Khi thân thể bị bệnh tật, tâm tư cũng theo mà rối loạn. Chúng ta thường tìm cách chữa trị bằng y học, nhưng Phật giáo lại chỉ ra một con đường sâu sắc hơn—sử dụng pháp môn để chữa lành cả thân lẫn tâm. Đó là bài học quý giá từ câu chuyện về Tôn giả Tu-bộ-đề, một vị đệ tử xuất sắc của Phật, người đã chứng minh rằng bệnh tật chỉ là duyên hợp tạm thời, chứ không phải thực tại bất biến.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách Phật giáo nhìn nhận bệnh đau, và làm thế nào để áp dụng giáo pháp vào việc vượt qua những khổ đau trong cuộc sống hàng ngày.
Câu Chuyện Tôn Giả Tu-Bộ-Đề Chữa Bệnh Qua Pháp Môn
Theo kinh Tăng nhất A-hàm, Tôn giả Tu-bộ-đề là một vị tỷ-khưu có khả năng tu học cao đẳng. Ngài là bậc nhất Giải Không—một vị thánh nhân đã chứng được sự hiểu biết sâu sắc về Không tính của mọi pháp. Tuy nhiên, ngài cũng như những vị tỷ-khưu khác, đôi khi bị bệnh tật quấy rầy.
Có một lần, Tôn giả Tu-bộ-đề bị bệnh rất nặng. Thay vì than phiền hay bỏ cuộc, ngài đã tự mình suy tư về nguồn gốc của bệnh tật này. Ngài tự hỏi: “Khổ đau này của tôi từ đâu sinh ra? Từ thân sinh hay từ ý sinh? Nó sẽ đi về đâu?” Đây là một loại tư duy siêu việt—không phải chỉ để chữa trị bệnh theo cách thông thường, mà để tìm hiểu bản chất sâu xa của khổ đau.
Tôn giả Tu-bộ-đề thiền định tại chùa, tìm hiểu bản chất khổ đau qua pháp môn Không
Khi Thích Đề-hoàn Nhân (một vị cao tăng khác) biết được tình hình của Tôn giả Tu-bộ-đề, ngài đã sai Ba-già-tuần (một vị Thánh nhân khác) mang theo một bài kệ để truyền đạt. Bài kệ nói rằng: “Thiền Nghiệp thoát trói buộc, ở nơi nói Linh Thúu, nay bị bệnh rất nặng, quán Không các căn định. Hãy nhanh đi thăm bệnh, chăm sóc bậc Thương tôn, sẽ thu hoạch phước lớn, trong phước không đâu hơn.”
Đây không phải là một lời khuyên thông thường về việc chăm sóc bệnh nhân. Thay vào đó, nó là lời nhắc nhở về sự tu học—khi đi thăm Tôn giả Tu-bộ-đề, người ta sẽ được cơ hội tiếp nhận pháp môn từ một vị bậc thầy cao cấp, từ đó tích lũy được phước đức vô hạn.
Pháp Môn Quán Không—Chìa Khóa Chữa Bệnh
Khi Thích Đề-hoàn Nhân đến thăm, ngài hỏi Tôn giả Tu-bộ-đề: “Bệnh của ngài có phương pháp chữa trị nào thêm vào không? Bệnh này từ đâu sinh? Từ thân hay từ ý?”
Tôn giả Tu-bộ-đề trả lời bằng một pháp môn sâu sắc về duyên sinh diệt. Ngài nói: “Pháp pháp tự sinh, pháp pháp tự diệt, pháp pháp đương nhau, pháp pháp tự dựng.” Có nghĩa là mọi pháp đều do duyên sinh, do duyên diệt—không có sự kiện nào tồn tại độc lập hay vĩnh viễn.
Ngài tiếp tục giải thích bằng những ví dụ sinh động. Ngài nói về thứ tự sắp xếp các pháp (tứ căn bản): thực (cảm thọ), tâm (ý), và các căn bản khác đều liên kết với nhau theo duyên. Bệnh tham dục sử dụng bất tịnh để trị—một người ham muốn sẽ được trị lành bằng cách quán chiếu tính bất tịnh của mọi sự vật. Bệnh sân nhuỵ sử dụng từ tâm để trị—người sân hận được trị bằng cách tu học lòng từ bi. Bệnh ngu si sử dụng trí tuệ để trị—sự ngu tối được xua tan bằng ánh sáng của trí huệ.
Trong pháp môn này, Tôn giả Tu-bộ-đề nhắc nhở rằng: “Tất cả mọi sự hữu đều quy về Không, Không ngã, Không nhân, Không thể, Không mạng, Không sĩ, Không phụ, Không hình, Không tương, Không nam, Không nữ.” Đây là lõi của sự tu học Phật giáo—hiểu rõ rằng tất cả mọi vật đều trống rỗng theo tự tính, không có một bản ngã thật cứng chắc nào.
Ngài còn sử dụng ví dụ về mưa và cây cỏ để minh họa. Khi gió thổi, cây sẽ bị lay động. Khi mưa đổ xuống, cây sẽ sinh ra lá và cành non. Hoa quả mới nảy nở, nếu không có nước sẽ héo. Nhưng chỉ cần mưa xuống một lần nữa, hoa quả sẽ lại sống lại. Tương tự như vậy, các pháp lẫn nhau, pháp pháp tự định. Những bệnh hoạn, đau nhức, khổ nào mà tôi trước đây mang, giờ đây đã trừ hết, không còn bệnh khổ nữa.
