Mỗi năm, khi ngày kỷ niệm người thân quá cố đến gần, các Phật tử đều gặp phải câu hỏi: nên cúng giỗ tại đâu, cúng như thế nào để thực sự có ích cho người đã mất? Câu hỏi này không chỉ phản ánh sự quan tâm đến lễ nghi tâm linh, mà còn thể hiện tấm lòng thành kính và tinh thần báo hiếu sâu sắc trong truyền thống Phật giáo Việt Nam. Cúng giỗ không đơn thuần là tuân theo phong tục, mà là một hành động tu tập có ý nghĩa to lớn, giúp chúng ta thể hiện lòng kính yêu với cha ông tổ tiên và nồng ấm những tình cảm gia đình.
Ý Nghĩa Ngày Kỷ Niệm Trong Phật Giáo
Theo phong tục của đất nước ta, ngày kỷ niệm (còn gọi là ngày giỗ hay ngày kỷ niệm nhất) là ngày kỷ niệm người đã qua đời. Đây là ngày mà các thân nhân, con chắu ghi nhớ lòng công ơn của tổ tiên và cha mẹ mình. Sau khi an táng người đã chết, mọi người trong gia đình thường trở lại đời sống sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, hàng năm khi đến ngày kỷ niệm, dù con chắu có bận rộn công ăn việc làm đến đâu, họ cũng phải nhớ ngày kỷ niệm của người mất mà quy tụ về một nơi để cúng giỗ.
Theo Phật giáo, việc tưởng niệm người quá cố không chỉ là hành động truyền thống, mà còn là cơ hội để chúng ta tu tập lòng hiếu thảo. Lời Phật dạy nhấn mạnh rằng báo hiếu với cha mẹ, tổ tiên là một trong những hành động có công đức lớn nhất. Khi cúng giỗ với tâm thành kính, chúng ta không những tỏ lòng nhớ thương với người quá cố, mà còn tu dưỡng tâm con của mình.
Nơi Cúng Giỗ: Tại Chùa Hay Tại Nhà?
Trường hợp thế linh ở chùa:
Nếu nguyện vọng của gia đình là để thế linh hình ảnh (hoặc linh cốt) của người quá cố tại chùa, thì việc cúng giỗ tại chùa là rất phù hợp với lối tu tập của Phật tử. Mục đích của hành động này là giúp linh hồn người mất được nghe kinh kệ Phật dạy ngày đêm để sớm thức tỉnh, tu hành và chứng đắc giải thoát. Đây là một hành động rất tốt lành và phù hợp với lẽ Phật giáo.
Lễ cúng giỗ tại chùa là cách linh hồn được nghe kinh kệ để tu hành giải thoát
Tuy nhiên, không phải vì thế linh hình ảnh hay linh cốt ở trong chùa mà mỗi năm các thân quyến con chắu phải vào chùa cúng giỗ. Điều này còn tùy thuộc vào hoàn cảnh sinh sống gia đình của mỗi người. Nếu gia đình có điều kiện, có thể cúng giỗ tại chùa. Nhưng nếu do hoàn cảnh khó khăn hoặc khoảng cách địa lý quá xa, việc cúng giỗ tại nhà cũng hoàn toàn được chấp nhận.
Trường hợp cúng giỗ tại nhà:
Ngày nay, nhiều gia đình Phật tử ở thành phố có nhà chật chội nên thường cúng giỗ tại nhà để tiện việc mời khách và chuẩn bị các vật vã cho gia đình. Đối với những Phật tử có điều kiện tương đối tốt, không nhất thiết phải làm theo cách của những gia đình chật chội. Theo tôi, đến ngày kỷ niệm, Phật tử chỉ cần mua chút ít hoa, quả, nhang để mang đến chùa (nơi thế linh ảnh hay linh cốt nằm) và hết lòng thành kính đảnh lễ, dâng lên cúng dường Tam Bảo – Phật, Pháp, Tăng.
