liên tiếp ba lần vì tưởng rằng trời đã sáng, nhưng đêm vẫn còn dày đặc. Cuối cùng, không thể chờ đợi, Tu Äạt quyết định thức dậy sáng để tìm gặp Phật.
Gặp Gỡ Lần Đầu Tiên Với Ðức Phật Tại Rừng Trúc
Khi Tu Äạt vào khuôn viên tu viện Trúc Lâm lúc trời vừa rạng sáng, ông bỗng nghe tiếng gọi tên mình từ đằng trước. Nhìn kỹ lại, ông nhận ra đó chính là Ðức Phật đang thiền hành ngoài trời.
Từ những lòng kính mộ sâu sắc, Tu Äạt tiến tới, chắp tay đảnh lễ Ðức Phật một cách tôn kính. Ông tự giới thiệu bản thân và kể cho Phật nghe về tâm trạng của mình từ hôm qua đến giờ. Ông xin Phật dạy cho mình về đạo lý. Ðức Phật liền thuyết pháp cho Tu Äạt nghe. Sau khi nghe bài pháp đầu tiên, tâm ông bỗng sáng lên. Ông vui sướng đảnh lễ Phật và xin được làm đệ tử tại gia của Ngài.
Phật hoan hỷ chấp thuận. Sau đó, khi Phật hướng dẫn chư tăng lần thứ hai tới tặng lễ tân cùng dưỡng tại nhà người anh vợ, Tu Äạt cũng được Phật cho phép tổ chức bữa tiệc tây tạng để cung kính Phật và chư tăng ngay ngày hôm sau tại nhà riêng.
Khách Sạn Jetavana: Thực Hiện Nguyện Vọng Quý Báu
Những hành động của Tu Äạt không chỉ dừng lại ở những lần cung kính ban đầu. Ông quyết tâm xây dựng một nơi tu học riêng cho Ðức Phật và chư tăng tại quê hương mình là Xá Vệ.
Tại Xá Vệ, cở sĩ Tu Äạt tìm được một mảnh đất tuyệt đẹp – vườn cây của Thái tử Kì Ða. Mảnh vườn này rộng rãi, thanh tịnh, phong cảnh tươi đẹp, u nhuỷ, thực sự là địa điểm thích hợp để lập tu viện. Tu Äạt vào cung xin gặp Thái tử để đề nghị mua lại mảnh vườn này.
Khi gặp Thái tử, Tu Äạt trình bày ý muốn của mình. Thái tử, muốn kiểm tra tâm địa của cơ sĩ, nói một cách “bãi nước rộng tráng kín đầy mặt đất vườn thì tôi mới chịu bán”. Nghe lời này, Tu Äạt không ngần ngại. Ông trả lời: “Thưa vương! Sáng mai tôi sẽ chỉ vàng tới đây”.
Thái tử giật mình kinh ngạc. Ông không nghĩ Tu Äạt sẽ thực hiện lời hứa này một cách nghiêm túc. Nhưng Tu Äạt vô cùng kiên định: “Thưa Thái tử! Ngài là bậc vương giả. Khi Ngài phát lời thì lời đó không thể chối bỏ được”.
Sáng hôm sau, khi Thái tử đi tới vườn thì thấy vàng của Tu Äạt đã rải tới rồi, và các gia nhân của ông đang lót vàng trên mặt đất vườn. Thái tử chứng kiến cảnh tượng lót vàng mà cũng lúc cảm thấy kỳ lạ. Trong lòng Thái tử lúc này có nhiều cảm xúc phức tạp, nhưng ông hiểu rằng đây không phải là chuyện bình thường.
Tu Äạt xiếu ấp Thái tá» Kỳ Äà vá»›i tình cảm cung kính sâu sắc
Thái tử đứng nhìn vàng được rải kín khu vườn, trong lòng bỗng nảy sinh suy nghĩ về sự tu học và con người tu học. Ông quyết định tiến tới hỏi Tu Äạt xem sao ông lại không tiếp tục lót vàng cho kín. Câu trả lời của Tu Äạt khiến Thái tử càng thêm tâm phục: Tu Äạt nói ông đang lo lắng làm sao để giữ được những gốc cây. Khi nghe Tu Äạt nói về Ðức Phật với tấm lòng thuần thành, Thái tử chợt chuyển hướng tư tưởng. Ông nói:
“Thôi, lót vàng như thế đã đủ rồi. Những tào đất còn lại và tất cả cây trong vườn, tôi xin cùng dưỡng Phật, gọi là xin đóng góp chút ít vào công trình cao đẹp của ông”.