Tâm Không Còn Khổ Khi Thấy Rõ Chân Lý
Thích Đề-hoàn Nhân sau khi nghe pháp từ Tôn giả Tu-bộ-đề, tâm tư cũng vui mừng. Ngài thưa rằng: “Tôi cũng có sâu lo, khổ nào. Nay nghe pháp này, không còn sâu lo nữa. Nay tôi muốn trở về trời lại, vì bản việc đa đoan, việc của mình cũng có và cả các việc trời, tất cả đều nhiều.”
Tôn giả Tu-bộ-đề đáp: “Bây giờ là lúc thích hợp.”
Khi được phép, Thích Đề-hoàn Nhân liền từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ sát chân Tu-bộ-đề, quay quanh ba vòng rồi đi. Việc quay ba vòng này tượng trưng cho sự tôn kính và biết ơn đối với Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng).
Sau khi Thích Đề-hoàn Nhân rời đi, Tôn giả Tu-bộ-đề đã nói lên một bài kệ: “Nẵng Nhân nói lời này, căn bản đều đầy đủ, người trí được an ổn, nghe pháp dứt các bệnh.”
Đây là bài kệ xác nhận rằng khi hiểu rõ pháp lý này, người tu học sẽ đạt được sự an tĩnh và giải thoát khỏi mọi bệnh khổ. Bệnh tật không chỉ là những rối loạn thể chất, mà là sự rối loạn tâm lý, tính cách, và hành động do sự hiểu lầm về bản chất của thực tại.
Ứng Dụng Pháp Môn Vào Cuộc Sống Hằng Ngày
Bài học này có ý nghĩa sâu sắc không chỉ với những người bị bệnh tật, mà với bất kỳ ai đang gặp phải khổ đau hoặc lo âu. Phật giáo không phủ nhận rằng bệnh tật là thực tế, nhưng nó chỉ ra rằng cách chúng ta phản ứng với bệnh tật—bằng sợ hãi, từ chối, hoặc tuyệt vọng—mới là gốc rễ của khổ đau thực sự.
Khi bị bệnh, thay vì chỉ đơn thuần tuân theo điều trị y học, chúng ta có thể quán sát bệnh từ góc độ Phật pháp. Trước hết, nhận thức rằng bệnh tật là một hiện tượng tạm thời, sinh bởi nhiều duyên khác nhau—di truyền, môi trường, thói quen sống, v.v. Nhân bệnh này không bắt nguồn từ một thực thể cứng chắc nào, mà chỉ là sự kết hợp tạm thời của nhiều nhân tố.
Thứ hai, chúng ta cần quan sát cảm thọ về bệnh tật một cách khách quan. Đau thể chất là một cảm thọ, nhưng không phải là chính “tôi”. Có cảm thọ mà không có người cảm thọ. Bằng cách quán sát này, chúng ta tách rời cảm thọ khỏi tâm ý, không để nó tạo ra phản ứng tiêu cực như sợ hãi hoặc tự thương.
Thứ ba, sử dụng các phương pháp tu học để chữa lành tâm. Nếu bệnh xuất phát từ tham dục (chẳng hạn như lo âu về sức khỏe), hãy quán chiếu tính bất tịnh. Nếu bệnh xuất phát từ sân hận (tức là giận dữ vì bị bệnh), hãy tu học lòng từ bi, cảm thương cho tất cả những người đang bị bệnh tật. Nếu bệnh xuất phát từ ngu si (không hiểu được bản chất bệnh tật), hãy học hỏi pháp lý, tăng cường trí tuệ.
Kết Luận: Từ Bệnh Khổ Đến Giải Thoát
Câu chuyện của Tôn giả Tu-bộ-đề không phải để khuyến khích chúng ta bỏ qua y học hoặc coi thường chữa trị thể chất. Thay vào đó, nó chỉ ra rằng chữa bệnh toàn diện yêu cầu chúng ta phải chăm sóc cả thân lẫn tâm. Y học chữa lành cơ thể, nhưng chỉ pháp môn Phật giáo—sự quán sát sâu sắc về bản chất của khổ đau—mới có thể giải thoát tâm tư khỏi những cột xích của sợ hãi, tuyệt vọng, và tự thương.
Khi Tôn giả Tu-bộ-đề nói rằng “không còn bệnh khổ nữa”, điều này không có nghĩa là thân không còn đau. Mà nó có nghĩa là tâm không còn chịu khổ từ bệnh tật nữa. Đó chính là sự giải thoát thực sự—không phải bỏ chạy khỏi hiện tưởng, mà là thay đổi cách chúng ta nhìn nhận và phản ứng với nó.
Hôm nay, khi chúng ta gặp phải bệnh tật hoặc khó khăn, hãy tưởng nhớ bài học này. Hãy quán sát kỹ lưỡng, tìm hiểu bản chất của nó, và áp dụng pháp môn thích hợp. Bằng cách này, chúng ta không chỉ chữa bệnh mà còn trau dồi trí tuệ, gần gũi hơn với cảnh giác ngộ của Phật.
Kinh Điển Tham Khảo
Kinh Tăng nhất A-hàm, Chương Một Pháp, Phẩm 13. Kinh này được dịch từ Pali Canon và là một trong những tài liệu cổ nhất của Phật giáo, ghi chép trực tiếp những lời dạy của Đức Phật và những câu chuyện về các vị đệ tử tiêu biểu. Trong phẩm này, Phật dạy về các phương pháp tu học để vượt qua bệnh tật và khổ đau, sử dụng câu chuyện của Tôn giả Tu-bộ-đề làm minh họa.
