Có bạn hỏi tôi chứng sơ quả có khó không? Hiện nay Tăng chúng có ai chứng sơ quả không?
Nếu muốn tìm hiểu việc chứng sơ quả có khó không thì vẫn có thể căn cứ trên pháp học, pháp hành hoặc đơn giản như tra cứu kinh điển. Còn việc hỏi có ai chứng sơ quả không thì phải ngưỡi đã chứng quả mới xác nhận được.
Tôi chỉ là phàm phu Tăng đang tu tập, chưa đủ khả năng để thấy sơ quả là dễ chứng bởi những điều sau:
Điều Kiện Chứng Sơ Quả
Muốn chứng sơ thành quả phải dứt được các lậu hoặc của ba phần kiết sử phiền não gồm: thân kiến, nghi và giới cấm thủ. Để hiểu rõ hơn về điều kiện này, chúng ta cần phân tích từng yếu tố cấn thiết.
Thân kiến là cháp vào thân ngũ uẩn: sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Ngũ thủ uẩn này lấy ái dục làm nền tảng. Cháp ngũ uẩn cũng là cháp ngã. Cháp ngã có nhiều cấp độ tho và tế khác nhau.
Ví dụ do vì lưỡi quán thân này là vô thường, nay còn mai có thể mất, nên cháp nó thường còn, sợ nó giã, nó bệnh, nó chết. Chính vì sợ nó giã nó bệnh nó chết, nên ưa tìm sự an toàn, an ổn, yên vui, thích thú, hỷ lạc nhằm mục đích cho cái thân này được thoả mãn các điều kiện sống.
Biểu hiện thô như sống trong sự bảo vệ an toàn, đi tìm thuốc trường sinh, tiêm tẩy bảo gốc, trau sửa hình tượng cho trẻ đẹp. Tế như ăn uống điều độ, tập thiền, tập yoga, khí công, uống thảo dược. Vì cháp thân này nên ham thích những danh lợi khác. Ham thích danh lợi dạng thô là cáu tìm, chạy chột, ní hót, lôi kéo cho nhiều người biết đến.
Chứng tu quả là quá trình dứt tục những phiền não đối ngại tiến bộ tâm linh
Tế như thể hiện một cuộc sống không ham danh lợi, nhưng lại muốn nhiều người biết mình đang không ham danh lợi. Cái kiểu ham danh này áo diệu lắm, không quán sát thường xuyên sẽ bị nó lôi dắt mình đi lúc nào không hay. Chính tôi có những lúc nói, tôi đã về ở ẩn, không có bất cứ tài khoản ngân hàng nào, tự rang trí và làm vườn cây ăn trái để nuôi thân tu hành. Đây cũng là một cách ham danh, muốn khoe khoang cách tu riêng, nay được lại không khỏi cảm thấy xấu hổ. Coi chúng nói lại như thế này cũng là thêm một lần nữa khoe đấy.
Chưa kể tôi còn các dạng khoe danh thô thao khác như khoe hình ảnh, viết bài, nói năng thể hiện này kia. Phải có đủ định chính niệm, định vô lậu trong từng ý nghĩ, lời nói và oai nghi (đi, đứng, nằm, ngồi), thậm chí tích lặng ít nói năng mới có thể phá được thân kiến.
Nghi Hoặc – Chướng Ngại Thứ Hai
Lậu hoặc thứ hai là nghi hoặc. Bất cứ khi nào còn khởi nghi về ba pháp ấn vô thường, khổ, và vô ngã. Và nếu chưa thể thực hành rõ ràng con đường trung đạo (thông qua 37 phẩm trí đạo) thì vẫn còn rơi vào lưới nghi. Sự nghi vấn này không phải là sự hoài nghi tiêu cực, mà là sự chưa tin tưởng, chưa khẳng định được những sự thật về giáo pháp Phật dạy.