Khu vườn này được gọi là “Vườn Cấp Cô Äá»™c với cây của Thái tử Kì Ða”. Từ đó, Tu Äạt nhanh chóng trở lại Vương Xá để trình lên Phật biết tin vui này. Ðức Phật đã thoái hiến cho Tu Äạt xây dựng tu viện, và còn chỉ định Tôn giả Xá Lợi Phật quản lý công việc xây cất.
Xây Dựng Jetavana: Cơ Sở Tu Học Vĩ Đại
Tôn giả Xá Lợi Phật trú lại tại Xá Vệ để hướng dẫn công việc xây dựng. Buổi tối, tôn giả thường nói pháp tại khu vườn, và số lượng người nghe pháp ngày càng tăng. Phật pháp bắt đầu được lan tỏa mạnh mẽ tại địa phương này ngay cả trước khi tu viện hoàn thành.
Sau bốn tháng, công trình hoàn tất. Tu viện Jetavana (Kì Viên) được xây dựng với đầy đủ tiện nghi: có tòa Phật, có tăng, xá, thiền đường, giảng đường, nhà dưỡng bệnh, nhà tắm, hồ nước, đường thiền hành… Cơ sở này có vẻ còn bề thế hơn cả tu viện Trúc Lâm. Tu viện được gọi bằng nhiều tên: Kì Viên, Kì Hoan, Cấp Cô Äá»™c, hay Kì Thớ Cấp Cô Äá»™c.
Tôn giả Xá Lợi Phật trở về Vương Xá để thỉnh Phật và chư tăng sang Xá Vệ. Trong khi đó, cơ sĩ Tu Äạt và Thái tử Kì Ða chuẩn bị tất cả mọi thứ để đón tiếp Phật và chư tăng một cách trọng thể.
Jetavana tu viện – nơi dạy pháp của Ðức Phật trong nhiều năm an cư
Khi Ðức Phật đến Xá Vệ, tôn giả Xá Lợi Phật đã bị hàng trăm vị luận sĩ của ngoại đạo Bà la môn thách đấu tranh luận. Với trí tuệ và tài hùng biện xuất sắc, tôn giả đã khiến các đối thủ nhận thua và hướng họ vào con đường chính pháp. Chính nhờ sự kiện này, dân chúng địa phương càng thêm tin tưởng vào chính pháp của Phật.
Ðức Phật đã trải qua mười sáu mùa an cư tại tu viện Kì Viên. Phần lớn các kinh điển cũng đã được Phật thuyết tại đây. Cơ sĩ Tu Äạt thường xuyên đến tu viện hằng ngày để thẩm Phật và học hỏi. Hành động thường xuyên này cho thấy đạo tâm của ông thực sự kiên cố.
Gia Đình Cấp Cô Äá»™c: Những Khuôn Mẫu Phật Tử
Tất cả các thành viên trong gia đình cơ sĩ Tu Äạt đều là những Phật tử thuần thành. Vợ ông là một người có bề thế, nhưng lại hiển hiện lương đạo đức. Ba cô con gái đều có tâm đạo nhiệt thành. Cậu con trai trẻ ban đầu không thích đi chùa nghe pháp, hành kiếm không được tốt lắm, nhưng nhờ sự dạy dỗ khéo léo của cha mẹ, cậu cũng chịu nghe lời Phật dạy và trở thành một người mẫu mực.
Khi cậu con trai lập gia đình, lại gặp phải một người vợ ngỗ nghịch, ý con nhà giàu, không nghe lời chồng, không nâng neng sự khuyên bảo của chồng, mà cũng không tín phụng Phật pháp. Một hôm, Ðức Phật đến thăm cơ sĩ Tu Äạt vừa gặp đúng lúc người con dâu đang quát tháo ở nhà sau. Ngài liền gọi cô lên và giảng cho nghe một bài pháp về “bảy hạng người vợ trên thế gian”. Sau khi nghe bài pháp này, cô lấy làm hổ thẹn và xin hóa vọng với Phật rằng sẽ quyết tâm đối tình nhất để trở thành một người vợ hiền, một con dâu hiếu thảo. Từ đó, gia đình cơ sĩ Tu Äạt trở thành một gia đình toàn vẹn gương mẫu.
