Bao đời nay, con người luôn tìm cách chống lại và trốn tránh những điều mà Phật pháp gọi là bốn nỗi khổ cơ bản: sinh, lão, bệnh, tử. Chúng ta sợ hãi trước cái chết, cố gắng níu kéo tuổi xuân, và cảm thấy bất lực khi bệnh tật ghé thăm. Tuy nhiên, đó chính là những quy luật tự nhiên bất biến mà Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã dạy cho chúng ta hiểu rõ ràng qua câu chuyện của một thiếu nữ nghèo khổ tên là Kisa Gotami. Câu chuyện này không chỉ đơn thuần là một truyện kể mà còn là một bài học về sâu sắc về cách Phật giáo nhìn nhận cuộc sống và hướng dẫn con đường tu tập để vượt thoát khỏi luân hồi khổ đau.
Câu Chuyện Kisa Gotami – Khi Mất Mát Dẫn Tới Giác Ngộ
Thời Đức Phật Thích Ca còn tại thế, tại thành Xá Vệ có một thiếu nữ nghèo khổ tên là Kisa Gotami. Lớn lên, cô kết hôn và có một bé trai đầu lòng. Nhưng bất hạnh thay, chẳng được bao lâu, con trai của cô qua đời vì cơn bệnh dịch. Kisa Gotami chưa bao giờ thấy cái chết, vì thế khi người ta mang đứa bé đi thiệu, cô cực lực ngăn cản rồi bế con trên hông đi từ nhà này đến nhà khác tìm thuốc cứu con. Nhìn cảnh áy, không ai khỏi buồn thương rơi lệ.
Một bác trí giả thấu hiểu hoàn cảnh của Kisa Gotami nên chỉ dẫn cô đến gặp Đức Phật. Cô đã đảnh lễ Đức Thánh Tôn, đứng một bên và thưa hỏi:
“Bạch Thế Tôn, có tháºt nhÆ° ngÆ°á»i ta Ēã nói, Ngà i biết thuá»’c chữa cho con của con không?”
Đức Phật từ bi đáp: “Phải, ta biết. Con phải kiếm những gì?”
“Một nhóm hạt cải trắng.”
“Con sẽ đi tìm, nhưng biết nhà ai không?”
Cô hỏi: “Nhà nào không có con trai, con gái hay bất cứ ai chết.”
Đức Phật vấn: “Xin vâng, bạch Thế Tôn!”
Kisa Gotami bế con vào lăng, đến từng nhà hỏi xin hạt cải. Hộ họ đều có hạt cải để đưa cho cô; nhưng đến khi Kisa Gotami hỏi thêm, thì mới biết rằng nhà nào cũng có người chết, người chết nhiều hơn người sống. Thế là cô đã trả lại hạt cải. Cứ như vậy, cô bế con thấu đi đến chiều cũng không nhà nào có hạt cải đúng theo ý Đức Phật.
Thiếu nữ Kisa Gotami bế con vào lăng tìm kiếm hạt cải từ những nhà chưa trải qua mất mát
Kisa Gotami từ từ nhận ra một điều quan trọng: không phải chỉ mình cô mất con. Cô hiểu rõ ràng rằng trên đời này ai cũng từng mất đi những người thân yêu của mình. Như có một dòng nước trong lăng vừa gọt rửa sạch vết thương lòng của cô; tâm cô chết thông suốt, sáng sủa và mạnh mẽ hơn lên. Cô lặng lẽ mang xác đứa bé vào rừng, chôn xuống đất rồi đi gặp Đức Thế Tôn, đã đảnh lễ Ngài và đứng sang một bên.
Giáo Lý Về Quy Luật Bất Biến Của Kiếp Người
Đức Phật hỏi: “Con có xin được hạt cải không?”
Kisa Gotami đáp: “Thưa không, bạch Thế Tôn! Làng nào người chết cũng nhiều hơn người sống.”
Đức Phật từ bi khai thị: “Thật hão huyền nếu con nghĩ rằng chỉ mình con mất con. Ai cũng phải tuân theo định luật bất biến, đó là: ‘Thần chết, như một dòng nước lũ, quét sạch mọi chúng sinh ra biển hoại diệt, trong khi lòng tham đắm của họ chưa thoả.'”
Và Ngài đọc Pháp cú:
“Người tâm ý đắm say,
Con cái và sức vật,
Tử thần bắt người ấy,
Như lúc trời lăng ngàn.”
Câu dạy này của Đức Phật chứa đựng sâu xa giáo lý về tính chất của kiếp người. Sinh, lão, bệnh, tử không phải là những sự bất công mà Trời phơi bạo lên con người, mà là những quy luật tự nhiên, tất yếu của thế gian. Giống như mặt trời lặn hàng ngày, mùa đông qua mà mùa xuân tới, cái chết là một phần không thể tách rời khỏi cuộc sống.
Kinh Nghiệm Thiền Định Và Sáng Tỏ Tâm Không
Một hôm thắp đèn trong giảng đường, ni cô Kisa Gotami chăm chú nhìn ngọn lửa. Vài ngọn lửa sáng, vài ngọn chập chờn tắt. Cô lấy đó làm đề mục thiền quán: chúng sinh trên thế gian cũng như ngọn đèn, chết sáng chết tắt, chỉ khi đạt Niết Bàn mới chấm dứt.