Đồng thời, Phật tử cầu nguyện cho hương linh của người mất chóng được siêu sinh, thoát hóa. Chỉ ngần ấy là đủ rồi. Sau đó, Phật tử và những con chắu trong gia đình tùy nghĩ thiết cúng tại tự gia theo phong tục lễ nghi của mình.
Chất Lượng Cúng Giỗ: Tinh Thần Hơn Hình Thức
Điều quan trọng nhất:
Điều quan trọng của việc cúng kỷ niệm này, theo lời Phật Tổ chỉ dạy, người Phật tử không nên vì người chết mà sát sanh, hại vật để thiết cúng. Nếu làm như vậy, chỉ gây thêm tội lỗi cho người sống lẫn người chết mà thôi. Do đó, muốn cho hương linh người quá cố được siêu thoát, thiết nghĩ Phật tử nên y cứ theo lời Phật Tổ chỉ dạy nên thiết cúng đơm chay là tốt nhất.
Phật giáo luôn nhấn mạnh rằng nếu cúng giỗ mà phải giết mổ vật nuôi để lấy thịt làm cúng, thực sự đó là hành động tạo thêm nghiệp ác. Chúng ta đang muốn giúp người mất được giải thoát, nhưng lại tạo thêm những tội lỗi cho họ, thì đó không phải là báo hiếu thực sự. Cúng chay là cách tôn trọng các giới luật, tránh tạo ác nghiệp, vừa có ích cho người đã mất vừa có ích cho kẻ còn sống.
Tinh Thần Báo Hiếu Thực Sự
Đã nói là ngày kỷ niệm, tự nhiên với thâm ý là để nhắc nhở cho con chắu ghi nhớ công ơn của tổ tiên, ông bà hay cha mẹ mà con chắu nên hết lòng quy kính noi theo. Đó mới thật sự là tưởng niệm đúng đắn, đáp lại công ơn của người đã chết. Không nên vì người chết mà tạo thêm ác nghiệp làm khó đau cho người đã chết.
Như Phật tử đã nói, mỗi kỷ niệm, em của Phật tử ở bên Việt Nam có thể thỉnh tăng đến tự gia để tụng kinh cầu siêu cho hương linh. Điều đó thật là quý báu tốt đẹp. Tôi xin hết lòng tùy hỷ tán dương công đức của việc làm này.
Hơn nữa, trong truyền thống Phật giáo Việt Nam, việc tụng kinh để cầu siêu cho người quá cố là một hình thức tu tập rất có ý nghĩa. Kinh điển Phật giáo dạy rằng, nhờ công đức của kinh tụng, người quá cố sẽ được công đức tươi phát để tu hành nơi cõi sau, được sinh vào cõi tốt lành hơn. Đó là tình thương thực sự với người đã mất.
Tóm Lại: Con Đường Tu Tập Của Báo Hiếu
Tóm lại, việc thiết cúng kỷ niệm ngày giỗ cho thân phụ của Phật tử như thế, theo tôi, thì không có gì là sai trái đối với phong tục lễ nghi của nước mình. Chỉ có điều là nên tránh sát sanh, hại vật để thiết cúng, thì đây mới là điều đáng nói nhất.
Chánh không những ích lợi cho người đã chết mà còn ích lợi cho những người còn sống nữa. Kính mong Phật tử nên ghi nhớ lời Phật Tổ chỉ dạy mà thật hành theo. Được vậy, thì kẻ còn và người mất cả hai đều được an triệm lợi lạc vậy.
Qua lẽ báo hiếu này, chúng ta hiểu rằng Phật giáo không phải tôn giáo khô cằn về hình thức, mà là triết lý sâu sắc về nhân quả, về tình thương và trách nhiệm với những người thân yêu. Mỗi lần cúng giỗ tâm thành, chúng ta đều thực hành đạo Phật, tu dưỡng lòng từ bi và hiếu thảo của mình.