Gia đình Cấp Cô Äá»™c cùng thống nhất trong đạo pháp
Hành Bộ Từ Bi Của Cấp Cô Äá»™c Trong Xã Hội
Hành bộ thị của cơ sĩ Tu Äạt thực sự rộng lớn. Ðối với xã hội, ông luôn luôn để ra một phần gia sản để chu cấp cho tất cả những kẻ nghèo khó, cô đơn, không nhà cửa, không có hỗ hàng thân thích để nương tựa. Ông giúp đỡ, bệnh vực, che chở họ. Bởi vậy mà ông được mọi người kính mến, nể vì, từ quốc vương, các đại thần trong triều đình, cho đến nhân dân lao động trong xã hội.
Ðối với Ðức Phật và chư tăng, ngoài việc cung dưỡng tu viện Kì Viên, ông còn phát tâm (cùng với nữ cơ sĩ Tứ Xá Khí) cung cấp chư cư trú, y áo, thực phẩm và thuốc men cho chư tăng ni bát cụ từ đâu đến thành Xá Vệ.
Từng ngày, cơ sĩ Tu Äạt đến tu viện tịnh xá hai lần: buổi trưa và buổi chiều. Buổi trưa ông đến chùa cung dưỡng Ðức Phật và chư tăng các thứ ăn, buổi chiều nước sinh tái. Chư tăng, nhất là các vị Tỳ kheo trẻ và các vị tiểu Sa di xem sự hiển hiện của ông là dấu hiệu của “Thần tài”. Ông không bao giờ đi chùa tay không. Thông lệ mỗi chiều, sau khi thỉnh pháp, ông đi một vòng quanh chùa để kịp thời cung dưỡng những nhu cầu riêng lẻ cho từng vị.
Cấp Cô Äá»™c Trong Lòng Những Bậc Thánh
Là Phật tử, tất cả chúng ta đều có chung nhận định về Sư Ðất Ta (Sudatta), tức là cơ sĩ Cấp Cô Äá»™c, người có công rất lớn trong sự mạng hành trì chính pháp và cải tiến xã hội thời Ðức Phật trụ thế – 623 năm trước Gia Tô kỷ nguyên. Nhận định này chủ yếu nhằm vào vai trò và công trình cống hiến của ông về hai phương diện Ðạo và Ðời.
Về mặt Ðời, ông đã đóng góp tích cực và hữu hiệu công tác cải tiến xã hội qua công trình thiết lập trung tâm huấn nghệ, trung tâm cứu đói, viện dưỡng lão, viện mở cơi, nhất là năm trăm khoảng phần thường trực tại tư gia cho những người xin ăn nghèo đói. Ông không hề biết từ chối. Nhà ông như giếng nước, như suối ngọt. Ai cần thì cứ tùy nghi sử dụng. Do đó, ông được giới bình dân xưng tưởng là “Cấp Cô Äá»™c” (Anathapindika).
Về mặt Ðạo, ông là một vị Hộ pháp thuần vỹ, là bậc Thánh sơ quả Tu Ðạt Hướng (Sotapanno), là một thiến hữu trí thức mô phạm của toàn thể Phật tử tại gia đương thời. Ðối với chính pháp, Cấp Cô Äá»™c là một nam cơ sĩ giảng sơ vừa có khả năng xương minh vừa có khả năng đối thoại. Chính Ðức Phật đã khuyến tấn ông trước Tăng chúng: “Nay các Tỳ kheo! Ngay như một số Tỳ kheo đã sống trong Giáo hội lâu năm, lẫm khi chưa đủ thâm uyên giáo lý để có thể trả lời với các đạo sĩ Bà la môn chính xác nhưng Sư Ðất Ta!”
Ông tuyệt đối tôn kính chính pháp như tôn kính Ðức Phật. Ông cho thiết lập nhiều giảng đường trong thành Sa Vệ Thi để quần chúng được nghe và học hỏi giáo lý. Ông biết, nếu chỉ giúp đỡ vật chất đương thuận, thiếu yếu tố tâm linh thì cuộc sống gia đình, xã hội cũng sẽ bế tắc. Bí quyết duy nhất giúp khai thông lộ trình đến chung cuộc hạnh phúc là chính pháp. Vì chính pháp là tiêu điểm chủ yếu, là chất liệu sinh tử có tính năng kết hợp giải quyết tối hậu, hai nhiệm vụ Ðạo – Ðời vốn nhiều khê phức tạp.