Đức Phật ngồi trong hương thất phòng quang ảnh đèn trước mặt cô và dạy rằng: “Chúng sinh như ngọn lửa, chết sáng chết tắt. Người nào đến Niết Bàn mới chấm dứt. Do đó, dù chỉ sống trong khoảnh khắc mà chứng Niết Bàn, còn hơn sống trăm năm không thấy biết Niết Bàn.”
Và Đức Phật đọc Pháp cú:
“Ai sống một trăm năm,
Không thấy câu bất tử,
Tốt hơn sống một ngày,
Thấy được câu bất tử.”
Lời dạy này chỉ rõ rằng trong Phật giáo, thời gian sống lâu hay sống ngắn không phải là tiêu chí quan trọng nhất. Quan trọng là chúng ta có sáng tỏ được bản chất của kiếp người hay không, có nhận thức được con đường tu tập dẫn tới Niết Bàn hay không. Một ngày sống với sâu sắc lý tưởng thiện pháp còn hơn một trăm năm sống trong mê muội, tham lam và điên đảo.
Ni cô Kisa Gotami thiền quán trước ngọn đèn, hiểu rõ sự vô thường của chúng sinh
Cuối bài kệ, Kisa Gotami chứng quả Dự lưu. Nhiều người khác cũng chứng quả Dự lưu, Nhất Lai và Tam quả. Cô xin gia nhập Tăng Đoàn, được Đức Phật chấp thuận và giao cho Ni chúng. Từ một phụ nữ đau khổ, tuyệt vọng, Kisa Gotami đã trở thành một vị ni cô tu tập sâu sắc, có được trí tuệ chiêm nghiệm Pháp tính.
Quy Luật Sinh, Lão, Bệnh, Tử Và Cách Ứng Phó Khác Nhau
Phàm là con người sống trên thế gian này, dẫu giàu sang phú quý hay nghèo khổ bần hạn, ai rồi cũng phải chết. Quyền cao chức trọng, kho vàng đủ bạc, vẻ đẹp con khôn đều cũng có lúc chia lìa. Sinh, lão, bệnh, tử, đó là những quy luật bất biến của đời người, ai ai cũng biết. Tuy nhiên, mỗi người lại đối đầu với chúng bằng thái độ khác nhau, dẫn đến kết cục cũng khác nhau.
Có người bị mê hoặc bởi ánh hào quang của danh và lợi, hay say đắm trong ái tình, nên cảm thấy vẫn còn ngày rộng tháng dài, không mấy may lo lắng. Bằng một ngày tóc ngả muười tiêu, thân thể hao mòn, mới giật mình nhận ra những gì mình gom góp một đời sắp sửa thành hư vô cả.
Có người lại rất nhạy cảm với sự ngắn ngủi của kiếp người, nên lao mình vào những cuộc vui, để tận hưởng tất cả những lạc thú trần gian khi còn có thể. Tuy nhiên, con người khi theo đuổi khoái lạc của bản thân thì dễ dàng làm tổn thương người khác, chính là trong vô minh mà tạo nghiệp. Khi trăm năm đời người vụt qua, thân xác tiêu vong nhưng linh hồn sẽ phải đối diện với sự phán quyết và trừng phạt tương ứng với tội nghiệp mà mình đã tạo.
Hướng Đạo Phật – Con Đường Tu Tập Vượt Thoát
Chỉ có những ai hiểu được thân người khó đắc, kiếp người mong manh, một lòng hướng Thiện, đắc chính Pháp và nhân nhục tu hành, thì mới có cơ hội vĩnh viễn thoát khỏi luân hồi biển khổ.
Dẫu rằng không có duyên được chính Pháp tu luyện, thì đã là sinh mệnh có thể đến thế gian này mà nói, tôn kính Phật Pháp, kính trọng người tu luyện, duy trì Thiện lương và chính nghĩa sẽ mang đến cho tất cả chúng ta một tương lai tốt đẹp.
Thông qua câu chuyện của Kisa Gotami, Đức Phật muốn truyền đạt rằng: đau khổ là bình thường của kiếp người, nhưng đau khổ cũng có thể trở thành bước đệm dẫn tới giác ngộ. Khi chúng ta nhận thức được sự vô thường của mọi vật, bất bỉnh của lòng tham, chúng ta sẽ tìm thấy sức mạnh để vượt thoát. Con đường tu tập không phải là chạy trốn khỏi đau khổ, mà là đối diện với nó một cách dũng cảm, hiểu biết và trí tuệ.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Kinh Pháp Cú (Dhammapada) – Lời Phật dạy về quy luật Có-Không, Nhân-Quả
- Kinh Kisa Gotami – Kinh Phật dạy Kisa Gotami về mất mát và cách tu tập
- Nguyên lý Bốn Thánh Đế trong Phật giáo Nguyên Thủy – Giáo lý cơ bản về khổ, nguyên nhân, chấm dứt khổ, con đường
- Lời Phật dạy về Vô Thường (Anicca), Vô Ngã (Anatta) và Khổ (Dukkha)