Để vượt qua nghi hoặc, người tu cần phải có sự tin tưởng sâu sắc vào ba pháp ấn, tin tưởng vào con đường tu hành được Phật chứng minh. Sự tin tưởng này không phải là mù quáng, mà dựa trên thực hành, trí tuệ soi sáng và kinh nghiệm trực tiếp. Khi tu tập thiền định một cách sâu sắc, khi tâm trở nên thanh tịnh, sự nghi vấn tự nhiên tan biến, và sự chứng ngộ về ba pháp ấn sẽ xuất hiện.
Giới Cấm Thủ – Chướng Ngại Thứ Ba
Lậu hoặc thứ ba là giới cấm thủ. Cháp vào các nghi thức, cách thức thực hành, cho rằng tôi phải làm thế này thế kia. Bày ra các hình thức tu kỳ quái, cho rằng làm thế này mới đúng lời Phật dạy thế kia là sai, ăn chay mới là cao siêu. Đó đều là các biểu hiện thô tế của giới cấm thủ. Muốn đoạn trừ các hình thức giới cấm thủ thì phải tu tập Tứ đế, Bát chính đạo, không còn xem giới luật là gánh nặng hay sự áp chế, vì nó đã tự nhiên thuận thục như hơi thở tự do ra vào trong thân.
Sơ Quả Và Đối Tượng Tu Hành
Sơ quả nói sơ lược là như thế, ngưỡi xuất gia hay tại gia đều có thể tu chứng quả này. Riêng quả vị A-la-hán (sinh đã tận, phạm hạnh đã thành, không còn thọ thân sau nữa), phần lớn dành cho ngưỡi xuất gia. Nếu ngưỡi cư sĩ đắc quả thì phải xuất gia hoặc viên tích. Điều này thể hiện rằng quá trình chứng tu các quả vị không hoàn toàn phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài, mà chủ yếu là khả năng định tâm, tuệ giác và sự quyết tâm tu hành.
Chứng sơ quả, theo kinh điển, là quá trình dứt được ba lậu hoặc cơ bản. Để thực hiện điều này, tu học cần phải có sự tu tập bền bỉ, kiên định, không nao núng bởi các tập khí của thế gian. Cần phải hiểu rõ bản chất vô thường của mọi pháp, hiểu rõ rằng đời sống này là khổ, và chỉ khi dứt được cái cháp vào ngã, dứt được sở đắc, người tu mới có thể bước lên được bậc tu hành cao hơn.
Điều quan trọng là người tu cần phải có sự tự giác, không quá tự tín vào kinh nghiệm của mình, mà luôn luôn tu tập ba thứ đức hạnh: giới, định, tuệ. Chỉ khi nào ba thứ đức hạnh này được tu tập tròn đủ, sơ quả mới thực sự đạt được.
Kết Luận
Chứng sơ quả có khó không? Khó hay dễ cũng là tương đối. Khó vì chúng ta phải dứt những chướng ngại lớn lao trong tâm, phải thay đổi cách suy nghĩ, cách sống, cách nhìn nhận cuộc sống. Nhưng nó cũng không phải hoàn toàn khó khăn nếu chúng ta có quyết tâm, có phương pháp đúng, có sự hướng dẫn từ những người đã chứng quả, và có sự tu tập kiên trì không ngừng.
Phật dạy rằng mọi người đều có khả năng chứng quả. Sơ quả không phải là mục tiêu cuối cùng, mà chỉ là bước đầu tiên trên con đường giải thoát. Phương pháp tu hành không bí mật, được ghi rõ trong các bộ kinh điển. Vấn đề chỉ là liệu chúng ta có thực sự quyết tâm theo đuổi hay không, có đủ niệm lực để duy trì hạnh sạch sẽ, có đủ trí tuệ để thấu hiểu bản chất vô thường của mọi pháp hay không. Khi những điều kiện này được đủ, chứng sơ quả sẽ không còn xa vời nữa.