Trong quá trình phối hợp nhiệm vụ, Cấp Cô Äá»™c đã thể hiện tiêu biểu vai trò bằng tự đem thân làm gương làm chứng. Không phải ông là hiển thân đặc trưng như vậy trong thời thịnh thời, mà ngay khi sấp súc cũng giữ được phong Ä’á»™. Công cuộc dâng thân tình nguyện phụng hoằng chính pháp của ông không chỉ có tá tính lịch sử địa phương Trung-Ấn, mà còn mang tá tính tiêu biểu toàn cầu thời đại.
Bằng những hình ảnh tiêu biểu có tính lịch sử, cơ sĩ Cấp Cô Äá»™c đã vẽ nên một bức tranh nhân đạo rất sinh động, tô màu “nhân bản”, lòng khuôn “Hiển Thánh”, được treo giữa tòa lầu đại thế hệ, mà di ảnh mãi sáng rực thiên thu trong vòm trời Ðông Ấn.
Bài Học Từ Cuộc Đời Cấp Cô Äá»™c
Ðối với Tăng Già, cơ sĩ Tu Äạt là một đại thí chủ hộ Tăng đặc lực. Ông như nước, chư Tăng như cá. Ông phát tâm tình nguyện cung dưỡng thực phẩm thường trực cho năm trăm vị Tỳ kheo hóa trai ngang nhà ông. Mỗi ngày, ông đều đến Kì Viên tịnh xá hai lần: trưa và chiều. Buổi trưa ông đến chùa cung dưỡng Ðức Phật và Tăng chúng các thứ ăn, buổi chiều nước sinh tái. Chư Tăng, nhất là các vị Tỳ kheo trẻ và các vị tiểu Sa di xem sự hiển hiện của ông là dấu hiệu của “Thần tài”. Ông không bao giờ đi chùa tay không. Thông lệ mỗi chiều, sau khi thỉnh pháp, ông đi một vòng quanh chùa để kịp thời cung dưỡng những nhu cầu riêng lẻ cho từng vị.
Trong phạm vi gia đình, ông hướng dẫn vợ con vào niềm tin chính pháp. Duy nhất, một đứa cháu trai bị biết nghiệp nặng nề, mặc dù ông nhiều lần giúp đỡ, cảm hóa, nhưng bất thành, nên đã chết trên đường lang bạt, vô thừa nhận.
Ðối với hàng ngàn gia nhân giúp việc, ông xem họ như ba con cắt ruột và hết mình giúp đỡ, không hề phân biệt. Ngay như trong những ngày trại tịnh, ông cũng hướng dẫn họ và gia đình họ trì thọ trai giới.
Ðối với thân hữu, đại đa số đều nhờ ông mà qui ngưỡng chính pháp. Ngay như Thái tử Kì Ða cũng nhờ đạo tâm thuần phát và niềm tin chính kiến của ông ảnh hưởng, đã sống cuộc đời hướng thiện.
Tóm lại, về mỗi địa hạt sống, từ bản thân, gia đình, dòng họ, gia nhân, thân hữu đến giới bình dân lao động đều được thụ hưởng công đức lợi tha của ông qua cụ thể Từ nhiếp pháp, nhất là Bộ thị nhiếp.
Ngày nay, nếu ai hữu duyên chiêm bái thành tích Phật học ở Trung Ấn, khi đến tu viện Kì Viên tịnh xá – ngôi chùa lịch sử đầu tiên do ông tu Äạt kiến tạo cung dưỡng Ðức Phật và Thánh chúng – thì quý vị sẽ được chiêm bái ngôi tháp thờ vị Hộ pháp này, cách xa tu viện khoảng hai cây số. Tuy bị thời gian và ngoại đạo tàn phá, nhưng trái đất vẫn còn ôm ấp hình hài, bầu trời vẫn còn chở che linh khí, ánh thái dương vẫn còn sưởi ấm thức linh và những đêm sao rằm thường tuần, Hương Nga cũng rơi thiêm cung, để làm đẹp một di tích ngàn năm lịch sử.
Cuộc đời của cơ sĩ Tu Äạt (Cáº
